مقایسۀ اثر تصویرسازی توجه درونی و بیرونی بر اجرا و یادگیری یک تکلیف ردیابی

امروزه ورزش بخشی از زندگی مردم است رقابت شدید برای بالارفتن از سکوهای افتخار و کسب مدال­های رنگارنگ مسابقات جهانی و المپیک و بهره­گیری از اثرات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی این افتخارات موجب شده است که دولت­ها و جوامع به­طور گسترده­ای برای تربیت­ و آماده­سازی قهرمانان سرمایه­گذاری کنند

مقایسۀ اثر تصویرسازی توجه درونی و بیرونی بر اجرا و یادگیری یک تکلیف ردیابی

مقدمه

امروزه ورزش بخشی از زندگی مردم است. رقابت شدید برای بالارفتن از سکوهای افتخار و کسب مدال­های رنگارنگ مسابقات جهانی و المپیک و بهره­گیری از اثرات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی این افتخارات موجب شده است که دولت­ها و جوامع به­طور گسترده­ای برای تربیت­ و آماده­سازی قهرمانان سرمایه­گذاری کنند. همراه با افزایش توجّه به ورزش قهرمانی، علوم ورزشی نیز به­کمک ورزشکاران آمده تا راه­های بهبود اجرا و ربودن گوی سبقت از دیگران را برای آن­ها هموارتر کند. یکی از زمینه­های علوم ورزشی که در سال­های اخیر موجب ارتقای کیفیّت اجرای ورزشکاران و ثبت رکوردهای بهتر و برتری آن­ها در رقابت­های ورزشی شده است، علم روان­شناسی^[1] است. روان­شناسی ورزش از یافته­های روان­شناسی برای مطالعۀ رفتار حرکتی استفاده می­کند و به یادگیری و اجرای حرکتی و اجرا توجّه دارد و عوامل روان­شناختی مؤثر بر یادگیری و اجرای مهارت­های حرکتی را بررسی می­کند (عبدلی، 1384). به­عبارت دیگر روان­شناسی ­ورزش یعنی به­کار بردن نظریه­های روان­شناسی در زمینه­های مختلف ورزش مانند مربی­گری و آموزش، تا از تکنیک­های ارزیابی روان­شناسی و راهبردهای مداخله­ای برای کمک به افراد جهت نیل به اجرای برتر استفاده کند و به دلیل این­که با تجزیه و تحلیل رفتار انسان در رشته­های مختلف ورزشی در ارتباط است، بر جنبه­های ذهنی اجرا متمرکز می­شود. برنامۀ تمرین مهارت­های روانی متوجّه همین هدف است. یادگیری کنترل انرژی روانی، تنظیم فشارهای روانی، مهارت­های توجّه^[2] و تدوین اهداف واقعی و در عین ­حال رقابتی، نه­تنها در ورزش، بلکه در هر کوششی که برای رسیدن به موفقیّت صورت می­گیرد، از مهارت­های مفید به­شمار می­روند (عبدلی، 1384). امروزه در سطح بالای رقابتی، به­دلیل برابر بودن سطح مهارت ورزشکاران، در نتیجه ورزشکاران به چیزی فراتر از تمرینات فشرده و تلاش­های مستمر نیاز دارند که یکی­از آن­ها آمادگی روانی می­باشد. مربیان در تمام سطوح از مهارت­های روان­شناختی، مانند کنترل هیجان، تصویرسازی ذهنی^[3]، هدف­چینی، بازداری تفّکر، توجّه و تمرکز و افزایش اعتماد به­نفس کمک می­گیرند تا ورزشکاران را در اجرای بهتر یاری دهند.

یکی از مهارت­های روان­شناختی برای اجرای موفقیّت­آمیز مهارت­ها، توجّه و تمركز می­باشد. به گفتۀ جیمز^[4] (1890) توجّه عبارتست ­از تسخیر ذهن به شكل واضح و روشن، به­طوری­كه فرد به ­منظور ­سروكار داشتن به بعضی از چیزها، بتواند از بعضی چیزهای دیگر چشم‌پوشی نماید (سیّاح، باغبانیان، عرب عامری، 1384). تمركز نیز عبارت از توانایی حفظ توجّه، روی محرّک  انتخاب شده برای مدّت معیّن می­باشد (خبیری، 1385). موقعی­که توجّه ورزشکار به فرآیند اجرای مهارت معطوف شود، توجّه او به محرّک­های نامربوط مهار شده و می­تواند بهترین اجرا را به نمایش بگذارد. تری اورلیك^[5] (1987) معتقد است كه ورزشكاران باید ”طرح‌های تمركز^[6] “ را برای مسابقه توسعه دهند. ورزشكاران باید نیازهای خاصّ ورزش خود را برای توسعة طرح‌های تمركز مسابقه ارزیابی نمایند. این طرح‌ها باید در زمان‌های مختلف در طول مسابقه متمركز شود. با تمرین طرح‌های تمركز با استفادة مكرّر از تصویرسازی، ورزشكاران این طرح‌ها را با موفقیّت بیشتری اجرا خواهند كرد (جنیفر و کومینگ، 2002).

