گزارش كارآموزی مراحل تولید دارو و ارزیابی كار و زمان در شركت داروسازی در 105 صفحه ورد قابل ویرایش
فهرست
عنوان صفحه
1- مقدمه............................................................................................................... 2
2- تاریخچه شركت............................................................................................... 4
فصل اول : انبارداری
1- انبار و انواع آن................................................................................................ 7
- انبار از نظر مواد و محصولات....................................................................... 8
- انبار از نظر چگونگی نقش و ماهیت عمل........................................................ 8
- انبار از نظر فیزیكی......................................................................................... 9
2- نقش انبار......................................................................................................... 9
3- اهمیت انبارداری.............................................................................................. 10
- انباردار............................................................................................................ 12
4- انبار مواد اولیه شركت.................................................................................... 13
- انبارهای مواد اولیه ........................................................................................ 14
- تأمین كنندگان مواد اولیه................................................................................. 14
- كاركنان انبار مواد اولیه.................................................................................. 14
- محل سازمانی انبار مواد اولیه........................................................................ 15
- اهم وظایف انباردار......................................................................................... 15
- رعایت اصول ایمنی در انبار مواد اولیه.......................................................... 16
- وسایل كار در انبار مواد اولیه........................................................................ 17
- نظام خروج مواد اولیه از انبار مواد اولیه....................................................... 17
- روشهای انبار كردن........................................................................................ 17
- كارهای اداری انبار مواد اولیه........................................................................ 18
- گردش مواد در انبار مواد اولیه...................................................................... 19
5- انبار محصولات............................................................................................... 19
- وظایف انباردار................................................................................................ 19
- گردش محصولات در انبار محصولات........................................................... 20
6- انبار گردانی..................................................................................................... 21
فصل دوم: تولید
1- تولید و عملیات................................................................................................. 26
2- ماشین آلات شركت......................................................................................... 27
3- استقرار ماشین آلات شركت............................................................................ 28
- ویژگیهای استقرار ماشین آلات شركت........................................................... 28
- معایب استقرار ماشین آلات شركت................................................................. 29
4- محصولات شركت........................................................................................... 30
5- نحوه تولید دارو............................................................................................... 31
- مراحل تولید شربت و قطره............................................................................. 31
- مراحل تولید قرص........................................................................................... 32
- مراحل تولید كپسول........................................................................................ 33
6- ساخت دارو..................................................................................................... 34
- روش ساخت شربت اكسپكتورانت.................................................................. 34
- روش ساخت قطره ویتامین A+D.................................................................... 35
- روش ساخت قرص الومینیوم MG.................................................................. 36
- روش ساخت كپسول ترامادول 50 میلی گرمی............................................... 37
فصل سوم : ارزیابی كار
1- بهره وری........................................................................................................ 39
- تاریخچه و مفهوم بهره وری........................................................................... 39
- آنالیز بهره وری.............................................................................................. 41
- اندازه گیری بهره وری.................................................................................... 43
- معیارهای بهره وری....................................................................................... 43
- عوامل مؤثر بر بهره وری............................................................................... 45
- بهره وری در صنعت....................................................................................... 46
- زمینه بهره وری.............................................................................................. 47
- برداشت كارگران از بهره وری....................................................................... 49
- عوامل مؤثر بر بهره وری............................................................................... 50
- راههای افزایش بهره وری.............................................................................. 52
2- ارزیابی كار...................................................................................................... 54
- ارزیابی كار وسیله مستقیم افزایش بهره وری................................................ 54
- چرا ارزیابی كار سودمند است؟...................................................................... 56
- فنون ارزیابی كار و ارتباط آنها با یكدیگر....................................................... 60
- شیوه اصلی ارزیابی كار ................................................................................ 62
3- ارزیابی روش (تعریف و هدفها)...................................................................... 64
- شیوه اصلی ارزیابی روش.............................................................................. 65
- ثبت بررسی، ایجاد (ثبت واقعیات)................................................................... 67
- نمودار خلاصه فرآیند...................................................................................... 68
- نمودارهای گردشی فرآیند.............................................................................. 70
- مثالی برای نمودار گردشی فرآیند................................................................... 74
- بررسی انتقادی: فن پرسش و پاسخ................................................................ 75
- پرسشهای اولیه............................................................................................... 76
- پرسشهای ثانویه............................................................................................. 78
- ایجاد روش اصلاح شده.................................................................................. 80
- مثالی برای روش اصلاح شده......................................................................... 82
4- ملاحظات كلی در مورد كارسنجی................................................................... 85
- مقصود از كارسنجی....................................................................................... 86
- موارد استفاده كارسنجی................................................................................. 92
- شیوه اصلی كارسنجی..................................................................................... 93
- فنون كارسنجی................................................................................................ 95
- منابع و مأخذ.................................................................................................. 96
مقدمه
در این پروژه ما در صدد آشنایی با چگونگی تولید دارو از زمان ورود مواد اولیه تا زمان تولید، بسته بندی و فروش و خروج داروی تولید شده از شركت بودیم. برای این منظور كار خود را از انبار مواد اولیه كه محل ورود مواد به شركت بود، شروع كردیم. و چگونگی تحویل مواد اولیه، قرنطینه، آزمایش روی مواد، نگهداری، توزین و تحویل به بخش تولید را مورد مشاهده و ثبت قرار دادیم.
