زلزله و آتشفشان
زلزله و آتشفشان
مقدمه مترجمان
ایران كشوری است زلزله خیز، زلزله های مختلف قرن اخیر گواه این حق اخیر گواه این است كه هیچ نقطه ای از خاك سرزمین مان از این حادثه طبیعی مصون نیست. زلزله مثل گردش زمین، باد و طوفان و یا درخشش خورشید و آمدن باران، پدیده ای كاملاً طبیعی ، انكار ناشدنی اما چاره پذیر است .واقعیت تلخ این است كه انسانها را زلزله نمی كشد بلكه خانه های سست بنیاد می كشد.
امروزه با آگاهیها و اطلاعاتی كه درباره ساختمان كره زمین وزلزله داریم برای ترسیم نقشه ای مناطق در معرض خطر كافی است، اما با این همه،مردم بازهم در همین مناطق خطرناك ،خانه های سست و غیر مقاوم می سازند .در نتیجه بسیاری از شهرهای ما از جمله كلان شهر تهران با تهدید زلزله های بسیار ویرانگر روبرو هستند.
با امید به روزگاری كه در آن بتوانیم زلزله را به موقع پیش بینی كنیم .فعلاً تنها راه نجات این است كه خانه یمان را در برابر زمین لزره مقاوم و استوارتر بسیازیم.
منشاء زمین
به نظر دانشمندان زمین حدود 6/4 میلیارد سال پیش تشكیل شده است و از آن زمان سطح زمین بصورت تدریجی طی مراحل مختلف شكل گرفته است . به احتمال زیاد زمین میلیونها سال پس از یك انفجار در فضا ایجاد شده است. این انفجار حجم عظیم و وسیعی از گاز وذرات گرد و غبار ایجاد كرده است. دانشمندان فكر می كنند ذرات به یكدیگر متصل شده و به هم جوش خورده اند، تا توده های عظیمی از مواد مذاب شده ، كه بالاخره تبدیل به سیارات امروزی شده اند را ایجاد كنند.
به راحتی می توان تصور كرد كه زمین ایجاد شده به طور باور نكردنی داغ بوده ودر سطح آن دریایی از سنگهای مذاب وجود داشته است. حدود 4 میلیارد سال پیش به آرامی شروع به سرد شدن كرد وبه لایه های مختلفی تقسیم شد.
سنگین ترین ماده برای تشكیل هسته یا قسمت مركزی زمین فرو افتاد اما هنوز به طرز باور نكردنی داغ مانده بود ماده كم چگالی تر ، لایه های اطراف هسته را تشكیل داد. در سطح ،ماده مذاب به اندازه كافی سرد شده تا یك پوسته سنگی كه به اعتقاد دانشمندان با آتشفشانهای بسیاری پوشیده شده است را تشكیل دهد.
قاره های اولیه احتمالاً از سنگ تشكیل شده است كه این سنگ از آتشفشان به روی سطح جریان پیدا كرده و سرد شده و پوسته ضخیم تری را تشكیل داده است. اقیانوسها ممكن است در لایه های زیرین حین فشرده شدن گازهای فرار فورانهای آتشفشانی ظاهر شوند كه متشكل از قطرات ریز فشرده آب می باشند. پس اتمسفر اولیه زمین ، احتمالا ً بوسیله گازهای آتشفشانی تشكیل شده است.
وضع موجود زمین
اگر چه سطح زمین ظاهراً جامد وثابت به نظر می رسد ولی هنوز تغییراتی در حال شكل گیری می باشد. سطح زمین به طور مداوم در حین مراحل مختلف تدریجاً به سمت بالا ساخته می شود یا به سمت پایین شكسته می شود. بیشتر تغییرات مشاهده شده بسیار آرام رخ می دهد ، ولی توسط تجهیزات علمی مخصوص قابل تشیخص می باشد. برای تشكیل یك رشته كوه میلیاردها سال طول می كشد. اما یك فوران شدید آتشفشان یا یك زلزله ویران كننده می تواند سطح زمین را طی چند روز، چند ساعت یا حتی چند دقیقه تغییر بدهد.
ساختار زمین
زمین تقریبا شبیه یك كره می باشد اما اندكی در قطب شمال و قطب جنوب پهن بوده و شامل 3 لایه اصلی پوسته ، جبه وهسته است . هر لایه از انواع مختلف سنگ تشكیل شده است.
حركت سطحی
پوسته و لایه جامد بالایی گوشته ( جبه ) از یك لایه شناخته شده به نام لیتوسفر تشكیل شده است .2 نوع لیتوسفر وجود دارد: لیتوسفر اقیانوسی كه پوسته اقیانوسی داردو در هر حدود km 6 ( 4 مایل ) در سطح خود ضخامت دارد.
