مطالعات نیمه تفضیلی فرسایش رسوب منطقه اشنیز
- مقدمه................................................................................................................................................... 1
2- هدف از مطالعه.............................................................................................................................. 2
3- وضعیت فرسایش در استان یزد............................................................................................ 3
4- وضعیت فرسایش خاک در حوزه اشنیز............................................................................ 4
5- عوامل طبیعی ایجاد فرسایش................................................................................................ 5
5-1- عوامل مربوط به اقلیم.......................................................................................................... 5
5-2- عامل خاک................................................................................................................................ 6
5-3- عامل توپوگرافی و فیزیوگرافی......................................................................................... 7
5-4- عامل پوشش سطح زمین.................................................................................................. 7
5-5- عامل استفاده از زمین......................................................................................................... 8
6- روش مطالعه................................................................................................................................... 8
7- روش کار.......................................................................................................................................... 9
8- اشکال عمده فرسایش................................................................................................................ 10
8-1- فرسایش سطحی (Sheet Erosion)...................................................................... 11
8-2- فرسایش کناری (River Bank Erosion)......................................................... 12
8-3- فرسایش آبراهه ای (Channel Erosion)........................................... 12
9- تهیه نقشه تیپ های فرسایشی.............................................................................................. 12
10- برآورد میزان فرسایش و رسوب در حوزه..................................................................... 13
10-1- روش BLM......................................................................................................................... 13
فهرست مطالب
عنوان شماره صفحه
10-2- روش MPSIAC.............................................................................................................. 17
10-3- روش PSIAC.................................................................................................................... 31
10-4- روش EPM......................................................................................................................... 39
فهرست جداول
عنوان شماره صفحه
1- امتیازات مربوط به عوامل روش BLM............................................................................. 14
2- وضعیت فرسایش بر حسب جمع نمرات 7 عامل ........................................................ 16
3- تعیین وضعیت شدت فرسایش به روش BLM............................................................ 16
4- سازنده های موجود در منطقه و حساسیت آنها به فرسایش................................... 17
5- امتیازات وزنی عامل زمین شناسی سطحی..................................................................... 17
6- امتیاز عامل خاك......................................................................................................................... 18
7- تعیین كلاس ساختمان خاك در عامل فرسایش پذیری خاك (k)..................... 19
8- تعیین كلاس نفوذ پذیری خاك در عامل فرسایش پذیری خاك (k)................ 19
9- عوامل لازم برای بدست آوردن K....................................................................................... 21
10- جدول C- ضریب رواناب برحسب نوع خاك و پوشش آبخیز............................. 22
11- امتیاز عامل هرز آب................................................................................................................. 23
12- امتیازات عامل پستی و بلندی............................................................................................ 23
13- مقادیر و امتیاز وضعیت فرسایش....................................................................... 25
14- مقادیر و امتیاز فرسایش رودخانه‌ای.............................................................. 25
15- ارزیابی عوامل مؤثر در فرسایش و تولید رسوب با
روش MPSIAC............................................................................................................................... 26
16- تعیین مقادیر R و ............................................................................................................ 30
17- تعیین میزان تولید رسوب سالانه و كلاس فرسایش
خاك در روش MPSIAC............................................................................................................ 28
فهرست جداول
عنوان شماره صفحه
18- كلاس فرسایش زیر حوزه.................................................................................................... 33
19- ارزیابی زمین شناسی سطحی یا سنگ شناسی......................................................... 31
20- ارزیابی عامل خاك.................................................................................................................. 32
21- ارزیابی وضعیت آب و هوا...................................................................................................... 33
22- ارزیابی وضعیت رواناب یا جریان سطحی..................................................................... 33
23- وضعیت پستی و بلندی.......................................................................................................... 34
24- وضعیت پوشش سطحی زمین........................................................................................... 34
25- ارزیابی چگونگی استفاده از زمین..................................................................................... 35
26- ارزیابی وضعیت فعلی فرسایش........................................................................................... 35
27- ارزیابی فرسایش رودخانه‌ای................................................................................................ 36
28- طبقه بندی فرسایش با روش P.S.i.A.C................................................................... 37
29- بررسی فرسایش حوزه آبخیز از روش P.S.I.A.C................................................. 38
30- مقادیر ضرایب استفاده از زمین ().......................................................................... 40
31- مقادیر ضریب فرسایش منطقه ()............................................................................... 41
32- مقادیر ضریب حساسیت سنگ و خاك به فرسایش (Y)...................................... 43
33- طبقه‌بندی شدت فرسایش................................................................................................... 44
34- مقادیر بدست آمده در روش EPM............................................................................... 47
فهرست نمودارها
عنوان شماره صفحه
نمودار شماره 1- تعیین عامل فرسایش پذیری خاك (K)............................................. 20
نمودار شماره 2- رابطه بین درصد رسوبدهی و تولید رسوب سالانه........................... 35
نمودار شماره 3- منحنی نشان دهنده وضعیت سطح و نسبت تولید رسوب........... 36
فهرست نقشه ها
عنوان شماره صفحه
1-نقشه بهترین نوع استفاده از اراضی.........................................................................................48
2- نقشه زمین شناسی...................................................................................................................49
3- نقشه واحد اراضی .....................................................................................................................50
4- نقشه کاربری فعلی اراضی ......................................................................................................51
مقدمه:
کلمه فرسایش که در انگلیسی و فرانسه به آن اروژن و اروزیون می گویند از ریشه لاتین ارودری به معنی سائیدگی می باشد. بطورکلی فرسایش به فرآیندی گفته می شود که طی آن ذرات خاک از بستر اصلی خود جدا شده و به کمک یکی عامل انتقال دهنده به مکانی دیگر حمل می شود. (رفاهی، 1375)
فرسایش یکی از معضلات بزرگ حوزه های آبخیز و تمام عرصه های کشاورزی و منابع طبیعی جهان بوده و باعث تخریب اراضی، کاهش حاصلخیزی خاک ها و دیگر عواقب ناگوار تهدید کننده بیشتر است. فرسایش خاک منابع آب و خاک را برای همیشه از دسترش خارج می کند.
نگهداری و حفاظت خاک در واقع پاسداری از ثروتی جبران ناپذیر است، زیرا برای تشکیل یک سانتیمتر خاک گاهی بیشتر از 300 سال زمان لازم است. باید اذعان داشت وجود فرسایش های شدید در هر منطقه نه تنها مشکلات اقتصادی و اجتماعی فراوانی به همراه دارند، بلکه مانع توسعه می شوند و زمینه وابستگی های مختلف را فراهم می کنند.
برای جلوگیری از خطرات ناشی از فرسایش لازم است قبل از عملیات کنترل و حفاظت خاک ابتدا وضعیت حوزه آبخیز مورد مطالعه دقیق قرار گیرد تا بتوان با اطمینان بیشتری با فرسایش خاک مبارزه کرد. زیرا در غیر اینصورت خسارات سالیانه، افزایش تصاعدی می یابد. فرسایش عناصر اصلی سازندهای آبخیزدار را تخریب می کند و باعث ویرانی اکوسیستم و سازه ای دست ساز ساخت انسان می شود. در کشور ما آثار و علایم فرسایش در اکثر نقاط دیده می شود و متأسفانه سالانه بیش از یک میلیارد تن از خاک پرارزش روانه دریاها، دریاچه ها و یا داخل مخازن سدها می گردد.