مس چهارگنبد
کارخانه فرآوری مس چهارگنبد : کلیات
2- گزارش عملكرد كارخانة فرآوری مس چهارگنبد
2-1-کلیات
2-1-1- مقدمه
مس اولین فلز کشف شده توسط بشر در 800 سال قبل از میلاد بوده است و در زمره عناصر پر مصرف می باشد. کاربردهای نهایی هر فلز تابع خواص آن می باشد. مهمترین خاصیت فیزیکی مس، قابلیت هدایت الکتریکی و حرارتی بالای آن است و بعد از نقره بالاترین قابلیت هدایت الکتریکی را دارد. به همین دلیل 50 درصد مصرف مس (با در نظر گرفتن کاربرد آلیاژهای مسی در70% صنایع الکتریکی ) در جهان مربوط به بخش صنایع الکتریکی و مخابرات است. همچنین هدایت حرارتی بالای مس منجر به کاربرد آن در تولید مبدل های حرارتی به خصوص رادیاتور اتومبیل گردیده است. مس مقاومت خوبی در برابر خوردگی دارد که منجر به کاربرد آن در صنایع کشتی سازی، اسکله سازی و صنایع شیمیایی شده است.
چکش خواری، شکل پذیری و استحکام کششی مناسب از خصوصیات دیگر این عنصر است که باعث مصرف آن در کارهای مهندسی و تزئیناتی شده است. در حدود 85 تا 90 درصد مس از استخراج معادن و بقیه از طریق ذوب مجدد قراضه های حاو ی مس تأمین می شود[1].
ایران از لحاظ ذخایر معدنی بر روی کمربند جهانی مس قرار گرفته است که از جنوب شرقی ایران شروع شده و تا شمال غربی و نواحی آذربایجان ادامه دارد. ناحیه مس دار کرمان قسمتی از کمربند فلززایی ایران مرکزی می باشدکه مهمترین ذخایر مس این ناحیه توده های مس سرچشمه و میدوک است. میزان ذخیره کانسار مس چهارگنبد 3 میلیون تن برآورد شده است. مهمترین معادن مس ایران و ذخایر مس برآورد شده در جدول(2-1) نشان داده شده است. با توجه به این جدول مقدار مس موجود در ذخایر موجود در کشور در حدود 4 درصد از مس موجود در ذخایر شناخته شده در جهان می باشد[1].
2-1-2- موقعیت جغرافیایی معدن مس چهارگنبد
معدن مس چهارگنبد در 80 کیلومتری شمال شرقی شهرستان سیرجان و در شمال غرب بخش بلورد به فاصله 32 کیلومتری از بلورد واقع گردیده است. مناسبترین راه معدن به کرمان دارای مسافت 220 کیلومتر بوده است که این جاده تا بخش بلورد آسفالت بوده و از بخش بلورد تا معدن به فاصله 32 کیلومتر جاده خاکی می باشد. راه ارتباطی دیگر، جاده خاکی است که از شهر بردسیر به معدن
چهارگنبد منتهی می شود[1].
ارتفاع معدن مس چهارگنبد از سطح دریا 2300 متر بوده و این منطقه در طول جغرافیایی 56 درجه و 11 دقیقه و عرض جغرافیائی 29 درجه، 35 دقیقه و 30 ثانیه واقع شده است. متوسط بارش سالانه حدود 296 میلیمتر و حداقل درجه حرارت در دی ماه 7- درجه وحد اکثر آن در مرداد ماه 5/37 درجه ثبت شده است. میزان رطوبت نسبی سالانه 47% و روزهای یخبندان درسال 53 روز می باشد[2].
کوه های موجود در منطقه شامل "کوه پنج" با ارتفاع 3060 متر در شمال غرب منطقه، "کوه چهل تن با 3660 متر در شرق، یال های غربی "کوه بیدخان" با ارتفاع 3960 متر و حد اکثر ارتفاع در محدوده معدن "کوه خرسی" با ارتفاع 2435 متر و حد اقل ارتفاع 2310 متر در بستر رودخانه ها می باشد[2].