واحد تولید دومین مكانی بود كه اصلی ترین قسمت كار یعنی تولید دارو در آنجا صورت می گرفت این واحد خود به سه بخش تولید مایعات، جامدات و آنتی بیوتیك تقسیم می‌شد كه شرح تولید هر كدام در بخش تولید ذكر خواهد شد.
و در نهایت انبار محصولات وجود داشت كه محل نگهداری داروهای تولید شده و تحویل آن به شركتهای پخش مواد دارویی جهت توزیع در سطح كشور می باشد.
هدف از انتخاب این پروژه علاقه به آشنایی با چگونگی تولید دارو بود. زیرا این بخش تولیدی كمتر مورد توجه متخصصان صنعت بوده است و بنده در طول تحصیل هیچگاه ندیده ام كه از داروسازی به عنوان یك صنعت اسمی برده شود یا مثالی ذكر گردد. و بیشتر دانشجویان رشته های شیمی، داروسازی، آزمایشگاهی، میكروبیولوژی و رشته های مرتبط با آنها به كارآموزی و تحقیق در این صنعت می پردازند. در حالی كه یكی از صنایع بسیار مهم و حیاتی كشور می باشد كه یكی از ابزارهای حفظ بهداشت و سلامتی جامعه به شمار می آید.
ضمن كار و مطالعه در مورد چگونگی تولید دارو با توجه به اهمیت ارزیابی كار و زمان در موسسات تولیدی و به پیشنهاد شركت، روش سنجی و زمان سنجی در این شركت را نیز مورد بررسی قرار دادم. كه مباحث مربوط و فعالیتهای انجام شده در بخش ارزیابی كار و زمان ذكر می شود.
امید است كه با آشنایی بیشتر دانشجویان صنعتی این بخش تولیدی و همت صاحبان این صنایع به ایجاد ارتباط با موسسات تحقیق صنایع، شاهد رشد هر چه بیشتر این صنعت مهم و حیاتی در كشورمان باشیم و با افزایش توان كمی و كیفی تولید دارو این صنعت را به خودكفایی رسانده و از واردات آن كه در شرایط بحرانی مشكلات عمده ای را برای ما به بار می آورد، بی نیاز باشیم.
تاریخچه شركت :
این واحد تولیدی در سال 1347 و به نام «پارك دیویس» آغاز به كار كرد. تا پیش از پیروزی انقلاب شكوهمند اسلامی این شركت حجم تولید محدودی داشت و شركت آمریكایی «وارنر لامبرت» 80 درصد سهام آن را در اختیار داشت.
انقلاب عظیم اسلامی كشور ما، كه قویترین عامل شكوفایی صنایع دارویی در ایران بود، منجر به ملی شدن بسیاری از صنایع مهم گردید، و سازمان صنایع ملی ایران این شركت را مانند بسیاری از شركتهای دارویی دیگر، ملی اعلام كرد و مدیران دولتی را برای اداره آن منصوب نمود.
شركت نام «الحاوی» را برای خود برگزید كه برگرفته از نام دائرة المعارف بزرگ پزشكی حكیم عالیقدر ایرانی «زكریای رازی» بود و فعالیت خود را در سطح وسیعی آغاز نمود.
