اپیدمیولوژی بالینی بیوتروریسم

بیوتروریسم، عبارتست از سوء استفاده از عوامل میكربی یا فراورده‌های آنها یا به عبارت جامع تر، استفاده از عوامل بیولوژیك، به منظور ارعاب یا هلاكت انسانها و نابودی دامها یا گیاهان و هرچند افكار و بعضا اعمال بیوتروریستی، درسطح محدودی از دیرباز سابقه داشته است ولی اخیرا در سطح وسیعی در محافل پزشكی و بهداشت، مطرح گردیده، بیش از بیست جنگ افزار بیولوژیك ر

اپیدمیولوژی بالینی بیوتروریسم

خلاصه:

بیوتروریسم، عبارتست از سوء استفاده از عوامل میكربی یا فراورده‌های آنها یا به عبارت جامع تر، استفاده از عوامل بیولوژیك، به منظور ارعاب یا هلاكت  انسانها و نابودی دامها یا گیاهان و هرچند افكار و بعضا اعمال بیوتروریستی، درسطح محدودی از دیرباز سابقه داشته است ولی اخیرا در سطح وسیعی در محافل پزشكی و بهداشت، مطرح گردیده، بیش از بیست جنگ افزار بیولوژیك را شناسائی و براساس میزان كارائی آنها، طبقه بندی نموده اند و جدیت موضوع در حدیست كه برخی از كشورها به تولید این سلاح ها پرداخته و بعضی دیگر، پرسنل ارتش خود را علیه برخی از عوامل میكربی بیوتروریسم، واكسینه كرده جهت ارتقاء آگاهیهای عمومی و مخصوصا افراد در معرض خطر، قدمهای موثری برداشته اند و علاوه بر اینها در نیمه دوم سال 2001 میلادی  در  ایالات متحده آمریكا از جنگ افزار آنتراكس، استفاده شده است0 ضمنا هرچند منحنی همه گیری ناشی از بیوتروریسم، ممكن است كاملا شبیه منحنی همه گیریهای طبیعی باشد ولی از آنجا كه ممكن است گاهی تفاوتهائی با یكدیگر داشته باشند لذا توصیه شده است جهت تشخیص زودرس حملات بیوتروریستی، به وضعیت طبیعی، روند همیشگی و سایر كلید‌های همه گیری شناختی بیماریها و بویژه بیماریهای بومی هر منطقه توجه و نظارت كامل داشته باشیم و آموزش جنبه‌های پزشكی و بهداشتی دفاع بیولوژیك، تهیه واكسن و سایر فراورده‌های پیشگیرنده و درمانی كه یك وظیفه پزشكی و بهداشتی و نه یك اقدام نظامی است را نیز مدّ نظر قرار دهیم  و در عین حال با منع تولید و استفاده از جنگ افزارهای بیولوژیك، محورهای صلح آمیز بین كشورها را تقویت و از طرح مسائل تنش زا و جنگ افروز، كه نهایتا ممكن است به جنگ بیولوژیك، بیانجامد اكیدا خودداری كنیم.

تاریخچه و مبانی

"بیوتروریسم" عبارتست از ایجاد ترس و وحشت، با بهره گیری از عوامل زیست شناختی مختلف، جنگ افزار بیولوژیك (Biological  weapon)عبارتست از وسیله ای كه به منظور انتشار عمدی ارگانیسم‌های مولد بیماری یا فراورده‌های آنها توسط  غذا، آب، حشرات ناقل یا به صورت افشانه (آئروسل)، به كار برده میشود (1) و جنگ بیولوژیك  Biological  warfare)) عبارتست از استفاده از عوامل بیولوژیك، اعم از باكتریها، ویروسها، گیاهان، حیوانات000 و فراورده‌های آنها به منظور اهداف خصمانه (2) ولی در عمل، واژه " بیوتروریسم" را هم به معنی ارعاب و هم به مفهوم جنگ بیولوژیك، مورد استفاده قرار میدهیم.

