نمونه هایی اززمین لرزه های دستگاهی
9 نوامبر 1904، كلات نادری ( Ms=604 )
روزنامه ایران سلطانی ( سال 57- شماره 17 ) در تاریخ 14 رمضان 1322 قمری – 22 نوامبر 1904 ، در شرح حوادث ایالت خراسان و سیستان می نویسد: روز چهار شنبه غره رمضان دو مرتبه زلزله شدیدی حادث شد. ولی بحمدالله خرابی و خسارتی وارد نیامده است. این جنر شرح این زمینلرزه در مشهد است.
Atlas این زمینلرزه را در ساعت 03:28 (GMT ) با بزرگی 3.6 M و شدت Io=8-9 با او مركز 36.6N-59.43 در 38 كیلومتری شمال – شمال باختر مشهد حد فاصل مشهد و چناران ( با ذكر خطا) گزارش كرده است.
امبرسز وملویل ( 1982) این زمینلرزه را در ساعت 03:28 (GMT) با بزرگی 6.4 Ms ،شدت 3 ( مخرب) و شعاع دریافت پذیری 430 كیلومتر با رومركز مهلرزه ای 36.94N-59.FFE 70 كیلومتری شمال مشهد و 7 كیلومتری كلات نادری گزارش كرده اند.
( 2001) Amraseys مختصات رومركز مهلرزه ای این زمینلرزه را به 34.10N-59.65E تصحیح كرده است كه این نقطه در 15 كیلومتری شمال باختر كلات و 25 كیلومتری جنوب kaahkka ( قهقهه) در حاشیه مرز ایران و تركمنستان قرار می گیرد.
گسل (؟) كه از جنوب خاور دره گز آغاز و تا شمال كلات امتداد می یابد و در طول مسیر خود واحدهای (؟) را بریده و آبراهه ها را بصورت راستگرد جابجا نموده است ، (5/0 كیلومتر) درون گستره كلان لرزه ای این رویداد قرار می گیرد.
مكان وقوع این زمینلرزه در حاشیه شمالی كپه داغ خاوری و در حد فاصل پهنه چین و گسل خوره با پلت فرم توران قرار می گیرد. در این بخش گسلش راندگی علاوه بر امتداد لغز نیز گسترش یافته است.
17 آوریل 1907، كاكلی ( Ms=5.8 )
این زمینلرزه در ساعت 08:36 (GMT ) با بزرگی Ms5.8 و شدت 3 (مخرب ) با رومكز مهلرزه ای 37.74N-54.85E و شعاع گسترده كلانلرزه ای (ro ) 8 كیلومتر گزارش شده است ( امبرسزوملویل، 1982).
اومركز زمینلرزه د ر38 كیلومتری شمال شیروان و در روستای كاكلی بر روی گسل بانمان واقع می شود.
29 اوت 1917، شیروان ( Ms=5.7 )
این زمینلرزه در ساعت 13:00 (GMT ) روز 29 اوت با بزرگی Ms5.7 ، شدت اومركز ی 3 ( مخرب)، شعاع گستره كلانلرزه ای 12 كیلومتر و شعاع دریافت پذیری 180 كیلومتر با اومركز مهلرزه ای 37.37N-58.O5E توسط امبرسز وملومیل ( 1982) گزارش شده است. اومركز زمینلرزه در 10 كیلومتری خاور شیروان و حد فاصل شیروان و خارج قرار می گیرد.
24 اكتبر 1917، گرگان ( Ms=5.3)
زمینلرزه 24 اكتبر گرگان با بزرگی Ms=5.3 و شدت اومركزی 2+ ( ویرانگر ) در ساعت 11:00 (GMT ) با رومركز مهلرزه های 36.94N-54.31E ، شعاع گستره كلانلرزه ای 10 كیلومتر و شعاع دریافت پذیری 100 كیلو متر گزارش گردیده است
( امبرسز وملویل،1982). رومركز مهلرزه ای د 15 كیلومتری شمال باختر گرگان در 20 كیلومتری خاور – شمال خاور بندر تركمن واقع می شود. رومركز زمینلرزه در زمینهای پست دشت گرگان و حاشیه خزر قرار می گیرد.