از دیگر مهارت­های روان­شناختی که توسط بسیاری از قهرمانان المپیک و جهانی مورد استفاده قرار می­گیرد، تمرین ذهنی است. تمرین ذهنی به­کار گرفتن تصویرسازی، برای بهبود اجرا ورزشکار می­باشد که این نوع تمرین، در ذهن ورزشکار انجام می­گیرد. توانایی تصویرسازی ذهنی یکی از ظرفیت­های انسانی است که با تمرین آموخته می­شود و به عنوان یک مهارت، تأثیر خود را در اجرا ورزشکار به­جا می­گذارد. تصویرسازی در كمك به كانونی­كردن توجّه ورزشكاران به جنبه‌های خاصّی از مسابقه بعدی فرد بسیار مفید است.

مطالعۀ آثار حیات، نیز مؤید این مطلب است که حرکت روح و روان، مستقل از جسم و جان نیست و ورزشکاران نیز در انجام تمرینات ورزشی خود بایستی تمرینات ذهنی را در زمان و مکان مناسب انجام دهند. به­گفتۀ مالتز، تأثیر تمرینات ذهنی به موازات تمرینات جسمی می­باشد (خبیری، 1372). هم­چنین افـلاطـون معتقد است: ” تصوّر یك عمل، مقدّم بر خود آن عمل است“. در ورزش تجسّم پیروزی یا انجام یك مهارت ورزشی همیشه در ذهن ورزشكار بوده است (سهرابی، 1383). روان­شناسان ورزش ادّعا می‌كنند كه تصویرسازی ذهنی مهارت ورزشی، تمركز و تحمّل ورزشكار را به سرعت افزایش خواهد داد. هم­چنین تجسّم، نه­تنها اجرای ورزشی را بهبود خواهد بخشید، بلكه انگیزش و لذّت كلّی از ورزش را هم افزایش خواهد داد (اورلیک و پارتینگتون، 1988).

 

 بیان مسئله:

