بررسی تأثیر مكمل یاری كلسیم بر پروفایل لیپیدی زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی

كلسیم از فراوان‏ترین املاح موجود در بدن است، به طوری كه حدود 251 درصد وزن بدن و 39% املاح بدن را تشكیل می‏دهد حدود 99% كلسیم در استخوان‏ها و دندان وجود دارد كلسیم دندان‏ها قابل به حركت در آمدن و برگشت به خون نیست اسكلت بافت دینامیكی است كه در صورت نیاز سبب برگشت كلسیم و املاح دیگر به خون و مایعات خارج سلولی می‏گردد به هر حال بعد از بزرگسالی احتباس

بررسی تأثیر مكمل یاری كلسیم بر پروفایل لیپیدی زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی

فهرست مطالب 

عنوان 

مقدمه..........................................................................................................................

اهداف و فرضیات.......................................................................................................

هدف اصلی.................................................................................................................

اهداف ویژه................................................................................................................

هدف كاربردی............................................................................................................

فرضیات.....................................................................................................................

جدول متغیرها............................................................................................................

فصل اول: كلیات........................................................................................................

مقدمه‌ای بر كلسیم......................................................................................................

نیاز (DRI) و مسمومیت............................................................................................

مهمترین عملكردهای كلسیم.......................................................................................

منابع غذایی و دریافت................................................................................................

ارتباط دریافت پائین كلسیم با بیماری های مزمن......................................................

استئوپورز..................................................................................................................

فشارخون بالا.............................................................................................................

سنگ كلیه....................................................................................................................

سرطان.......................................................................................................................

لیپیدهای خون.............................................................................................................

تری آسیل گلیسرول ها (تری گلیسریدها)..................................................................

كلسترول.....................................................................................................................

لیپوپروتئین‌ها..............................................................................................................

متابولیسم لیپوپروتئین‌ها.............................................................................................

بیماری‌های قلبی- عروقی (CHD) و ارتباط آن با لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌ها       

DRI كلسیم بزرگسالان مرد و زن............................................................................

محدوده طبیعی لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌های اندازه‌گیری شده..........

فصل دوم: مروری بر پژوهش‌های پیشین..............................................................

ارتباط كلسیم با لیپیدها و لیپوپروتئین‌ها....................................................................

ارتباط كلسیم با وزن و بعضی نمایه های چربی بدن................................................

فصل سوم: مواد و روش‌ها.......................................................................................

نوع پژوهش................................................................................................................

افراد مورد مطالعه......................................................................................................

معیارهای ورود به مطالعه.........................................................................................

معیارهای خروج از مطالعه........................................................................................

برآورد حجم نمونه.....................................................................................................

نمونه‌یابی....................................................................................................................

نحوه انجام پژوهش....................................................................................................

مكمل كلسیم و دارونما...............................................................................................

اندازه گیری محتوای كلسیم كپسول‌ها.......................................................................

اندازه‌گیری‌های تن سنجی..........................................................................................

نمونه‌های خون...........................................................................................................

اندازه‌گیری لیپیدها و لیپوپروتئین‌ها...........................................................................

اندازه‌گیری آپولیپوپروتئین‌ها.....................................................................................

تجزیه و تحلیل آماری.................................................................................................

محاسبه كلسیم و انرژی رژیم غذایی.........................................................................

ملاحظات اخلاقی.........................................................................................................

فصل چهارم: یافته‌ها..................................................................................................

میانگین و انحراف معیار متغیرهای زمینه‌ای گروه مكمل كلسیم و دارونما پیش از مداخله 

میانگین و انحراف معیار متغیرهای چربی بدن گروه مكمل كلسیم و دارونما پیش از مداخله        

میانگین و انحراف معیار دریافت انرژی و كلسیم گروه مكمل كلسیم و دارونما پیش از مداخله     

میانگین و انحراف معیار پروفایل لیپیدی گروه‌ مکمل کلسیم و دارونما پیش از مداخله      

مقایسه میانگین‌های وزن، BMI و شاخص‌های چربی بدن پیش و پس از مداخله در گروه مكمل كلسیم   

مقایسه میانگین‌های وزن، BMI و شاخص‌های چربی بدن پیش و پس از مداخله در گروه مكمل دارونما 

مقایسه میانگین های لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌ها پیش و پس از مداخله در گروه مكمل كلسیم       

مقایسه میانگین های لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌ها پیش و پس از مداخله در گروه دارونما    

مقایسه میانگین‌های متغیرهای چربی بدن گروه مكمل كلسیم و دارونما پس از مداخله      

مقایسه میانگین‌های پروفایل لیپیدی گروه‌ مکمل کلسیم و دارونما پس از مداخله.....