گستره كلانلرزهای این رویداد در جنوب باختر گستره كلانلرزه ای زمینلرزه 1470 گرگان ( جرجان ) ( Ms 5.5 ) قرار می گیرد.
28 نوامبر 1917 ، گلیان ( Ms =5.9 )
این زمینلرزه در ساعت 14:42 (GMT ) با بزرگی Ms5.9 و شدت 3 ( مخرب ) و رومركز مهلرزه ای 37.18N-57.88E ، شعاع گستره كلانلرزه ای 20 كیلومتر و شعاع دریافت پذیری 170 كیلومتر توسط امبر سز وملویل ( 1982) گزارش شده است. رومركز زمینلرزه در 25 كیلومتری جنوب شیروان ( گلیان ) و 35 كیلومتری شمال خاور اسیزاین قرار می گیرد.
Atlas این زمینلرزه را با بزرگی Ms 5.7 و رومركز 36.50N-69.10E در 50 كیلومتری شمال باختر مشهد، 18 كیلومتری جنوب چناران گزارش كرده است. همچنین زمینلرزه دیگری در ساعت 17:43 (GMT ) 28 نوامبر با بزرگی Ms5.2 و رومركز
36.50N-58.40E در 50 كیلومتری شمال باختر نیشابور، 67 كیلومتری جنوب قوچان گزارش شده است.
17 سپتامبر 1923 ، شمال بجنورد ( Ms=6.4 )
در بامداد ( 7:09 (GMT ) 25 شهریور 1302 شمسی ، زمنیلرزه ای ویرانگری در روستاهای دراز نای رود اترك، شمال باختر بجنورد، روی داد ( شكل) : ناحیه ای كه عمدتاً آسیب دید در دامنه های شمالی خاوری آخرداغ و در دامنه های جنوب باختری كوه باب بلند جای داشت كه در آن 10 روستا ویران شد و 22 روستای دیگر به سختی آسیب دید. تلفات در این ناحیه 157 كشته و 146 زخمی ذكر شده است و به دارایی ها نیز زیان چشمگیری رسید. در بجنورد به ساختمان های همگانی آسیب رسید و برخی خانه ها ویران شد، اما كسی كشته نشد. دامنه آسیب ها تا شیروان، گیطات و دربد گسترش داشت. در منطقه قلعه جق این لرزه زمین لغزه های گسترده ای را به راه انداخت و در جاهای دیگر گواه هایی بر دگر ریختی زمین دیده شد. این دگر ریختی هی احتمالی بصورت شكاف های بازی از قلعه جق در دارز نای چند كیلومتر با روند 240 كشیده شده بود. زمینلرزه در عشق آباد (110 كیلومتری) به نیرومندی حس شد و در مشهد ( 260 كیلومتری جنوب خاور) و كارانسژیك ( 230 كیلومتری شمال باختر ) نیز دریافت پذیر بود. به دنبال زمینلرزه پسلرزه هایی آمد كه دست كم یك ماه دنباله داشت و آسیب های افزونتری به بجنورد رساند به گونه ای كه در آن هیچ حادثه ای برای سكونت امن تلقی نمی شد ( امبرسز وملویل،1982).
روزنامه ایران ، مورخ 28 سنبله 1302- 20 سپتامبر 1923 در شرح رویداد این زمینلرزه چنین می نویسد:به موجب تلگراف واصله از بجنورد روز 25 برج جاری یكساعت قبل ازظهر زلزله شدیدی در بجنورد حالت گردید. متجاوز از 2 دقیقه با كمال شدت زمین متزلزل بود و صدای بسیار مهیبی شنیده شد. بیشتر ابنیه و عمارات و دكاكین بجنورد یا خراب شده و یا شكست خورده است ولی بحمدالله آسیب جانی به كسی وارد نیامده است و بعضی از اشخاص كه زیر آوار رفته بودند،آنها را بیرون آورده اند و فقط اعضیشان مجروح شده است.