هرچند بیوتروریسم، یكی از معضلات نوپدید بهداشت عمومی و عامل تهدید كننده كنترل عفونت، به حساب می آید (3) و طی دهه آخر قرن بیستم، واژه‌های مرتبط  با آن نظیر حمله بیولوژیك (B. attack)، جنگ افزار بیولوژیك، دفاع بیولوژیك B. defense) ) و آموزش دفاع بیولوژیك (education  Biodefense) برای اولین بار به فرهنگ واژه‌های پزشكی و بهداشت، افزوده شد ولی واقعیت اینست كه افكار و اعمال بیوتروریستی همواره در اقوام مهاجم، افراد افزون طلب و رقبای سیاسی ـ  اقتصادی از یكطرف و افكار مدافعه گرانه یا تلافی جویانه در افراد، ارتش ها و دولت ها و شخصیت‌های مورد تهدید، از طرف دیگر، از هزاران سال قبل وجود داشته و گاهی ظاهر افسانه گونه و باورناكردنی به خود گرفته است. مثلا در كتاب ذخیره خوارزمشاهی كه اولین دائره المعارف پزشكی به زبان فارسی محسوب میشود و توسط  دانشمند ایرانی، سیداسماعیل جرجانی در قرن ششم هجری شمسی، تالیف گردیده است آمده است كه: "بعضی از ملوك، كنیزكان را به زهر، بپرورند چنانكه خوردن آن ایشان را عادت شود و زیان ندارد. این از بهر آن كنند تا آن كنیزك را به تحفه (هدیه) یا به حیله دیگر به خصمی كه ایشان را بًوَد برسانند تا به مباشرت آن كنیزك، هلاك شوند 000 (4) و ابن سینا نیز در اوائل هزاره دوم میلادی در دائره المعارف " قانون در طب" همین مطلب را بیان نموده (5)، دكتر الگود در كتاب تاریخ پزشكی ایران و سرزمین‌های خلافت شرقی، سم مزبور را  " هند گیاه البیش" نامیده كه نوعی سم بیولوژیك به حساب می آید (6). جرجانی در كتاب ذخیره خوارزمشاهی و  خُفِ عَلائی رهنمود‌های جالب توجهی را در رابطه با پیشگیری از بیوتروریسم گوارشی كه در آن زمان رایجترین راه ارعاب و هلاكت مخفیانه شخصیت ها و رقبا بوده است ارائه داده، متذكر میشود " كسانی را كه از این كار، اندیشه باشد احتیاط  آنست كه طعامی كه طعم آن قوی باشد نخورند مثلا طعامی كه سخت ترش یا سخت شیرین یا سخت شور یا سخت تیز (تند)  باشد نخورند، از بهر آنكه كسانیكه خواهند كسی را چیز‌های زیانكار دهند، به چنین طعام هائی مزه آن بپوشند و لذا آنجا كه تهمت اینكار باشد هیچ نباید خورد و اگر ضرورت افتاد چنان جای گرسنه و تشنه حاضر نباید شد 000 (7). علاوه بر اینها به گواهی تاریخ، بسیاری از رهبران و شخصیت‌های مذهبی را با مواد بیولوژیك به شهادت رسانده اند و حتی در قرن چهاردهم میلادی نیروهای مهاجم تاتار،  با پرتاب اجساد قربانیان طاعون به داخل شهر Kaffa باعث ابتلاء تعداد زیادی از آنها و قتل عده كثیری از آنان گردیده (8)، ژاپن در جنگ جهانی دوم و شوروی سابق به هنگام محاصره شهر استالینگراد بوسیله آلمان ها در سطح وسیعی از سلاح‌های بیولوژیك، استفاده كرده اند (9). به طوری كه طی سال‌های 1767-1754 در حمله فرانسوی ها به سرخپوستان بومی آمریكا نیروهای انگلستان با چهره ای ظاهرا بشردوستانه به كمك سرخپوستان بومی برخاسته، با اهدای ملحفه، دستمال و پارچه‌های آغشته به ویروس آبله به آنان عده كثیری را به كام بیماری و مرگ می كشاند، طی جنگ جهانی اول، ارتش آلمان به آلوده كردن علوفه حیوانات و احشامی كه برای متفقین ارسال می شده است پرداخته، گوسفندانی كه از  رومانی به روسیه ارسال می شده اند را با باسیل آنتراكس و بورخولدریا مالئی، آلوده می كند و دست به آلوده كردن 4500 راس قاطر متعلق به سواره نظام فرانسه با بورخولدریا مالئی می زند، ژاپن در سال‌های 1945-1932 در شهر مَنچوری چین، اهداف مرتبط با جنگ‌های