جمع‌بندی نتایج............................................................................................................

فصل پنجم: بحث........................................................................................................

مقایسه گروه های مكمل كلسیم و دارونما در ابتدای مطالعه....................................

تأثیر مكمل یاری كلسیم بر لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌ها......................

تأثیر مكمل یاری بر وزن و چربی بدن......................................................................

پیشنهادات.................................................................................................................

پیوست و ضمائم......................................................................................................

چكیده انگلیسی.........................................................................................................

منابع و ماخذ.............................................................................................................

 

 

فهرست جداول

عنوان

جدول متغیرها............................................................................................................

جدول 1-1- DRI كلسیم بزرگسالان مرد و زن.......................................................

جدول 2-1- محدوده طبیعی لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌های اندازه‌گیری شده 

جدول 1-4- میانگین و انحراف معیار متغیرهای زمینه‌ای گروه مكمل كلسیم و دارونما پیش از مداخله    

جدول 2-4- میانگین و انحراف معیار متغیرهای چربی بدن گروه مكمل كلسیم و دارونما پیش از مداخله 

جدول 3-4- میانگین و انحراف معیار دریافت انرژی و كلسیم گروه‌های مكمل كلسیم و دارونما  

جدول 4-4- میانگین و انحراف معیار پروفایل لیپیدی گروه‌های مکمل کلسیم و دارونما پیش از مداخله   

جدول 5-4- مقایسه میانگین‌های وزن، BMI و نمایه ‌های چربی بدن پیش و پس از مداخله در گروه مكمل كلسیم...................................................................................................................................

جدول 6-4- مقایسه میانگین‌های وزن، BMI و نما یه ‌های چربی بدن پیش و پس از مداخله در گروه دارونما   

جدول 7-4- مقایسه میانگین‌های لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌ها پیش و پس از مداخله در گروه مكمل كلسیم.........................................................................................................................

جدول 8-4- مقایسه میانگین‌های لیپیدها، لیپوپروتئین‌ها و آپولیپوپروتئین‌ها پیش و پس از مداخله در گروه دارونما...................................................................................................................................

جدول 9-4- میانگین و انحراف معیار متغیرهای چربی بدن گروه مكمل كلسیم و دارونما پس از مداخله  

جدول 10-4- میانگین و انحراف معیار پروفایل لیپیدی گروه مکمل کلسیم و دارونما پس از مداخله        

فهرست پیوست و ضمائم:

پیوست 1: رضایت نامه کتبی ....................................................................................  

پیوست 2: محاسبه درصد چربی بدن با استفاده از مجموع چربی زیر پوستی در چهار نقطه        

پیوست 3: پرسشنامه 3 روز یاد آمد خوراک ...........................................................

پیوست 4: واژه های اختصاری ................................................................................

 

 

چکیده:

مقدمه: امروزه اضافه وزن و چاقی به شکل اپیدمی جهانی درآمده است. این بیماری از عوامل مهم مرتبط با اختلال لیپیدها و لیپوپروتئین های سرم است و همه آنها از عوامل خطرساز بیماریهای قلبی-عروقی (که خود اولین علت مرگ و میر است)، محسوب می شوند. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه دریافت بالای کلسیم می تواند تاثیری مطلوب بر لیپیدها و لیپوپروتئین های سرم داشته و نیز موجب کاهش وزن شود. هدف از این مطالعه، بررسی تاثیر مکمل یاری کلسیم به مقدار 1 گرم در روز و به مدت 30 روز بر پروفایل لیپیدی و بعضی نمایه های چربی بدن در زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی بود.

