وجه تسمیه روستای مزرعه كلانتر از توابع بخش مركزی شهرستان میبد(استان یزد)

در تحلیل روابط عملكردی و تعاملات فضایی رایج با محوریت روستا و براساس مشاهدات میدانی و با استناد بر طرح ؟؟ استان یزد، مطالعات به عمل آمده موید آن است كه با توجه به بافت اجتماعی و فرهنگی منطقه و همچنین الگوی اقتصادی حاكم مبادلات و ارتباط معین و مشخصی آنچنان كه در سایر نقاط رایج است در بین سكونتگاههای روستای مورد مطالعه شكل نگرفتن و جز مجموعه‌ی پیرام

 وجه تسمیه روستای مزرعه كلانتر از توابع بخش مركزی شهرستان میبد(استان یزد)

وجه تسمیه

روستای مزرعه كلانتر از توابع بخش مركزی شهرستان میبد

(استان یزد)

 

مرحله اول : مطالعات پایه و تشخیص وضعیت موجود

1- پیشینه و زمینه

1-1- بررسی اجمالی موقعیت سیاسی و جغرافیایی روستا و پیشینه تاریخی آن

روستای مزرعه كلانتر از توابع بخش مركزی شهرستان میبد با مختصات جغرافیایی 54 درجه و 6 دقیقه طول شرقی و 32 درجه و 11 دقیقه عرض شمالی، ارتفاع آن از سطح دریا در حدود 1102 متر است (پاپلی یزدی ، 1367). در 11 كیلومتری جنوب شرقی میبد در نزدیكی محور ترانزیتی سنتو در 36 كیلومتری شهر یزد قرار گرفته است. این روستا از شمال به مزرعه رفیع آباد و از جنوب به مزرعه قاسم آباد محدود میشود.

حاشیه روستا فاقد رشته كوه خاصی است و فقط تپه هایی غیرسنگی اطراف شمال شرق، شمال و شمال غرب روستا را محاصر كرده كه ارتفاع آنها به 1094 متر از سطح دریا می رسد.

روستای مزرعه كلانتر یكی از نقاط تاریخی و ارزشمند استان یزد به شمار می آید. قدمت اصلی مجموعه به اواخر صفویه باز می گردد. این دوره از زندگی تاریخی روستا در درون قلعه ای مترو كه در كنار روستا می گذشته كه دارای تمام امكانات زندگی عمومی مردم آن از جمله آتشكده بوده است. با شكل گیری هسته جدید در محدودة كنونی روستا، این محدوده گسترش یافته و به عنوان محل اصلی تجمع زرتشتیان منطقه میبد عمل می كند. در فرهنگ مردم این منطقه و شهر میبد، نام روستای مزرعه كلانتر با آئین زرتشت پیوند خورده است. در این گسترش بافت كالبدی وجود قنات و چشمه مؤثر بوده است. وجود عناصر معماری شاخص و با ارزش در بافت از جمله آب انبارهای قدیمی، آسیابهای آبی و بقایای قلعه تاریخی بیانگر قدمت و وسعت عملكرد بناها می باشد. این روستا از روزگاران گذشته در مسیر راههای تجاری و ارتباطی قرار داشته و به همین جهت واجد ارزشهای تاریخی و گردشگری است. وجود خاك و آب و هوای مناسب و سطوح هموار و چشم اندازهای زیبا در ایجاد هسته روستا نقش مهمی داشته اند وجه تسمیه این روستا به این شرح می باشد كه موقعیت كنونی روستا از روزگاران قدیم به شكل مزرعه ای بوده كه در كنار چشمه شكل گرفته و فردی به نام «كلانتری» كه دارای تمكن مالی بوده به عنوان والی آن مزرعه شناخته شده بود كه با گذشت زمان،‌ به تدریج آن روستا به نام وی معروف گشته است.

 

2-1- بررسی طرح های فرادست مصوب (طرح جامعه توسعه و عمران ناحیه و طرح ساماندهی فضا و سكونتگاه های روستایی ) و استخراج نتایج زیر :

1-2-1- نقش و جایگاه روستا در طرح فرادست (بعنوان مركز مجموعه، حوزه، روستای مستقل و ...)