داروسازان، شیمیدانان و مدیران علاقمند و خبره، بهبود كیفیت و افزایش تولید را سرلوحه كار خود قرار دادند. و به این ترتیب خطوط جدید تولید قرص، كپسول و شربت نصب و راه اندازی شد.
آزمایشگاه های كنترل كیفیت با نظارت دقیق بر تمامی مراحل تولید، كیفیت را تا حد قابل قبولی بهبود بخشیدند، و شركتی كه تولید سالانه آن از پنج میلیون قطعه تجاوز نمی كرد، در حال حاضر تولید خود را به دهها میلیون قطعه افزایش داده است. این شركت در كنار فعالیتهای داروسازی اقدام به طراحی و تاسیس كارخانه شیمیداروئی «امین» در اصفهان نموده است.
در سالیان اخیر با توجه به رویكرد دولت جمهوری اسلامی ایران به خصوصی سازی صنایع، بخش عظیمی از سهام شركت «51%» به كاركنان آن واگذار شده است و تنها «49%» سهام در اختیار سازمان صنایع می باشد و در حال حاضر این شركت بصورت «شركت سهامی عام» اداره می شود.
شركت در كیلومتر 11 جاده مخصوص كرج و در فضایی به وسعت بیش از 5/1 هكتار بنا شده است. و 200 نفر پرسنل آن در بخشهای تولیدی، اداری و مدیریتی شركت مشغول كار می باشند.
انبار و انواع آن
انبار داری یك خدمت اقتصادی است و عبارت از نگهداشتن كالا از قبیل مواد، محصولات، ملزومات و غیره به منظور عرضة بموقع آن یا گسترش دادن مدت عرضة آن است، به نحوی كه آنها برای مدت بیشتری در دسترس و آماده برای مصرف باشند. در اقتصاد هر كشوری انبارها حلقه هائی از زنجیره تولید، انتقال، توزیع و مصرف اند و نقش اتصال و واسطه را در انتقال محصولات از مناطق تولید به مراكز توزیع كلی و سپس توزیع محلی و بازارهای مصرف بر عهده دارند. محصولات در مراحل تولید، انتقال و توزیع در جاهایی به نام انبار متوقف می شوند. بخشی از بهائی را كه هر مصرف كننده برای هر محصولی می پردازد هزینه های انبارداری آن محصول را در گذشته تشكیل می دهد.
اصولاً به محل و فضایی كه یك یا چند نوع كالا از هر قبیل (تجاری، صنعتی، مصرفی، مواد اولیه یا فراورده های مختلف) نگهدرای می شود، «انبار» اطلاق می كنند. از تركیب چند انبار یك «مخزن» (دپو) به وجود می آید. تعداد انبارها و مخازن هر سازمان به نوع و كیفیت كالاها و نیازهای سازمان و نیز حدود تأثیر آنها در دستیابی به هدفهای موردنظر بستگی دارد.
انبارها را به طرق مختلف تقسیم بندی می كنند:
1- از نظر نوع مواد و كالاهای نگهداری شده
2- از نظر چگونگی و ماهیت عمل
3- از نظر فیزیكی یا شكل ساختمانی
از نظر مواد و محصولات كه در انبار نگهداری می شود
مواد و كالاها در بدو امر به شكل جامد، مایع و گاز هستند و انبارداری هر یك به شیوة خاصی انجام می شود. علاوه بر شكل و حالت مواد، شرایط و خصوصیات مواد و كالا در نوع انباری كه برای نگهداری آن موردنیاز است و تدابیری كه به كار می رود، در آن شیوه تأثیر دارد. از این رو، انبار به صور زیر تقسیم می شود:
الف- انبار مواد و كالاهای معمولی،
ب- انبار مواد قابل اشتعال و انفجار،
پ- انبار مواد و كالاهای فاسد شدنی،
ت- انبار مواد شیمیائی و سموم،
ث- انبار مواد فله ای.
