تجارت الكترونیك و موانع توسعه و گسترش آن در جمهوری اسلامی ایران
- مقدمه:
در عصر ظهور پدیده‌ها، تجارت الكترونیك پدیده‌ای برتر است كه تمام زیر ساخت‌های سنتی اقتصاد را به چالش طلبیده است. ناسازگاری اقتصاد سنتی و زیر ساخت‌های آن با اقتصاد نوین ناشی از به كارگیری روشی نو و جدید در اقتصاد عصر دانش است.
پویایی تجارت عامل بروز پدیده‌ای ناب در كسب و كار بین المللی شده است. كه اینك این پدیده دوران بلوغ خود را در برخی از نقاط دنیا سپری می‌كند اما همچنان در برخی دیگر از مناطق دنیا در دوران طفولیت خود بسر می‌برد.
این ناهماهنگی در رشد این پدیده در مناطق مختلف بیانگر این است كه زمینه‌های رشد در همه جا یكسان و به موازات هم نبوده است. هر جا كه زمینه برای رشد فراهم شده است این پدیده اثر خود را به روشنی نمایان ساخته است و هر جا كه محدودیت‌ها و تنگناها مانع رشد بوده‌اند هیچ جلوه‌ای از تأثیر مثبت این پدیده رویت نگردیده است. پدیده تجارت الكترونیك یا ارمغان عصر جدید می‌تواند با توجه به ویژگی‌های ذاتی آن عامل محركی برای رشد اقتصادی كشورها باشد اما بدین شرط كه محدودیت‌ها در حیطه جغرافیایی مورد بحث برداشته شود و راهكار‌ها جایگزین آن شود.
در ایران نیز موانع در راه گسترش این صنعت بسیار است اما فقدان بستر مناسب ملی و نگاه سنتی مردم به تجارت، كرس از بیكاری و عدم گسترش بانكداری الكترونیك را می‌توان از مهمترین این موانع دانست.
لذا طبیعی است كه اقدامات اساسی و مهمی دارد. شناسایی و رفع این موانع از سوی دولتمردان ایران انجام گیرد.
جدایی از تجارت سنتی با توجه به ساختار اقتصاد و بازار ایران به یكباره ممكن نیست و این را همه كارشناسان و اهل فن می‌دانند اما می‌توان با بسترسازی جهت جایگزینی تجارت نوین یا همان كسب و كار الكترونیك در از مدت به این خواسته نائل آمد.
2- «عدم زمینه‌سازی لازم برای رشد تجارت الكترونیكی»:
سهم ما از درآمد تجارت الكترونیك در جهان چقدر است؟
اغراق نیست اگر بگوییم تقریباً ما هیچ درآمدی از این راه نخواهیم داشت و اگر كمی خوشبختانه‌تر به قضیه بنگریم بازهم نمی‌توانیم سهم قابل توجهی برای خودمان اختصاص دهیم.
بحث تجارت الكترونیك در كشور نه از سوی دولت و نه حتی از سوی بخش‌های خصوصی و در حقیقت مردم جدی تلقی نشده است. اما دلیل امر چیست؟
تعداد كاربران اینترنت و حتی متخصصان ما در مقایسه با كشورهایی مانند بحرین، امارات و … بسیار بیشتر است از نظر دسترسی به تجهیزات پیشرفته نیز ما تقریباً در وضعیت مناسبی بسر می‌بریم و تقریباً حدود 5 سال است كه اینترنت به طور جدی وارد كشور ما شده، با این وجود سهم این كشورها از تجارت الكترونیكی به هیچ وجه قابل قیاس با درآمد ما نیست و حتی آینده روشنی نیز در این زمینه مشاهده نمی‌شود. این مسأله می‌تواند دلایل بسیاری داشت باشد. اما یكی از مهمترین دلایل به طور قطع نگاه سنتی به این پدیده چه از سوی سیاستگذاران و هم از سوی مردم است.
معمولاً به دلیل همین نگاه سنتی ما موفق نمی‌شویم از فناوری‌های جدید نهایت استفاده را ببریم. در این مثال خاص اینترنت و یك بازار بزرگ داخلی و خارجی در فراروی ما است، ولی تاكنون ما نتوانستیم حتی قدم‌های كوچكی در راه پیشرفت و توسعه تجارت الكترونیك برداریم. بگذارید كمی بیشتر وارد جزئیات شویم. مطمئناً مهمترین هدف در تجارت ـ حال چه از روش‌های بسیار پیشرفته الكترونیكی استفاده كند و چه از روش‌های سنتی و قدیمی ـ دستیابی به پول و سود بیشتر است. طبیعتاً در این میان نقش بانك‌ها و مؤسسات اقتصادی در نقل و انتقال پول بسیار حیاتی است. هنگامی كه در سال 1994 اینترنت قابلیت‌هایی تجاری خودرو علاوه بر جنبه‌های علمی و تحقیقاتی به نمایش گذاشت، مؤسسات تجاری و بانك‌ها در كشورهای پیشرفته اولین نهاد‌هایی بودند كه تلاش جدی خود را برای استفاده هر چه بیشتر از این جریان به كار انداختند. محصول تلاش آنها همان بانكداری الكترونیك امروزی است. به سرعت مشخص شد كه اینترنت بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیت‌های بانكداری و اقتصادی به شمار می‌رود. اما در كشور ما با اینكه مدت زیادی است اینترنت به طرز جدی مورد توجه عموم جامعه قرار دارد اما نه بانك‌ها و نه مؤسسات اقتصادی نتوانستند خود را با این جریان هماهنگ كنند. به عنوان مثال در كشور ما هنوز یك روش مناسب برای پرداخت‌ها و نقل و انتقال پول در اینترنت وجود ندارد ما نه توانستیم از سیستم‌های كارت اعتباری جهانی كه