مواد و روشها: این پژوهش به روش کارآزمایی بالینی تصادفی شده دوسوکور انجام گردید. چهل و چهار زن غیریائسه (سن: 6±25  سال) مبتلا به اضافه وزن یا چاقی (kg/m² 25≤BMI ) به مدت 30 روز 1000 میلی گرم مکمل کلسیم عنصری به شکل کربنات کلسیم (24=n) یا دارونما (20=n) دریافت کردند. نمونه خون پس از حداقل 12 ساعت ناشتا و اندازه های تن سنجی شامل وزن، قد و چربی زیر پوستی در 4 نقطه قبل از شروع مداخله و پس از آن گرفته شد. BMI از تقسیم وزن بر مربع قد و درصد چربی بدن با استفاده از مجموع چربی های زیر پوستی در 4 نقطه برآورد شد. کلسترول تام، کلسترول HDL و تری گلیسرید به روش آنزیماتیک و آپولیپوپروتئینهای A-Ι و B به روش Nephelometry اندازه گیری شدند. کلسترول LDL با استفاده از فرمول  Freidwald و کلسترول VLDL یک پنجم TG محاسبه شد. مقدار دریافت انرژی و کلسیم غذا با استفاده از 3 روز یادآمد 24 ساعته خوراک محاسبه شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارش آماری SPSS (ویرایش 9) انجام شد. آزمون های آماری به صورت دودامنه انجام و مقدار P کمتر از 05/0 از نظر آماری معنی دار در نظر گرفته شد.

یافته ها: تفاوت معنی داری بین مشخصات پایه، دریافت انرژی، کلسیم و همچنین پروفایل لیپیدی بین دو گروه پیش از مداخله مشاهده نشد. TG، کلسترول تام، کلسترول LDL و کلسترول VLDL در هر دو گروه افزایش و کلسترول HDL کاهش نشان داد اما، از نظر آماری افزایش TG وکلسترول VLDL تنها در گروه مکمل کلسیم و افزایش کلسترول تام تنها در گروه دارونما معنی دار بود. افزایش کلسترول LDL و کاهش کلسترول HDL در هر دو گروه معنی دار بود. لازم به ذکر است تفاوت معنی داری بین هیچ کدام از متغیرها بین گروهها در انتهای مداخله مشاهده نشد.

نتیجه گیری: بر اساس یافته های این مطالعه هرچند مکمل کلسیم تاثیری پیشگیری کننده بر افزایش کلسترول تام نسبت به دارونما نشان داد، اما با توجه به تغییرات آپولیپوپروتئین B، احتمالا موجب کاهش اندازه ذرات LDL شده است. همچنین با توجه به افزایش معنی دار TG در گروه مکمل کلسیم، در مجموع به نظر نمی رسد مصرف مکمل کلسیم تاثیر مطلوب بر پروفایل لیپیدی زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی داشته باشد. افزون بر آن هر چند مکمل کلسیم کاهشی معنی دار در وزن و BMI نسبت به گروه دارونما نشان داد اما نتوانست درصد چربی بدن را به شکل معنی دار کم کند. با توجه به اینکه تفاوت معنی داری در متغیرهای مورد مطالعه بین گروهها در انتهای مداخله وجود نداشت، به طور کلی تاثیر مطلوب قابل توجهی از دریافت مکمل کلسیم در زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی مشاهده نشد.

 

 

 

«مقدمه»

 

 مقدمه: 

    امروزه، اضافه وزن و چاقی (به ترتیب نمایه توده بدنی  یا BMI بین  9/29-25 و  30  كیلوگرم بر متر مربع (1 )) به شكل اپیدمی جهانی در آمده است، تا جایی كه سازمان جهانی بهداشت (WHO ) واژه    "globesity"را برای آن در نظر گرفته است. اپیدمی چاقی به جوامع صنعتی و پیشرفته محدود نبوده و تخمین زده می‏شود كه بیش از  115میلیون نفر در كشورهای در حال توسعه از مشكلات مربوط به چاقی رنج می‏برند (2). برای نمونه، در یك مطالعه ملی در زنان  60-40 ساله شهری ایران، در 9/38% اضافه وزن و 9/27% چاقی مشاهده شده است (3).

   علاوه بر چاقی، هیپرلیپیدمی نیز از مهمترین عوامل خطرساز بیماری‏های قلبی – عروقی   است (4) که خود اولین علت مرگ و میر شناخته شده است(5). نكته قابل توجه اینكه چاقی، خود یك عامل خطرساز برای هیپرلیپیدمی بوده و هر ساله در كشورهای مختلف هزینه‏های هنگفتی صرف كنترل و درمان چاقی و بیماری‏های مرتبط با آن از جمله هیپرلیپیدمی می‏شود كه اهمیت پیشگیری و درمان ارزان‏تر آن را بیشتر می‏كند. برای مثال هزینه‏های ملی مربوط به تشخیص، درمان و مدیریت اضافه وزن، چاقی و بیماری‏های مربوطه در ایالات متحده 5/78 میلیارد دلار در سال  1998تخمین زده شده است (6).