از نظر چگونگی نقش و ماهیت عمل
با توجه به محل و موقعیت انبار، نحوة ساختمان انبار، تأسیسات موردنیاز، تنوع مواد و كالاهایی كه وارد انبار می شود، میزان حجم یا وزن موادی كه در طی زمان معینی به انبار داخل یا از آن خارج می شود، همچنین موقعیت انبار در ارتباط با فعالیتهای اقتصادی جامعه، انبارها را به صورت زیر تقسیم بندی كرده اند:
1- انبارهای گمركی و ترانزیت،
2- انبارهای توزیع كلی و محلی (سراها و تیمچه ها)،
3- انبارهای سازمانها و كارخانه ها.
از نظر فیزیكی یا شكل ساختمانی
انبار از نظر فیزیكی یا شكل ظاهری به سه صورت زیر است:
1- انبارهای پوشیده- چنین مكانی از چهار طرف بسته و دارای سقف، دیوارها، در و وسایل ایمنی و اطفای حریق كامل و ساختمان آن عمدتاً به صورت «سوله» است.
2- انبارهای سرپوشیده- این انبار به صورت بارانداز است و فقط سقف و عمدتاً سكو دارد. بدین ترتیب كه اطراف آن باز و فاقد دیوار و حفاظ جانبی است و مواد و كالا را فقط از بارندگی و تابش مستقیم نور خورشید محافظت می كند. معمولا مواد و كالاهایی كه از كامیون یا قطار تخلیه می شوند در این انبارها به طور موقت نگهداری و سپس به محلهای دیگر حمل می گردند. به این انبارها «هانگارد» هم می گویند.
3- انبارهای باز یا انبار فضای باز- این انبار به شكل محوطه باز است و معمولاً برای نگهداری كالاهائی كه بسته بندی محكمی دارند، ماشین آلات و لوازم سنگین و نیز مواد و مصالح ساختمانی (كه زیر بارندگی و آفتاب به زودی آسیب نمی بینند) مورد استفاده قرار می گیرد.
نقش انبار
نقش اصلی انبار حفاظت از مواد و كالاهاست. در پاره ای موارد در انبار عملیات باز كردن مواد و كالاها و تقسیم و توزین آنها و آماده كردن برای توزیع بین واحدهای مختلف سازمانی، نیز انجام می پذیرد. در واقع انبار حالت بارانداز را دارد و محل استقرار موقت یا دریافت و پخش كالاهاست و عمدتاً هیچ گونه ارزش افزوده ایجاد نمی كند بلكه كانون ایجاد هزینه است.
در انبار اعمال فیزیكی از قبیل تحویل گرفتن مواد و كالاها، حمل و نقل، جایگزینی، توزیع و تحویل مواد و كالاها، همچنین اعمال اداری و دفتری لازم برای كنترلهای موجودی و مالی از قبیل ثبت در دفاتر و كارتها انجام می شود. در واقع نگهداری و تحویل مواد و كالاها شامل كنترل اقلام (كنترل جنسی) و نیز كنترل مالی و تحویل و تحولات فیزیكی كالا در انبار انجام می شود. بیشتر سوء استفاده ها فساد اداری و مالی در انبارها رخ می دهد كه با ایجاد سیستم صحیح انبارداری می توان از بروز آن پیشگیری كرد.
اهمیت انبارداری صحیح
ایجاد یك نظام صحیح انبارداری در سازمانها (بویژه سازمانهای بازرگانی و صنعتی) باعث سودآوری و متضمن مزایای زیادی است كه در زیر به پاره ای از آنها اشاره می شود.
1- دریافت، استقرار، حفاظت و در دسترس قرار دادن مواد و كالاها در انبار به طرز درست و بسرعت و به آسانی اجرا می شود و نیازهای بخشهای مختلف سازمان بموقع فراهم می گردد.
2- با نظارت دقیق بر موجودیهای انبار، از افزایش بیش از اندازه و حد تعیین شده مواد و كالاها در انبار جلوگیری و در نتیجه از ضرر و زیانهای ناشی از تغییر قیمتها یا خرابی و فساد مواد و كالاها بر اثر گذشت زمان جلوگیری می شود.
3- از سفارشات مضاعف و تكراری كه در اثر بی توجهی به مواد و كالاهای سفارش شده قبلی و بین راهی یا فقدان آگاهی از موجودیهای انبار رخ می دهد، جلوگیری می شود.
4- تعیین میزان موجودی مواد و كالاها در انبار و میزان مصرف و در نتیجه نوع و مقدار خرید آنها در زمانهای مختلف به نحو صحیح محاسبه و در نتیجه در بودجه خرید صرفه جویی می شود. این امر عملیات حسابداری صنعتی (قیمت تمام شده) را نیز تسهیل می كند.