زمینلرزه توسط امبرسز وملویل ( 1982) با بزرگی Ms6.3 و mb 6.1 ،شدت رومركزی 2+ ( ویرانگر) ، شعاع گستره كلانلرزه ای 13 و شعاع دریافت پذیری 260 كیلومتر با رومركز مهلرزه ای 37.63N-57.ooE مكان یابی نموده است. بدین ترتیب رومركز ISS با خطای 310 كیلومتری در راستای جنوب باختر ( N220 ) در نزدیگی طرود واقع می شود و رومركز نوروزی نیز با خطای 73 كیلومتری در راستای N300 در نزدیكی ایران و تركمنستان قرار می گیرد.(1998) Engdahl et al نیز با استفاده از داده هی دور لرزه ای ، این زمینلزه را مورد مكان یابی مجدد قرار داده اند و با درجه تحلیل ضعیف و خطای استاندارد موقعیت بیش از 35 كیلومتر ، رومركز را 37.o56N-57.715E و بزرگی را Ms6.5 تعیین كرده اند. این مكان یابی مجدد نیز دارای خطای 78 كیلومتر در راستای جنوب خاور ( N145 ) می باشد. (2001) Ambraseys زمینلرزه را با رومركز مهلرزه ای، بزرگی گستره كلانلرزه ای این رویداد با گستره كلانلرزه ای 943 سملقان و 1810 غلامان همپوشانی دارد.
10 دسامبر 19625، شیروان ( mb=5.o )
این زمینلرزه در ساعت 04:59:40 (GMT ) با بزرگی mb 5.o شدت رومركزی
( MM )VI و رومركز مهلرزه ای 37.41N-57.86E شیروان گزارش شده است
( Berberian,1677 ).
ISS رومركز دستگاهی این زمینلرزه را 40.ooN-60.00E ( مكان یابی ضعیف) گزارش كرده است كه درون صحرای قره قوم در تركمنستان قرار می گیرد و با رومركز مهلرزه ای 340 كیلومتر در راستای No32ر فاصله دارد.
Nabavi رومركز این زمینلرزه را 37.10N-57.80E ، در 35 كیلومتری جنوب شیروان تعیین كرده است. Atlas این زمینلرزه را با بزرگی Ms5.5 ، شدت رومكزی 7-8 و رومركز 37.20N-57.80E در 24 كیلومتری جنوب شیروان گزارش كرده است.
1 مد 1929 ، باغبان گرماب( Ms=7.3 )
هنگام شامگاه زمینلرزه فاجعه باری شمال خاور ایران و تركمنستان را لرزاند. لرزه دهستان های گیلان ، رباط، زیدر، قوشخانه، جیرستان، امیرانلو، اونماز و باغان را درهم كوبید كه در ان هشتادو هشت روستا ویران شد و بیش از 3200 تن جان باختند. در مجموع حدود 300 روستا آسیب دید كه در آنها 1100 تن آسیب دیدند و هزاران دام از میان رفت. لرزه به ویژه در شمال باختری ناحیه كلانلرزهای، بین گیخان و زیدر، شدید بود كه بیش از نیمی از كل تلفات در آنجا روی داد ( شكل). در گیخان ، به جز یك امامزاده قدیمی كه هنوز پابرجاست ، همه چیز فرو ریخت و 300 تن از جمعیت 1500 نفری را كشت. شهر بر جایگاه دیگری در پایین دست تر رودخانه دگر باره ساخته شد. در رباط تنها دروازه بر پا ماند و از میان 500 تن مردم آن بیش از 330 تن كشته شدند. این روستا بعداً بر جایگاه دیگری دگر باره ساخته شد. در زیدر همه 300 تن ساكنان آن به جز یك تن كشته شدند. كوركولاب و گرماب در تركمنستان كاملاً ویران شد و تلفاتی به بار آورد. روستا های شینرغی، سرانی ، آق قلعه ، سولی، نظر محمد ، گوگلی ، بیك ، بروز و سكه تقریباً به كلی ویران شدند و تلفات بسیاری به بار آورد. در سوی شمال خاوری منطقه رومركزی زمینلرزه به سراسر گستره بزرگی آسیب های دامنه داری رسید. در قنلیش، دربند، فیریوزا و باجگیران تقریباً همه خانه هاغ آسیب دید و در شیروان، به جز چند ساختمان همگانی ، همه خانه ها شكست برداشت و هفت تن كشته شدند. به قوچان ، بجنورد و عشق آباد نیز پاره ای آسیب ها رسید. لرزه به قنات های سكه، الله آباد و باغان درمنطقه شیروان و نیز قنات هاس باغ آسیب رساند. هنچنین ، زمینلرزه به چشمه های تامین آب در بسیاری روستا ها زیان رساند.