این پوسته بیشتر به وسیله دریا پوشیده شده است .نوع دیگر لیتوسفر قاره ای است كه پوسته قاره ای دارد و بین 35 تا km70 (22 تا44 ماییل ) در سطح ضخامت دارد. بیشتر قسمتهای آن مرتفع تر از آن می باشد كه با آب پوشیده شود پس سرزمینها و خشكی ها را ایجاد كرده است.
صفحات زمین
اگر چه تصور می شود زمین یك سطح پیوسته دارد ولی این سطح درچندین قسمت شكسته شده شده كه مانند یك راه موئی قطعات را به صورتی كه با یكدیگر متناسب و فیكس باشند می برد. این قطعات هركدام یك صفحه نامیده می شوند و بطور مداوم و بسیار آرام دركنار هم خلاف جهت یكدیگر درحركت می باشند یك صحفه می تواند از لیتوسفر اقیانوسی یا قاره ای یا هردونوع تشكیل شده باشد. لبه های صفحه ها مرزهای صحفه ای یا حاشیه های صفحه ای نامیده می شوند و در همین نواحی است كه هه زلزله ها رخ می دهد و بیشتر آتشفشانها یافت می شوند.
حركات صفحات
صفحات زمین به طور مستمر در مسیرها وجهات مختلف در حركت می باشند . اگر چه این حركت بسیار كند انجام می شود .صفحات بطور متوسط cm5 (2 اینچ) در سال حركت می كنند كه تقریبا برابر میزان رشد ناخن می باشد. به دلیل اینكه همه صفحات به هم متصل هستند، حركت هر یك از صفحات یك تاثیر برخوردی دارد كه حركت تدریجی همه صفحات اطراف خود را ایجاد می كنند.علائم مسیرهای مختلف حركات صفحه ای در مرزهای صفحات در مرزهای صفحات اطراف خود را ایجاد می كند .علائم مسیرهای مختلف حركات صفحه ای در مرزهای صفحات قابل دیدن است دانشمندان مطئمن نیستند چه چیزی موجب حركت آنها می شود. مراحل برخورد ممكن است هیچ تئوری هایی نیز وجود دارد مبنی بر اینكه یك نوع حركت صفحه ای ممكن است یك حركت دهنده ابتدایی باشد كه بطور مداوم حركات صفحات را نمایان می كند
جابه جائی قاره ها
دانشمندان معقدند از زمانی كه اولین پوسته زمین شكل گرفت، حركات صفحه ای از لحاظ موقعیت ، شكل واندازه قاره ها و اقیانوس ها تغییر كرده اند .دانشمندان این مراحل را تكتونیك صفحه ای می نامند. آنها ایده شان را روی شواهد گوناگون پایه ریزی كرده اند.به عنوان مثال، اشكال چندین قاره امروزی مثل آمریكایی جنوبی وافریقا به نظر می آید كه زمانی به هم متصل بوده اند همچنین دانشمندان شباهتهایی در انواع سنگها و سن رشته كوههای قدیمی یافت شده و در دو قاره را كشف كرده اند.
حركات در مرزهای صفحه ای
مسیری كه صفحات زمین حركت می كنند تعیین می كند كه در هر مرز چه چیز پیدا شود. بعضی از صفحات از هم دور می شوند وتعدادی دیگر دركنار هم می لغزند.
حركت صفحات دور شونده
مناطقی كه درآن دو صفحه از هم دور می شوند درمكانهای اصلی كف اقیانوسها یافت می شوند .صفحات دور شونده ،بوسیله رشته كوههای متشكل از سنگهای آتشفشانی مشخص می شوند .آتشفشانها شیب دار ی یا مخروطی شكل نیستند بلكه خط الرأسهای ( ستیغ ها) پیوسته طولانی همراه با شیبهای آرام دارند.
ستیغ های كه بوسیله یك شكاف كه مرز بین دو صفحه را نشان می دهد از هم جدا می شوند . شكاف به سمت بالا حین بالا آمدن ماگما از استنوسفر باز می شود .هنگامی كه ماگما به سطح می رسد سرد می شود وروی لبه های صفحات تشكیل دهنده كف جدید اقیانوس منجمد می شود. همچنین ماگما صفحات را درجهت دور شدن از هم می كشاند.
این مرحله به عنوان گسترش كف اقیانوس شناخته می شود . این گسترش به طور مدوام تا زمانیكه باز شدگی ادامه دارد بطورپایان ناپذیری انجام می شود.ومكانی كه این اتفاق در آن می افتد ، به عنوان خط الرأس گسترش دهنده شناخته می شود.
جهت دریافت فایل زلزله و آتشفشان لطفا آن را خریداری نمایید