یکی از عوامل اثرگذار بر یادگیری و اجرای مهارت­های حركتی، توجّه است. در ورزش اساساً دو نوع كانون توجّه^[7] شناسایی شده كه برای اجرا حائز اهمّیت است، توجّه از نظر وسعت که به توجّه باریک و پهن تقسیم می­شود و توجّه از نظر جهت که به توجّه درونی و بیرونی^[8] قابل طبقه­بندی می­باشد. توجّه درونی، وقتی است كه اجراكننده به احساسات، تفكّرات و یا اندام­های خود برای اجرا توجّه نماید. درحالی­كه در توجّه بیرونی، اجراكننده روی علائم محیطی، بازی و راهبردهای حریف و یا اثرات اجرایش بر محیط توجّه می­نماید. كانون توجّه اجراكننده نقش مهمّی در یادگیری و اجرای مهارت­های حركتی دارد (سینگر^[9]، 1988، 1985؛ سینگر، لیدر و كاراف^[10]، 1993؛ وولف و پرینز^[11]، 2000). به­طوری­كه ارائه دستورالعمل­ها و بازخوردهایی كه توجّه اجراكننده را به آثاری­كه حركاتش بر محیط دارد (اتّخاذ كانون بیرونی) معطوف می­كند، نسبت به زمانی­كه دستورالعمل­های كانون درونی داده می­شود یا زمانی­كه هیچ دستورالعمل كانونی خاصی داده نمی­شود منجر به یادگیری و اجرای مؤثّرتر می­گردد. تحقیقات نشان داده­اند ارائه آموزش­هایی به فراگیران به­طوری­که آن­ها توجّه خود را به نتیجه و اثر حرکت (توجّه بیرونی) و نه بر حرکات خود (توجّه درونی) معطوف كنند، می­توانند دقّت شوت­های گلف (وولف، لاترباخ و تول^[12]، 1999)، ضربه تنیس (وولف، مك­نوین^[13]، فوچ، رانیز و تول^[14]، 2000)، سرویس والیبال (وولف، مك­نوین، 2000)، پرتاب توپ در فوتبال (وولف و همكاران، 2003) و پرتاب آزاد در بسكتبال (ال ابود^[15] و همكاران، 2002) را بهبود بخشند. در تحقیق اخیری كه امانوئل^[16] و همكاران (2008) روی تکلیف پرتاب دارت انجام دادند به این نتیجه رسیدند که كانون توجّه بیرونی بسیار مؤثّرتر از كانون توجّه درونی می­باشد. از طرفی روان­شناسان کاربردی ورزش و تمرین استفاده از مهارت­های روان­شناختی را برای بهبود اجرا مورد تأیید قرار داده­اند (اورلیک، 1990). علاوه بر توجّه و تمرکز که به­عنوان مهم­ترین عوامل موفقیّت ورزشکاران به­شمار می­روند، یکی از مهارت­هایی که توجّه قابل ملاحظه­ای را به خود جلب کرده­ است تصویرسازی ذهنی است، که از این مهارت برای تقویت اثرات سودمند توجّه و تمرکز ورزشکار به علائم مربوط، استفاده می­گردد. تصویرسازی ذهنی یک فعالیّت روان­شناختی است که خصوصیّات جسمانی یک شیء، فرد یا مکان غایب را احضار می­نماید (دنیس^[17]، 1985). درخصوص سودمندی تصویرسازی ذهنی اتّفاق نظر زیادی وجود دارد. ولی آن­چه مورد تردید بوده است میزان سودمندی و نیز شیوۀ استفاده از آن می‌باشد. لذا از تصویرسازی ذهنی به­عنوان یك فرآیند كاملاً شناختی یاد می‌شود (ولف­ و همکاران، 1989). در دهه قبل، محققین استفاده از تصویرسازی را توسط ورزشکاران با فرض این­که درک بهتری از کاربرد تصویرسازی دارند مورد بررسی قرار داده­اند که منجر به روش­های مداخله­ای مؤثّرتر گردیده است (بار و هال^[18] 1992؛ راجرز^[19] و بار،1990؛ سالمون^[20] و همکاران، 1994؛ وایت و هاردی^[21]، 1998). مانروئه و همکاران (2000) پیشنهاد کرده­اند که انجام تحقیقات گسترده روی استفاده از تصویرسازی می­تواند حول چند پرسش سازمان­دهی شود: 1) کجا ورزشکاران از تصویرسازی استفاده کنند (یعنی محل تصویرسازی). 2) چه­موقع از تصویرسازی استفاده نمایند (یعنی چارچوب زمانی). 3) چه چیزی آن­ها تصویرسازی نمایند (یعنی محتوای تصویرسازی). 4) چرا از تصویرسازی استفاده نمایند (یعنی کارکرد تصویرسازی) (جنیفر و کومینگ، 2002). در مورد محتوای تصویرسازی رویکردهای مختلفی وجود دارد، که یکی از این رویکردها، روی کیفیّت اطلاعات حسی در طول تصویرسازی تمرکز کرده است. در همین ارتباط کالیاری پدی (2008) روی نقش تمرین ذهنی در افزایش فراگیری مهارت فورهند تنیس تحقیقی انجام داد، و به این نتیجه رسید که تصویرسازی، روی توجّه به مسیر حرکت راکت، مخصوصاً برای افراد مبتدی، مؤثّرتر از تصویرسازی روی توجّه به مسیر حرکت توپ می­باشد. حال با توجّه به اثرات سودمند نوع کانون توجّه بر اجرا و یادگیری که در اکثر تحقیقات به اثبات رسیده است، هم­چنین مشابه بودن کارکرد تمرین ذهنی و جسمانی این سؤال به ذهن می­رسد که آیا تصویرسازی کانون توجّه درونی و بیرونی بر اجرا و یادگیری یک تکلیف شناختی (ردیابی) مؤثّر است؟ یا به­عبارتی چه تفاوتی بین توجّه فرد تصویرساز به هدف (محرّک  نوری) و حرکت دست در اجرا و یادگیری تکلیف ردیابی وجود دارد؟