منظومه‌ی روستایی : فضاهایی در برگیرنده ی تعدادی از مجموعه ها و حوزه های عمران روستایی كه وسیع ترین قلمرو در سطح بندی خدماتی روستایی بوده، از مركزیتی برخوردارند كه برترین سطوح خدماتی را در خود جای خواهند داد (رامین غفاری، 1387 ص 13) استان یزد دارای 25 منظومه است.

مجموعه‌ی روستایی : تجمع چند حوزه‌ی عمران روستایی مربتط در یك پهنه ی همگن قلمرو جغرافیایی مجموعه های روستایی تا حدود زیادی با محدوده های دهستان های كشور منطبق است، مگر در محدوده هایی كه پراكندگی وسیع و روستاهای از هم گسیخته باشد. (همان، ص 14) استان یزد دارای 56 مجموعه است.

حوزه‌ی روستایی : اجتماع چندآبادی هم پیوند در یك حوزه‌ی جغرافیایی پیوسته شعاع عمل برترین زمینه‌ی خدماتی كه در مراكز حوزه های روستایی استقرار می یابند، بیشترین نقش را در تعیین قلمرو این محدوده ها خواهند داشت (همان، ص 14) استان یزد دارای 196 حوزه است.

روستای مزرعه كلانتر از روستاهای اقماری به شمار می رود (روستاهایی كه خدمات برتر از سطوح بالاتر خود می گیرند و به تناسب جمعیتی كه دارند فقط عرضه و تأمین برخی خدمات ساده برای آن ها میسر خواهد بود). این روستا در شهرستان میبد و منظومه آن میبد می باشد. مجموعه مرتبط با آن پیرامونی میبد و نام حوزه آن نیز حوزه‌ی پیرامونی میبد است. (مهندسین مشاور هامون یكا، 1382).

1-2-2- ارائه فهرست طرح های مذكور در مورد خدمات و امكانات پیشنهادی برای روستا

خدمات سامل شامل : دبستان، خانه بهداشت، آب آشامیدنی، راه دسترسی ، برق

1-3- ارائه دیدگاه روستاییان شامل :

1-3-1- معرفی مسائل و مشكلات روستا از نظر ساكنین آن

با توجه به اینكه روستای مذكور در ردیف روستاهای نمونه قرار دارد و همچنین جمعیت كم و سالخورده روستا، مشكلات كمی از جانب ساكنین مطرح شد كه به آنها اشاره می شود؛ این روستا فاقد خانه بهداشت می باشد. در صورت نیاز مجبورند به خانه بهداشت واقع در ركن آباد (مركز دهستان) مراجعه كنند.

نبودن فروشگاه یا تعاونی برای خرید مایحتاج روزمره نیز به عنوان مشكل دیگری مطرح شد. در حال حاضر یك تعاونی در روستا وجود دارد ولی به ندرت فعال می‌باشد و محصولاتی كه از طرف این تعاونی عرضه می شود بسیار محدود است (محصولات با ماندگاری طولانی) و اهالی مایحتاج خود را از میبد تأمین می كنند.

1-3-2- معرفی و اولویت بندی پروژه های عمرانی مورد نیاز روستا كه به وسیله طرح هادی قابل رفع می باشند.

1- تأسیس واحدهای اشتغال زایی برای جذب دوباره جمعیت

2- ساخت مكانی برای استراحت و اقامت گردشگران

2- شناسایی پایه

2-1- شناسایی پایه در سطح حوزه نفوذ

در تحلیل روابط عملكردی و تعاملات فضایی رایج با محوریت روستا و براساس مشاهدات میدانی و با استناد بر طرح ؟؟ استان یزد، مطالعات به عمل آمده موید آن است كه با توجه به بافت اجتماعی و فرهنگی منطقه و همچنین الگوی اقتصادی حاكم مبادلات و ارتباط معین و مشخصی آنچنان كه در سایر نقاط رایج است در بین سكونتگاههای روستای مورد مطالعه شكل نگرفتن و جز مجموعه‌ی پیرامونی شهرستان میبد می باشد و فاقد حوزه‌ی نفوذ است (طرح های سامان دهی فضا و سكونتگاههای روستایی).