زمینلرزه با جنبش هایی در درازای 55 كیلومتر، از سكه تا باغ ، در امتداد یك گسل پس از پلیوسن ( Post-pliocene ) همراه بود. در سكه تنده شكستگی گسله فرسایش یافته ( اما هنوز قابل مشاهده است) كه به بلندی حدود یك متر ایستاده و طرف جنوب باختری آن پایین افتاده است. این تنده را از میان این روستا تا خاور- شمال خاور باغان وتا جایی كه رود كرگانلی را قطع می كند می توان دنبال كرد و درای گرای
( روند) 345 است . در این نقطه ناگهان به سمت چپ می گردد و به روشنی باگرای
( روند) 325 تا 335 با گذشتن از جنوب باختر ذاكرانلو، شمال خاور برزو و جنوب باختر چالكانلو، پالكانلو و نظر محمد ، به لوی شمال باختر ادامه می یابد. این تنده از روند پشته های كوتاه و به سختی فرسایش یافته، در سویی كه تپه ها جای دارند، پیروی می كند و در زینكوه ها ( saddlo )، بدون هیچ گونه نشانه روشنی از جنبش جانبی در دو سوی تنده، آنها را قطع می كند. در هیچ جا بلندی تنده از یك متر در نمی گذرد. اطلاعات محلی این اندیشه را پیش می نهادند كه فراتربه سوی شمال باختر، بین نظرمحمد و شمالل خاور آق قلعه، در برخی جاها مقدار جابجایی قائم بیش از دو متر است. اما با مشاهده و وارسی این جابجایی بزرگ آشكار شد كه آنها به دلیل زمنی لغزش پدید آمده اند، بدین سان كه اثر این تنده به عنوان مرز بالای لغزش ها به كار رفته و تغییر می یابد. توپوگرافی زمینلغزه به گونه ای گسترده در این دیده می شود ( عكس 12).
مردم محل شكاف های بزرگی را كه درهمه جهات، به ویژه به سوی كاكلی كشیده شده بوده است به یاد می آورند. در آنسوی آق قلعه، تنده از سوی شمال خاور تفتازان و باغ می گذرد اما در نیمه راه زیدر، مقابل شینرغی ، در سمت شمال خاوری جاده تازه ای كه از قلهك پایین می آید، ناپدید می شود. در این نقطه سیستم گسیختگی زمین تغییر می یابد و گرای ( روند) 290 به خود می گیرد. روستاییان به یاد می آورند كه شكستگی های زمین به صورت رشته هایی به درازای 100 تا 200 متر به گونه ای نا پیوسته از حدود یك كیلومتری جنوب زیدر تا جعفر آباد كشیده شده بوده است. امروزه این سیماها به سختی فرسایش یافته اند اما در جایی كه به ما نشان داده شد همانند رشته ای از كرت های كشاورزی بودند كه در آنها شمار زیادی فروچاله ( sink hile ) ، یادگار سیماهای فشاری فرسایش یافته ، پراكنده بود.
جهت دریافت فایل نمونه هایی اززمین لرزه های دستگاهیلطفا آن را خریداری نمایید