ضرورت و اهمیّت اجرای تحقیق

علم تمرین و آماده­سازی ورزشکاران از علوم متنوع و مختلفی بهره می­گیرد و مربی­گری بر اساس اصول علمی در چند سال گذشته مقبولیّت فزآینده­ای را کسب کرده است. کاربرد اصول و یافته­های روان­شناسی برای بهبود و توسعۀ اجرای مهارت­های ورزشی مورد تأکید بسیار زیادی قرار گرفته است (سهرابی، 1383). پژوهش حاضر که به مقایسۀ اثر تصویرسازی کانون توجّه بیرونی و درونی بر اجرا و یادگیری یك تکلیف ردیابی می­پردازد، از لحاظ علمی و کاربردی حائز اهمّیت می­باشد، و با توجّه به این­که هم توجّه و هم تصویرسازی ذهنی به­عنوان دو عامل مهم در بهبود اجرا و یادگیری محسوب می­شوند، و هم­چنین به­دلیل این­که، تمرینات ذهنی دارای ویژگی­های بارزی از جمله، بی­خطر بودن، بی­هزینه بودن، عدم نیاز به تجهیزات و مربی، عدم بروز خستگی و غیره دارد، بنابراین با توصیه به ورزشکاران به استفاده از تمرینات ذهنی، می­توان در هزینه­ها، تسهیلات، نیروی انسانی و غیره صرفه­جویی نمود. در نتیجه، این شیوه تمرینی جهت یادگیری سریع مهارت­های جدید، افزایش اعتماد به­نفس و کنترل اضطراب و استرس بسیار اهمّیت دارد.

محقّق در این پژوهش در نظر دارد که اثر تمرین ذهنی و کانون توجّه را تواماً بر روی اجرای یك تكلیف ردیابی در دانشجویان دختر رشتۀ تربیت بدنی بررسی کرده و این مسئله را به اثبات برساند که اگر توجّه بیرونی مؤثرتر و کاراتر از توجّه درونی است، آیا اگر تصویرسازی ذهنی کانون توجّه توسط آزمودنی­ها اجرا شود، باز هم این برتری به اثبات خواهد رسید و آیا موجب بهبود اجرا و اجرای یادگیرنده­ها خواهد شد. لذا ضرورت انجام تحقیق حاضر در راستای تحقیقات ناکافی که در این زمینه، صورت گرفته، می­باشد و از این جهت بررسی آن احساس می شود، زیرا این امر دارای کاربرد­های آموزشی مفیدی بوده و نتایج این تحقیق برای مربیان و ورزشکاران به­ویژه ورزشکاران رشته­های حرکتی ظریف از جمله تیراندازی، تنیس روی میز، دارت و غیره  بسیار مفید و ارزشمند خواهد بود و این افراد می­توانند اثرات مضاعف آن­را بر اجرا و یادگیری مهارت­های ورزشی مشاهده نمایند. هم­چنین با توجّه به این­که تمامی تحقیقاتی که در داخل و خارج کشور صورت گرفته، اکثراً به­طور جداگانه تصویرسازی و کانون توجّه درونی و بیرونی را مورد تحقیق و بررسی قرار داده­اند، لذا بررسی پژوهش حاضر از جایگاه ویژه­ای برخوردار بوده، تا بتوان نتایج آن­را در نهایت به شرایط واقعی و میدانی نیز تعمیم داد. بنابراین یکی از مهم­ترین ویژگی این پژوهش، نو و بدیع بودن آن می­باشد. به­طور کلّی، به­دلیل اهمّیت و نقش بسیار مهم تصویرسازی و کانون توجّه بر بهبود اجرا و یادگیری ورزشکاران و هم­چنین به­دلیل کمبود مطالعات صورت گرفته در این زمینه، محقق را بر آن داشت تا به بررسی این پژوهش بپردازد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اهداف تحقیق

الف) هدف كلّی:‌

• هدف کلّی تحقیق حاضر، مقایسۀ اثر تصویرسازی کانون توجّه درونی و بیرونی بر اجرا و یادگیری یک تکلیف ردیابی می­باشد.

ب) اهداف اختصاصی:

• تعیین تأثیر تصویرسازی توجّه درونی بر اجرای تکلیف ردیابی
• تعیین تأثیر تصویرسازی توجّه درونی بر یادگیری تکلیف ردیابی
• تعیین تأثیر تصویرسازی توجّه بیرونی بر اجرای تکلیف ردیابی
• تعیین تأثیر تصویرسازی توجّه بیرونی بر یادگیری تکلیف ردیابی
• مقایسۀ عملکرد گروه­ها در اجرای تکلیف ردیابی

مقایسۀ یادداری گروه­ها در تکلیف ردیابی

جهت دریافت فایل مقایسۀ اثر تصویرسازی توجه درونی و بیرونی بر اجرا و یادگیری یک تکلیف ردیابی  لطفا آن را خریداری نمایید