 

2-2- شناسایی پایه و سطح روستا

2-2-1- بررسی های محیطی

2-2-1-1- بررسی كلیات ویژگیهای محیطی روستا با استفاده از طرح ها و اطلاعات موجود و نیز شناخت تفصیلی زمینه های اصلی و تأثیرگذار بر طرح هادی نظیر توپوگرافی و اقلیم :

ابتدا به بررسی شناختی استان یزد از لحاظ توپوگرافی و زمین شناسی می پردازیم و سپس شهرستان میبد را مورد ارزیابی قرار می دهیم:

استان یزد : استان یزد در حال حاضر به مساحت حدود 132000 كیلومتر مربع مابین عرض های جغرافیایی َ30   ْ30 تا ْ 34 شمالی و طول های جغرافیایی َ 40  ْ 53
و َ 30   ْ 57  قرار گرفته است ارتفاع آن از كمتر از 700 متر (نسبت به سطح آن از دریا) در كویر بزرگ (شهرستان طبس) تا بیش از 4000 متر در قله اصلی شیركوه تغییر می كند. این استان بخش مهمی از فلات مركزی ایران را در بر می گیرد. اهمیت آن از این نظر است كه از لحاظ موقعیت جغرافیایی مركزی ترین بخش كشور ایران را تشكیل می دهد و چله های بیابانی آن از خشك ترین و كم باران ترین نواحی ایران به شمار می رود. از دیدگاه زمین شناسی و ریخت شناسی زمین (ژئومورفولوژی) زیربنای ساختمان ناهمواری های آن معلول پیدایش چاله های تكنوتیكی،‌از یك سوء و برخاستن ارتفاعات ناشی از كوهزایی آلپی، از سوی دیگر بوده است بنابراین تضاد توپوگرافی و ارتفاعی بر اثر عملكرد تكتونیكی (فرو افتادن كف چاله ها و بالارفتن ارتفاعات) خود پدید آورنده چشم اندازهای طبیعی خاص شده است.

ویژگی اقلیم : پایه مطالعات اقلیم شناسی اطلاعات و آماری است كه توسط ایستگاههای باران سنجی،‌ سینوپتیك تبخیرسنجی،‌سینوپتیك جو بالا ثبت می شود. این ایستگاه از نظر نوع اطلاعات و آماری كه ثبت می نماید از نظر دقت متفاوت است استقرار این ایستگاهها از جمله موارد دیگری می باشند كه تحت مقررات خاصی مانند ناهمواری منطقه، فاصله و اهداف پروژه مطالعاتی قرار دارند. از این نظر روستای مزرعه كلانتر فاقد ایستگاه باران سنجی و ایستگاه هواسنجی بوده لذا جهت تحلیل شناخت ویژگی های اقلیمی آن از نزدیكترین ایستگاه كه در میبد واقع شده استفاده می شود ایستگاه میبد از نوع باران سنجی بوده و از نظر مدیریت زیر نظر سازمان هواشناسی استان قرار دارد.

براساس اطلاعات كسب شده از ایستگاه هواشناسی میبد، وضعیت عمومی اقلیم روستای مزرعه كلانتر در طول دوره وجود ایستگاه (85-1378) به شرح زیر است:

دما : متوسطه كمینه‌ی دمای سالیانه هوای روستا 11 درجه سیلیوس ، بیشینه‌ی آن 7/27 و كمینه‌ی مطلق آن 6/14- گزارش شده است حداقل متوسط كمینه مربوط به دی ماه با 6/0- درجه می باشد. حداكثر متوسط بیشینه مربوط به تیرماه با 8/40 درجه است حداقل كمینه‌ی مطلق نیز متعلق به دی ماه با 6/14- درجه است حداكثر بیشینه‌ی مطلق مربوط به تیرماه با 4/45 درجه است. حداكثر میانگین مربوط به ماه تیر با 6/32 و حداقل آن منطبق به ماه دی با 4/6 درجه است میانگین سالانه دما نیز 3/19 است.