در محدوده کانسار دو رود خانه" چهارگنبد" و" پلنگی" می گذرد که رودخانه چهارگنبد در مجاور معدن و رود خانه پلنگی در فاصله چند کیلومتری شما ل معدن واقع شده است. از نظر منابع آب های سطحی، منطقه به علت کمی بارندگی فقیر بوده و اکثر منابع آب، منابع زیر زمینی است که به صورت قنات، چاه و چشمه مورد استفاده قرار می گیرد. آب شرب معدن از طریق یکی از قنات هایی که از دهکده سنجد در فاصله 2 کیلومتری معدن می گذرد، تأمین می شود. منطقه سیرجان از نظر پوشش گیاهی جزء مناطق نیمه بیابانی محسوب می شود و به علت آب و هوای صحرایی و نیمه صحرایی از نظر پوشش گیاهی فقیر است[2].
در حال حاضر نیروی انسانی شاغل درمعدن عمدتاً از روستای بلورد تأمین می شود. نزدیکترین روستا به معدن روستای چهارگنبد در شمال و در جنوب سنجد می باشد. به علت دوری معدن و روستاهای اطراف از شبکه برق سراسری، منطقه از وجود برق محروم است[2].
2-1-3- تاریخچه معدن
پس از شناسایی کانسار در سال 1335، منطقه چهارگنبد بین سال های 1346 تا 1348 مورد اکتشاف و بررسی قرار گرفته است. در نتیجه این عملیات ذخیره احتمالی 3017419 تن با عیار متوسط1/1% تعیین گردید. معدن مس چهارگنبد پس از اتمام کارهای اکتشافی، به مدت تقریباً 20 سال تعطیل شد و در اواخر سال 1369 شرکت سهامی کل معادن ایران تصمیم به تکمیل اکتشافات پیشین شامل حفرترانشه، گمانه های اکتشافی جدید، تجزیه نمونه ها و آزمایش های کانه آرایی گرفت. همزمان با عملیات اکتشافی فوق عملیات جاده سازی معدن و همچنین احداث ساختمان و حمل و نصب یک دستگاه کارخانه فرآوری سیار کاروان به ظرفیت 100 تن در روز به عنوان پایلوت شروع گردید.
2-1-4- زمین شناسی منطقه چهارگنبد
2-1-4-1- زمین شناسی کانسار
توده های زمین شناسی اطراف کانسار به شرح زیر می باشند [2]:
-کمپلکس آتشفشانی- رسوبی ائوسن
- آهکهای الیگومیوسن
- توده های نفوذی کوارتز دیوریت پورفیری میوسن بالایی
کمپلکس آتشفشانی- رسوبی عمدتاً شامل توف همراه با بین لایه هایی از آهک، کنگلومرا و آندزیت می باشد. آهک های الیگومیوسن در شمال و جنوب یال های تاقدیس منطقه زیارت با روند شرقی غربی گسترش پیدا می کنند و با یک دگرشیبی نامنظم روی کمپلکس آتشفشانی- رسوبی ائوسن قرار می گیرند. توده نفوذی کوارتز دیوریت پورفیری تنها توده نفوذی است که در منطقه چهارگنبد به صورت نامنظم و عدسی شکل با امتداد شرقی- غربی به سن میوسن بالایی گسترش دارد[2].
الگوی زمین ساختی کانسار شامل گسل ها و چین ها می باشد. نهشته های ائوسن مشخص می کند که قسمت های پیش رونده از کمپلکس آتشفشانی- رسوبی پالئوسن پس از چین خوردن به وسیله گسل ها تغییر شکل پیدا می کند. همچنین تشکیلات الیگومیوسن که با یک دگر شیبی منظم و کوچک مقیاس روی تشکیلات ائوسن قرار دارد، دوباره چین خورده و جابجا شده است[2].
موارد فوق نشان می دهد که منطقه کانسار به لحاظ تکتونیک فعال بوده است. یکی از مهمترین مناطق که این سیستم چین خوردگی در آن مشخص می باشد، تاقدیس منطقه زیارت می باشد و محور این
تاقدیس به طرف شرق است. تشکیلاتی از کمپلکس ائوسن و آهک های الیگومیوسن در این
تاقدیس به وسیله گسل چهارگنبد تغییر شکل پیدا می کنند. یک ناودیس نیز در جهت غرب- شمال غرب و شرق- جنوب شرق نزدیک تونل معدن ایجاد شده است که شامل توده هایی از توف با دو لایه از کنگلومرای توفی می باشد و به وسیله یک گسل تغییر شکل پیدا کرده است[2].