5- اطلاعات موردنیاز مدیران در زمینة میزان موجودیها و مصرف مواد و كالاها در هر زمان به نحو احسن تأمین می شود.
6- باعث تسهیل عملیات شمارش، موجودی گیری و صورت برداری عملی از موجودیها (انبار گردانی)، همچنین تعیین ارزش موجودی جنسی در پایان سال (و تعیین ارزش میزان مصرف كالاها طی سال) كه كار پرزحمت و پرخرجی است می گردد.
7- با خرید به مقدار مقرون به صرفه، از راكد شدن سرمایه در گردش به سبب نگهداری بیش از حد موجودی جلوگیری و در نتیجه باعث تسریع جریان نقدینگی سازمان می شود.
8- صدور بموقع قبض انبار (برگ رسید مواد و كالا به انبار) سبب تسهیل پرداخت مبلغ مواد و كالا به فروشنده و عملیات حسابداری می شود.
انباردار
انبارداری حرفه ای بسیار فنی، تخصصی، پرمسئولیت و چند بعدی است. انباردار حافظ اموال سازمان، یعنی بخش مهمی از داراییهای سازمان است. متأسفانه بسیاری از مدیران پی به ارزش و اهمیت این حرفه نبرده و نسبت به آن كم مهری روا داشته اند.
انباردار واقعی به كسی گفته می شود كه دارای مشخصات زیر باشد:
1- اطلاعات علمی و عملی كافی از مواد، لوازم و كالاهای مورد مصرف یا مورد عرضه و فروش سازمان، كه لازمست در محلی به نام انبار محافظت شود، داشته باشد.
2- توانایی اداره و نگهداری انبار به نحو موثر و سودمند را داشته باشد.
3- توانایی مباشرت و نظارت قابل توجه نسبت به درخواستهای رسیده و صدور كالا و بالاخره اطلاعات كافی از میزان موجودیها و محل مصرف آنها را داشته باشد.
4- در ترتیب دادن و چیدن كالاها و همچنین در نقل و انتقال داخلی آنها حسن سلیقه داشته باشد و از مناسبترین و با صرفه ترین وسیلة مكانیكی یا هر نوع وسیلة دیگر در انتقال داخلی اجناس استفاده كند.
5- در طبقه بندی مواد و كالاها، كدگذاری و نگهداری آنها و نیز ترتیب محل انبار كردن مواد و كالاها با در نظر گرفتن و دسترسی به محلهای مصرف، مهارت كافی داشته باشد، به نحوی كه بتواند با كمترین هزینه و آسانترین وسیله و شیوة حمل و نیز رعایت اصول ایمنی و حفاظتی، آن مواد و لوازم را به محل تحویل یا مصرف برساند.
6- در تشخیص زمان سفارش هر ماده یا كالا و مقدار اقتصادی سفارش دقت به خرج دهد، به نحوی كه وقفه ای در عملیات پیش نیاید و موجودی غیرضروری هم هرگز گردآوری و نگهداری نشود.
7- آمادگی پذیرش مسوولیت مالی داشته باشد.
8- خود را به رعایت اصول امانت داری و حفظ منافع سازمان مربوط موظف بداند.
9- گزارشهای هر دوره عملكرد انبارها را- به ترتیبی كه اطلاعات آماری قابل استفاده از میزان ورود و صدور هر ماده و كالا را نشان دهد- برای مدیریت سازمان تنظیم و ارایه كند.
10- از روشها و فنون جدید انبارداری اطلاع كافی داشته باشد و در طرز استفاده از روشها و تسهیل امور از خود ابتكار شخصی نشان دهد.
11- از تدابیر ایمنی و بهداشت صنعتی آگاهی كافی داشته باشد.
انبار مواد اولیه شركت
این شركت دارای انبارهای متعددی مانند انبار مواد اولیه (انبار مواد، بشكه ها، ضایعات، الكل، خدمات، پوكه های كپسول و سردخانه)، انبار محصولات، انبار بسته بندی، انبار ملزومات می باشد كه با توجه به موضوع پروژه ما فقط به بحث درباره انبار مواد اولیه و انبار محصولات می پردازیم.
