زیتون را اگر نتوان قدیمی‌ترین گیاهی دانست كه در جهان مورد بهره‌برداری قرار گرفته، بدون تردید باید آن را یكی از قدیمی‌ترین گیاهان منطقه‌ی مدیترانه و به ویژه خاورمیانه دانست، به دلیل اینكه رویشگاه و گسترشگاه طبیعی این درخت خاورمیانه و حوزه‌ی مدیترانه بوده است

زیتون 

تاریخچه

زیتون را اگر نتوان قدیمی‌ترین گیاهی دانست كه در جهان مورد بهره‌برداری قرار گرفته، بدون تردید باید آن را یكی از قدیمی‌ترین گیاهان منطقه‌ی مدیترانه و به ویژه خاورمیانه دانست، به دلیل اینكه رویشگاه و گسترشگاه طبیعی این درخت خاورمیانه و حوزه‌ی مدیترانه بوده است.

قدمت زیتون موجب گشته تا این درخت با تاریخ نوع بشر درهم آمیزد. پژوهندگان اظهار كرده‌اند كه آشنایی با زیتون و بهره‌برداری از آن در خاورمیانه و منطقه‌ی مدیترانه با پیدایش اولین انسان‌های متمدن به ویژه در شرق مدیترانه (بین‌النهرین، سوریه، لبنان، یونان، قبرس، اردن و ...) همزمان بوده است و به بیش از 6000 سال می‌رسد. رومیان از این درخت حمایت كرده و آن را مایه صلح و صفا معرفی می‌كردند و این باور هنوز بطور سمبولیك در فرهنگ غرب وجود دارد، بطوری كه نشان سازمان ملل را شاخه‌ی زیتون تشكیل می‌دهد. پزشكان عهد باستان، به خواص غذایی و درمانی زیتون آشنا بودند و روغن آن را برای انعطاف‌پذیری ماهیچه‌های ورزشكاران و لطافت پوست، درخشندگی مو و حفظ زیبایی انسان‌ها تجویز می‌نمودند.

دانشمندان، درخت زیتون را متعلق به دوران سوم زمین‌شناسی می‌دانند. آخرین اكتشافات باستان‌شناسی نشان می‌دهد كه كاشت و پرورش زیتون از 3500 سال پیش از میلاد مسیح مرسوم بوده و مردم آن دوران به نحوی با فواید آن آشنایی داشتند. مبداء و مركز پیدایش درخت زیتون را، عده‌ای زاگرس ایران و برخی سوریه، فلسطین و آسیای صغیر می‌دانند كه بعدها به یونان، ایتالیا، اسپانیا و در قرن شانزدهم به به آمریكا و در قرن بیستم به چین راه یافته است.

در تورات از زیتون به عنوان نخستین درخت یاد شده است. در قرآن مجید، خداوند سبحان در سوره‌های مباركه تین، نور، انعام، عبس و نحل به نام زیتون قسم یاد كرده است و در حدیثی از حضرت رسول اكرم(ص) آمده است: روغن زیتون غذای من  و  همه‌ی انبیاست. زیتون درختی سازگار با آب و هوای مدیترانه‌ای می‌باشد و در مناطق مختلف نیمه مرطوب و نیمه خشك ایران مشاهده می‌شود. در شمال كشور، در محل جنگل‌های ذربین و در دره سفیدرود، حد فاصل طارم و منجیل در محدوده رودبار نیز درختان زیتون فراوانی دیده می‌شود. متاسفانه تنها منطقه‌ای كه زیتون كاشته می‌شود، استان گیلان و زنجان می‌باشد.

 

اهمیت اقتصادی و كشاورزی زیتون

درخت زیتون به دلیل مقاومت به كم‌آبی و سازگاری با خاك‌های كم‌بازده و فقیر و تولید محصول با ارزش كم‌هزینه، از نظر اقتصادی بسیار حائز اهمیت بوده كه به محصول ثروتمند خاك‌های فقیر مشهور است. درخت زیتون بیش از 2000 سال عمر نموده  و طول دوره باردهی اقتصادی آن، بسیار طولانی می‌باشد. روغن و كنسرو، مهمترین فرآورده‌های آن محسوب می‌شوند. بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی شورای بین‌المللی روغن زیتون (I.O.O.C)، میزان تولید روغن زیتون جهان در سال 1999 در حدود 203300 تن بوده است.

كشورهای ایتالیا، اسپانیا وتونس به ترتیب با تولید 200.550.620 هزار تن روغن زیتون در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند. متوسط میزان تولید روغن زیتون در ایران، حدود 3000-2500 تن می‌باشد.

همچنین در سال 1999، در كشورهای زیتون‌خیز جهان (بیش از 30 كشور)، مقدار 1490000 تن كنسرو زیتون تولید شده است. در بین كشورهای جهان، اسپانیا، آمریكا و تركیه به ترتیب با 380و 5/103 و 100 هزار تن كنسرو، رتبه‌های اول تا سوم را به خود اختصاص داده‌اند. متوسط تولید سالیانه كنسرو زیتون در ایران در حدود 6000-4000 تن است. زیتون از جمله درختانی است كه فوائد چندگانه داشته و تقریباً از تمام قسمت‌های آن استفاده می‌شود. مصرف میوه‌ی آن از دیرباز در بین مردم جهان متداول بوده است. میوه‌ی زیتون یكی از مغذی‌ترین میوه‌است.