گسل چهارگنبد دارای امتداد شرقی- غربی و شیب نزدیک به 90 درجه به سمت شمال می باشد. بیشتر گسل ها در منطقه چهارگنبد در ارتباط با یکدیگر و عمودی بوده به طوری که دارای امتدادی به سمت شمال و شیبی به سمت غرب می باشند[2].
2-1-4-2- کانی سازی در منطقه چهارگنبد
عامل کانی سازی در این منطقه نفوذ توده آذرین و فعالیت های تکتونیکی می باشد. یکی از
فعالیت های عمده تکتونیکی تشکیل گسل چهارگنبد با جهت شرقی- غربی و گسل "مضطر" با روند شمالی- جنوبی می باشد. کانی سازی قبل از فعالیت تکتونیک در ارتباط با فعالیت توده های ماگمایی بوده است که قبل از ته نشست کامل تشکیلات الیگومیوسن اتفاق افتاده است. کانی سازی همزمان با تکتونیک در ارتباط با فعالیت گسل ها بوده است، به طوری که محلول های هیدروترمال غنی از مس، آهن و دیگر عناصر درطول گسل ها حرکت کرده و سپس به طرف سطح حرکت خود را ادامه داده است. فعالیت کانی سازی بعد از تکتونیک نیز به مقدار کمی در امتداد گسل ها می باشد که غنی سازی بیشتر در ارتباط با نوع توده های زمین شناسی می باشد[1].
کانی های تشکیل دهنده کانسار عمدتاً شامل کالکوپیریت، پیریت و مقداری بورنیت، کوولیت، کالکوسیت و به مقدار خیلی کم گالن، تترائدرایت، اسفالریت می باشد. علاوه بر این مقداری عناصر
باارزش طلا و نقره نیز همراه این کانسار وجود دارد. طبق گزارشات موجود حدود ppm 8/3-2 طلا در این کانسار وجود دارد، البته مقادیر طلا دارای تغییرات زیادی بوده و به طرف عمق و محل برخورد دو گسل چهارگنبد و مضطر، مقدار آن بیشتر می شود. عنصر طلا یا به صورت آزاد وجود دارد و یا اینکه در شبکه پیریت و کالکوپیریت جایگزین می شود. باطلة تشکیل دهندة این کانسار شامل کوارتز، کلسیت و دولومیت می باشد[1].
در منطقه چهارگنبد چند فاز کانی سازی به شرح زیر وجود دارد[1] :
- فاز اول : شامل پیریت و احتمالاً کالکوپیریت هایی است که عمدتاً در خود توده به صورت پراکنده و کم دیده می شود.
-فاز دوم : شامل کالکوپیریت و پیریت در کنار هم ولی به صورت پراکنده می باشد .
- فاز سوم : شامل استوک ها و رگه های حاوی کالکوپیریت است.
مقاطع صیقلی مطالعه شده از این توده ها نشان می دهد که در بعضی مناطق فقط آثار پراکندگی از پیریت و در مناطق دیگر هر دو کانی پیریت و کالکوپیریت با هم وجود دارد و هیچ گونه تداخلی با یکدیگر ندارند. همراه با کالکوپیریت مقداری بورنیت، کالکوسیت نیز دیده می شود. در سطح به علت وجود یک محیط اکسیدان و غنی بودن از کربنات ها، یکسری کربنات های مس شامل مالاکیت و آزوریت تشکیل یافته اند. در منطقه وسعت زون های سوپرژن خیلی کم است و تمام کانی های سولفیدی مثل کوولیت، کالکوسیت و بورنیت اولیه است و بعضی از آنها نیز بر اثر تبدیل شدن جزیی کالکوپیریت، تشکیل یافته اند[1].
در منطقه چهارگنبد چندین تجمع کانی سازی به شرح زیر شناسایی شده است [2]:
- تجمع کانی سازی همراه با گسل ها و محل برخورد گسل ها
- کانی سازی در گسل چهارگنبد به شکل استوک و رگه ای
- رگه های کانی سازی در داخل توده های دیوریت پورفیری و رسوبات و سنگ های آتشفشانی
- کانی سازی در طول صفحات بین آندزیت و آهک
جهت دریافت فایل کامل لطفا آن را خریداری نمایید