آنالیز بهره وری
در ادبیات مدیریت در ارتباط با بهره وری به دو مسئله مهم توجه گردیده است كه عبارتند از :
1- میزان ستاده سازمان از منابع مصرف شده
2- میزان دستیابی سازمان به اهداف خود
به بیان دیگر و بقول آقای دراكر «خوب كار كردن» و «كار خوب كردن» ترجمان این دو مفهوم می باشند. یعنی اینكه به منظور افزایش بهره وری در سازمان نه تنها می باید كوشید تا از منابع مصرف شده اعم از نیروی انسانی، مواد، ماشین آلات، انرژی و … بیشترین ستاده را بدست آورد بلكه می باید در ساختاری سیستماتیك خروجی تك تك واحدهای سازمان را در راستای اهداف تبیین شده آن هدایت نمود. توجه به این مسئله از آن رو حائز اهمیت است كه در مواردی ممكن است با افزایش خروجی های سازمان كه در واقع در راستای تامین اهداف نمی باشند مواجه گردیم. بر این اساس دو مفهوم در ادبیات مدیریت شكل گرفت:
1- كارائی- این عبارت شاخصی برای اندازه گیری چگونگی بهره برداری از منابع سازمان با توجه به نسبت ستاده به داده می باشد. واضح است كه زمانی مقدار نسبت افزایش می یابد كه یا صورت آن افزایش یابد و مخرج آن ثابت باشد، یا صورت ثابت بوده و مخرج كاهش یابد و یا مجموعه تغییرات افزایش صورت بیش از تغییرات افزایشی مخرج باشد و یا اینكه تغییرات كاهشی صورت كمتراز تغییرات كاهشی مخرج باشد.
2- اثربخشی- این مفهوم 50 سال پیش توسط آقای دراكر مطرح شد و مراد از آن ، پاسخ به این پرسش است كه آیا نتایج حاصله از یك سیستم در جهت هدفهای موردنظر می باشد یا نه؟ چنانچه نتایج حاصله از یك سیستم در جهت تامین هدفهای موردنظر باشد می توان گفت كه اثر بخش بوده و در غیر این صورت غیراثر بخش می باشند.
با توجه به تعاریفی كه از كارایی و اثربخشی ارائه گردید، بهره وری را می توان به مفهوم افزایش كارایی هایی در نظر گرفت كه در جهت هدفهای از پیش تعیین شده و در واقع اثربخش باشند. بدین ترتیب می توان تعریف زیر را از بهره وری ارائه نمود:
«چگونگی تحقق مجموعه ای از اهداف مبین اثربخشی و چگونگی بكارگیری منابع جهت تحقق این اهداف مبین كارائی است و بهره وری دربرگیرنده این دو مفهوم است. یعنی نسبت تولید به ثمر رسیده به نهاده به كار رفته در آن.»
كارائی از این جهت برای سازمان و عملكرد آن مهم است كه یك سازمان ممكن است اثربخش باشد و به اهدافش برسد ولی كارایی لازم را نداشته باشد. به عبارت دیگر رسیدن به اهداف شاید خیلی مشكل نباشد اما نكته مهم این است كه سازمان باصرف چه منابع و هزینه ای به این مهم دست می یابد.
به همین ترتیب احتمال دارد كه سازمان كارا باشد ولی اثربخش نباشد یعنی ضمن استفاده كارآ از منابع به اهداف خود دست نیابد.
اندازه گیری بهره وری
در بررسی چگونگی تغییرات بهره وری دو رویكرد عمده در ادبیات مدیریت مطرح است:
1- مقایسه سطوح بهره وری- در این رویكرد بهره وری یك بخش، یك سازمان و یك كشور را در مقایسه با بخش، سازمان و یا كشور دیگر سنجیده می شود و به طور نسبی وضعیت آن مشخص می شود.
2- مقایسه روند بهره وری- در این مورد همانگونه كه از عنوانش پیداست بجای اینكه بهره وری یك سازمان با سازمان های دیگر مقایسه شود، با گذشته خود سازمان مقایسه می شود و بدین ترتیب می توان تغییرات روند بهره وری را در مقایسه بهره وری دوره های مختلف مشاهده نمود.