    بیش از  20سال پیش، از آنالیز داده‏های اولین بررسی ملی سلامت و تغذیه(NHANES-I) آمریكا (7و8) ارتباط معكوس بین دریافت كلسیم و وزن گزارش شد. مطالعه  NHANES-III(9) و مطالعات مقطعی بعدی نشان دادند كه افزایش دریافت  كلسیم با  BMIو وزن پایین‏تر (10و11)، چربی تام بدنی كمتر (15-12، 7)، چربی شكمی كمتر (16، 13،12، 7)، محیط كمر كمتر ( 17و 7 ) و حتی برگشت وزن كمتر پس از رژیم‏های كاهش وزن (18و12) همراه بوده و این تاثیرات در سنین كمتر از 18 سال نیز مشاهده می‏شود (23-19).

    علاوه بر روش‏های معمول در كاهش وزن و كاهش لیپیدهای خون مثل رژیم درمانی، ورزش، داروها شواهدی وجود دارد مبنی بر اینكه كلسیم می‏تواند در تنظیم چربی‏های بدن و چربی‏های خون نقش داشته باشد. بعضی مطالعات نشان داده‏اند كه افزایش دریافت كلسیم با كلسترول LDLكمتر (29-24)، كلسترول تام كمتر(30، 28، 27، 7)، نسبت كلسترول تام به كلسترول HDL كمتر (7)، نسبت كلسترول LDL/HDL كمتر(29)، نسبت كلسترول HDL/LDL بالاتر (31)، آپولیپوپروتئین Bكمتر(32، 26، 25)،  نسبتI                     ApoA-I/ApoBبیشتر(32) و تری‏گلیسرید كمتر (30) همراه است. در عین حال بعضی مطالعات این تاثیرات، و یا بخشی از آنها را تأیید نكرده‏اند (38- 37، 24، 16، 14).

    مطالعه ملی انجام شده در سال 81-1379 در ایران (35) نشان داده است كه میانگین دریافت  كلسیم در ایران594 میلی گرم است این در حالی است كه میانگین نیاز1036 میلی گرم بوده و به این ترتیب میانگین دریافت كلسیم در ایران زیر %70 نیازمندی است. با توجه به اطلاعات موجود این فرضیه شكل می‏گیرد كه شاید با افزایش دریافت  كلسیم از طریق مكمل یاری بتوان پروفایل لیپیدی افراد مبتلا به اضافه وزن یا چاقی را بهبود بخشید، بنابراین هدف از این مطالعه، بررسی تأثیر مكمل  1000میلی گرمی كلسیم بر پروفایل لیپیدی زنان غیر یائسه مبتلا به اضافه وزن یا چاقی طی 30 روز بود.

 

 

 

 

اهداف و فرضیات:

 هدف اصلی:

    بررسی تأثیر مكمل یاری كلسیم بر پروفایل لیپیدی زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی.

 

 اهداف ویژه:

    - بررسی تأثیر مكمل یاری  كلسیم بر "كلسترول تام" سرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی.

    - بررسی تأثیر مكمل یاری  كلسیم بر "کلسترول  "LDLسرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی.

    - بررسی تأثیر مكمل یاری  كلسیم بر" کلسترول  "HDLسرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی.

    - بررسی تأثیر مكمل یاری  كلسیم بر" کلسترول  "VLDLسرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی.

    - بررسی تأثیر مكمل یاری  كلسیم بر "تری گلیسرید" سرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی.

    - بررسی تأثیر مكمل یاری  كلسیم بر" "ApoAI سرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی.

    - بررسی تأثیر مكمل یاری  كلسیم بر" "ApoB سرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی.

    - بررسی تأثیر مكمل یاری  كلسیم بر "نسبت كلسترول  "LDL/HDLسرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی.

    - بررسی تأثیر مكمل یاری  كلسیم بر "نسبت "ApoA-I/ApoBسرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی.

    - بررسی تأثیر مكمل یاری  كلسیم بر " وزن " زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی.

    - بررسی تأثیر مكمل یاری  كلسیم بر " چربی زیر پوستی " زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی.

    - بررسی تأثیر مكمل یاری  كلسیم بر" "BMIزنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی.

 

 هدف كاربردی:

    در صورت مشاهده تأثیر مثبت، از مكمل یاری كلسیم به عنوان روشی كمكی و ارزان برای بهبود پروفایل لیپیدی به زنان مبتلا اضافه وزن یا چاقی پیشنهاد گردد.