بیولوژیك خود را در زندانیان این شهر به آزمون می گذارد و زندانیان را پس از آلوده كردن به باسیل آنتراكس، مننگوكوك، شیگلا، بورخولدریا مالئی، سالمونلا، ویبریوكلرا، یرسینیا پستیس، ویروس آبله و سایر عوامل عفونتزا مورد مطالعه قرار داده تعدادی از شهرهای كشور چین را مورد حملات بیولوژیك، قرار میدهد و منابع آب و غذای آنان را با عامل سیاه زخم، شیگلا، سالمونلا، ویبریو كلرا و یرسینیا پستیس، می آلاید و محیط‌های كشت عوامل میكربی را به سوی خانه‌های مسكونی، پرتاب نموده و یا بوسیله هواپیما‌های نظامی و به صورت افشانه به سوی آنها شلیك می نماید و حتی در حملات هوائی خود هربا ر حدود پانزده میلیون كك آلوده به باسیل طاعون را به سوی مردم آن كشور، رها می نماید و گاهی شراره‌های این آتش افروزی، دامنگیر خود او نیز می شود به طوری كه در سال 1942 در اردوگاه چكیانگ، حدود ده هزار نفر از افراد ارتش ژاپن دچار وبا، اسهال خونی و طاعون شده حدود 1700 نفر آنان قربانی این بیماری ها گردیده و بعدا مشخص می شود كه منبع این همه گیری ها را جنگ افزارهای بیولوژیكی تشكیل می دهد كه به منظور اهداف بیوتروریستی به وسیله خود ژاپنی ها تهیه شده بوده است و بار دیگر ارتش آلمان در سال 1945 در شمال غربی Bohemia منابع عظیم آب آشامیدنی مردم را آلوده به فاضلاب می نماید و نیروهای انگلیس و آمریكا نیز بارها به تولید و مصرف این سلاح ها پرداخته با بهره گیری از تكنولوژی جدید به مدرنیزه كردن این سلاح ها پرداخته اند (30) و در مجموع، اغلب كشورهای صنعتی جهان و در راس آنها روسیه، آمریكا، انگلستان، فرانسه، ژاپن و كانادا انواع سلاح‌های بیولوژیك را تولید و بعضا مورد استفاده نیز قرار داده اند به طوری كه از باسیل آنتراكس، هر شش كشور، از كوكوباسیل بروسلا كشورهای روسیه، آمریكا، فرانسه و كانادا،  از كلامیدیا پسیتاسی، روسیه از مایكوباكتریوم توبركولوزیس، فرانسه، آلمان، ژاپن، انگلستان و آمریكا از بورخولدریا مالئی، فرانسه، ژاپن، انگلستان و روسیه از توكسین تتانوس، آلمان، ژاپن، انگلستان و روسیه از ویبریو كلرا، آلمان، ژاپن، انگلستان و روسیه از یرسینیا پستیس، فرانسه، انگلستان، آمریكا و روسیه از ویروس ابولا، ژاپن از ویروس عامل تب خونریزی دهنده كره ای، تمامی این كشورها به جز آلمان از توكسین بوتولینوم، فرانسه، ژاپن، انگلستان، آمریكا و روسیه از توكسین Ricin (سم كرچك)، انگلستان ار آنتروتوكسین B استافیلوكوك، ژاپن، از سم مار و توكسن ماهی (Tetrodotoxin)، آمریكا از قارچ كوكسیدیوایدس ایمیتیس، ژاپن از عامل مالاریا، آلمان از علــــف هرزه و آمریكا و روسیه، از پاتوژن‌های گیاهان (Phytopathogens) آمریكا و روسیه، استفاده نموده یا به تولید آن اقدام كرده اند (31) و همه این وقایع، حاكی از قدمت افكار و ندرتا اعمال بیوتروریستی است ولی از آنجا كه طی چند سال اخیر در نوشته‌های پزشكی و ایستگاه‌های مختلف  Internet  مقالات بی شماری در زمینه بیوتروریسم نگاشته شده است و اخبار و اطلاعاتی مبنی بر تولید جنگ افزار‌های بیولوژیك و حتی استفاده از آنها بوسیله برخی از كشور ها در دست میباشد و بدینوسیله بهداشت عمومی، تهدید شده است شكی باقی نمی ماند كه لازم است درس " جنبه‌های پزشكی و بهداستی دفاع بیولوژیك" در برنامه آموزشی دانشگاه‌های علوم پزشكی  و بویژه رشته فوق تخصصی  بیماریهای عفونی و گرمسیری، گنجانده شود.

جهت دریافت فایل اپیدمیولوژی بالینی بیوتروریسم لطفا آن را خریداری نمایید