معیارهای بهره وری تولید
بدیهی است كه برای سنجش بهره وری چه در رویكرد مقایسه سطوح و چه در رویكرد روندی می باید معیارهایی را به سنجش درآورد و آنها را با هم مقایسه نمود.
«وایلد در سال 1980 برای بهره وری سه بعد ارائه كرد كه عبارت است از ماشین آلات. نیروی كار و مواد. تاكید وی بر این نكته است كه نیل به حداكثر بهره وری از طریق بهره گیری از حداكثر منابع یا به حداقل رساندن ضایعات و خرابی ها امكانپذیر است»
وایلد برای سه معیار خود با توجه به منابع و اهداف مربوط به هر منبع ، جدولی را طراحی نموده است.
ارزیابی كار
ارزیابی كار چیست؟
ارزیابی كار چیست و چرا باید از بین بسیاری از روشهای مطرح شده به عنوان ابزار اصلی در حل مسئلة افزایش بهره وری به ارزیابی كار میپردازیم.
ارزیابی كار اصطلاحی كلی در مورد فنونی (به ویژه ارزیابی روش و كارسنجی است) كه در بررسی همة زمینه های كار انسانی از آن استفاده می شود و به تحقیق سیستماتیك در مورد همة عواملی می پردازد كه بر كارایی و صرفه جویی در وضعیت مورد بررسی، به منظور بهبود آن تاثیر می گذارد.
بنابراین ارزیابی كار ارتباط مستقیم با بهره وری دارد. ارزیابی كار اغلب به منظور افزایش بازده حاصل از مقدار معین منابع، با سرمایه گذاری اضافی مختصر یا بدون آن، به كار می رود.
ارزیابی كار سالها وسیعاً تحت عنوان «ارزیابی زمان و حركت» شناخته می شد، ولی با پیشرفت این فن و به كارگیری آن در مورد گسترة وسیعی از فعالیتها، بسیاری متوجه شدند كه این عنوان هم بسیار محدود و نارسا و هم برای توصیف موضوع ناكافی است.
ارزیابی كار: وسیلة مستقیم افزایش بهره وری
قبلا ملاحظه كردیم كه عوامل موثر بر بهره وری در هر موسسه بسیارند؛ اهمیت این عوامل با توجه به ماهیت فعالیتهای صورت گرفته متفاوت است و این عوامل به یكدیگر وابسته اند. اكنون به این مسئله از زاویة دیگر می نگریم. تاكنون در بحث در مورد استفاده از روشهای مختلف افزایش بهره وری، هیچ اشاره ای به سرمایه گذاری عمده روی دستگاهها یا تجهیزات نشده است. فرض شده است كه می خواهیم بهره روی با استفاده از منابع موجود افزایش یابد. بهره وری را تقریباً همیشه میتوان با سرمایه گذاری سنگین مالی روی دستگاهها و تجهیزات جدید و پیشرفته تا حد زیاد افزایش داد. اما این سوال مطرح است كه با استفاده از فنونی از قبیل ارزیابی كار به منظور استفادة بهتر از منابع موجود در مقایسه با سرمایه گذاری روی دستگاههای جدید تا چه حد می توانیم انتظار افزایش بهره وری را داشته باشیم؟ هر گونه مقایسه ای كه در شرایط كلی به عمل آید، فقط یك راهنمای تقریبی خواهد بود.
یكی از راههای افزایش بهره وری در بلندمدت ایجاد فرایندهای نو و نصب دستگاهها و تجهیزات جدیدتر است. با وجود این، چنین راه حلی مستلزم مصرف سرمایة سنگین است و چنانچه تجهیزات سرمایه ای در داخل قابل تولید نباشد، ممكن است سبب نقصان اندوخته های ارزی شود. علاوه بر این، چنانچه حل مسئلة بهبود بهره وری، اساساً از طریق دستیابی مداوم به تكنولوژی پیشرفته صورت گیرد، ممكن است این امر مانع كوششهایی شود كه به توسعه ایجاد مشاغل جدید كمك می كند. از طرف دیگر، ارزیابی كار، به حل مسئلة افزایش بهره وری از طریق تحلیل سیستماتیك عملیات، فرایندها، و روشهای كاری موجود به منظور افزایش كارایی آنها توجه دارد. بنابراین ارزیابی كار معمولا به افزایش بهره وری با مصرف سرمایة اضافی مختصر یا بدون مصرف هیچگونه سرمایة اضافی كمك می كند.