 

 فرضیات:

    - مكمل یاری كلسیم بر "كلسترول تام" سرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی تأثیر دارد.

    - مكمل یاری كلسیم بر" کلسترول  "LDLسرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی تأثیر دارد.

    - مكمل یاری كلسیم بر" کلسترول  "HDLسرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی تأثیر دارد.

    - مكمل یاری كلسیم بر "کلسترول  "VLDLسرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی تأثیر دارد.

    - مكمل یاری كلسیم بر "تری گلیسرید" سرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی تأثیر دارد.

    - مكمل یاری كلسیم بر" "ApoAIسرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی تأثیر دارد.

    - مكمل یاری كلسیم بر" "Apo-Bسرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی تأثیر دارد.

    - مكمل یاری كلسیم بر "نسبت كلسترول  "LDL/HDLسرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی تأثیر دارد.

    - مكمل یاری كلسیم بر "نسبت  "ApoAI/ApoB سرم زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی تأثیر دارد.

    - مكمل یاری كلسیم بر "وزن " زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی تأثیر دارد.

    - مكمل یاری كلسیم بر "چربی زیر پوستی" زنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی تأثیر دارد.

    - مكمل یاری كلسیم بر" "BMIزنان مبتلا به اضافه وزن یا چاقی تأثیر دارد.

فصل اول

«کلیات»

 

 مقدمه‏ای بر كلسیم:

    كلسیم از فراوان‏ترین املاح موجود در بدن است، به طوری كه حدود 2-5/1 درصد وزن بدن و 39% املاح بدن را تشكیل می‏دهد. حدود 99% كلسیم در استخوان‏ها و دندان وجود دارد. كلسیم دندان‏ها قابل به حركت در آمدن و برگشت به خون نیست. اسكلت بافت دینامیكی است كه در صورت نیاز سبب برگشت كلسیم و املاح دیگر به خون و مایعات خارج سلولی می‏گردد. به هر حال بعد از بزرگسالی احتباس كلسیم دریافت  شده از طریق غذا و مكمل‏ها توسط استخوان محدود می‏شود مگر آنكه كلسیم همراه با ویتامین     Dیا یك داروی محافظت كننده استخوان مصرف گردد.

1% باقیمانده كلسیم در خون و مایعات خارج سلولی و در داخل سلول بافت‏ها وجود دارد كه سبب تنظیم بسیاری از عملكردهای متابولیكی مهم می‏گردد. كلسیم سرم در دامنه باریكی بین  8/8 تا 8/10میلی‏گرم در دسی لیتر تنظیم می‏شود كه از این مقدار غلظت كلسیم یونیزه 2/5 – 4/4 میلی گرم در دسی لیتر است و این تعادل بین كلسیم استخوان و خون بیشتر از همه مدیون هورمون  PTHاست (36).

 

 نیاز (DRI)و مسمومیت:

     AIو  ULكلسیم توسط كمیته غذا و تغذیه براساس برآورد نیازمندی های بزرگسالان در جدول1-1 آمده است.

    دریافت  خیلی زیاد كلسیم (برای مثال 2000 میلی گرم یا بیشتر در روز) به خصوص همراه با میزان بالای ویتامین D (مثل مصرف زیاد مكمل‏های توأم كلسیم و ویتامین D) از علل اصلی هیپركلسمی است. این مسمومیت ممكن است منجر به افزایش كلسیفیه شدن بافت‏های نرم به خصوص كلیه گردد كه می‏تواند خطرناك باشد.

    یبوست از دیگر عوارض جانبی دریافت  كلسیم اضافی است، امّا این عارضه مسمومیت محسوب نمی‏شود (36).

 

 مهمترین عملكردهای كلسیم:

    كلسیم كافی غذایی برای كسب مناسب حجم و تراكم استخوان در سال‏های قبل از بلوغ و نوجوانی و همچنین در سال‏های بعد برای پیشگیری از پوكی استخوان مورد نیاز است. كلسیم بر پایداری غشاء و انتقال غشاءهای سلولی، عبور یون‏ها از غشای اندامک‏های سلولی، آزاد شدن ناقل‏های عصبی در سیناپس، عملكرد هورمون‏ها و آزاد شدن و فعال شدن آنزیم‏های داخل و خارج سلولی تأثیر دارد