چرا ارزیابی كار سودمند است؟
هیچ موضوع جدیدی در زمینه بررسی و اصلاح عملیات در محل كار وجود ندارد؛ مدیران خوب از زمانی كه برای نخستین بار كار انسانی به مقیاس وسیع سازمان یافته است، پیوسته به امر بررسی و اصلاح آن می پرداخته اند. مدیران دارای استعداد برجسته- تیزهوش- همیشه قادر به ایجاد پیشرفتهای فوق العاده بوده اند. متأسفانه چنین به نظر می رسد، كه هیچ كشوری دارای تعداد كافی از مدیران لایق نیست. ارزش عمدة ارزیابی كار بر این واقعیت استوار است كه از طریق آن مدیر می تواند با عملی ساختن روشهای سیستماتیك به نتایجی همانند یا حتی بهتر از آن دست یابد كه مدیری بسیار هوشمند، ولی كمتر متكی به اصول، قادر به كسب آن در گذشته بوده است.
ارزیابی كار به این علت موفق است كه دارای روشی سیستماتیك، هم در بررسی مسائل مورد تحقیق و هم در فراهم ساختن راه حل مسائل است. بررسی سیستماتیك عملی وقتگیر است. بنابراین لازم است كه تقریباً در همة كارخانه ها، بجز كوچكترین آنها، وظایف مربوط به انجام ارزیابی كار را از وظایف مدیریت جدا كنیم. مدیر كارخانه یا سر كارگر در كار روزمرة خود، با آن همه مسائل انسانی و مادی كه در پیش رو دارد، هرگز برای مدت طولانی آزاد و فارغ از كار نخواهد بود. وی، هر اندازه هم كه مدیری لایق باشد، به ندرت می تواند به طور دائم زمانی طولانی را بی وقفه به بررسی تنها یك فعالیت در سطح كارخانه اختصاص دهد؛ یعنی اینكه، تقریبا همیشه كسب همه اطلاعات درباره آنچه كه در جریان آن فعالیت پیش می آید برای او غیرممكن است. اطمینان از اینكه هر
گونه تغییر روش كار بر اطلاعات دقیق استوار است و لذا كاملاً موثر واقع خواهد شد، جز با شناخت همه واقعیتها ممكن نیست. این واقعیتها فقط با مراقبت و بررسی مستمر در محل كار یا در مكانی كه فعالیت در آن صورت می گیرد، دست یافتنی است؛ یعنی اینكه، مسئولیت ارزیابی كار باید همیشه بر عهدة كسی نهاده شود كه قادر به تصدی آن به طور تمام وقت و بدون بر عهده داشتن وظایف مستقیم مدیریت باشد؛ شخصی كه در رده های كارمندی باشد و نه در مقام مدیر. ارزیابی كار وسیله ای است در خدمت مدیریت و سرپرستی.
پیش از این به طور خیلی خلاصه بعضی از وجوه ماهوی ارزیابی كار و دلایل ارزشمند بودن آن را در جایگاه وسیله ای در خدمت مدیریت مورد بحث قرار دادیم. دلایل دیگری نیز وجود دارد كه باید آن را به موارد فوق اضافه كرد. این دلایل به طور خلاصه عبارتند از :
1. ارزیابی كار وسیله ای است برای افزایش كارایی تولیدی (بهره وری) یك كارخانه یا واحد عملیاتی با تجدید سازمان كار ، یعنی روشی است كه معمولا مستلزم سرمایه گذاری اندك یا عدم سرمایه گذاری روی دستگاهها و تجهیزات است.
2. ارزیابی كار مبتنی بر اصول است، و به كارگیری آن این اطمینان را به وجود می آورد، كه هیچ عامل موثر بر كارایی عملیات، در تجزیه و تحلیل عملیات اولیه یا در ارائة عملیات جدید نادیده گرفته نشده است، و اینكه همة داده های مربوط به آن عملیات در دسترس است.
3. ارزیابی كار دقیقترین وسیله ای است كه تاكنون برای تعیین استانداردهای انجام كار مورد استفاده قرار گرفته است و برنامه ریزی و كنترل موثر تولید به آن بستگی دارد.