گیاهان گلدار انگلی و نیم‌انگلی
گیاهان گلدار انگلی و نیم‌انگلی
مقدمه:
گیاهان انگلی گیاهانی هستند كه رابطه انگلی با گیاهان دیگر داشته و حیات آنها وابسته به سایر گیاهان میباشد. این گیاهان متجاوز از 300 گونه گیاهی بوده و درون 8 راسته، 17 تیره و 186 جنس قرار دارند. از میانه این تیره‌ها تنها 8 تیره به شرح زیر دارای انگلهای مهمی از نظر كشاورزی هستند.
1- Scrophulariaceae (تیره گل میمون):
جنسهای Striga (علف جادو) و Alectra و تعدادی دیگر نیز كه اهمیت كمتری داشته و نیمه پارازیت هستند از این خانواده بشمار میروند. این گیاهان انگل ریشه بوده و بسیاری از نباتات زراعی مثل غلات و بقولات را در مناطق حاره مورد حمله قرار میدهند.
2- Orobanchaceae (تیره گل جالیز):
جنسهای Orobanche (گل جالیز) كه انگل بقولات و جالیز و سبزیجات بخصوص در حوزه مدیترانه می‌باشند و همچنین جنسهای Aeginetia و Christisonia از این خانواده‌اند. همه این گیاهان انگل كامل بوده و بر روی ریشه گیاه میزبان فعالیت میكنند.
3- Santalaceae (تیره صندل):
شامل تعدادی از جنشهای نیمه انگلی سبزینه‌دار و درختی هستند كه روی درختان جنگلی بسر میبرند ولی جنسهای علفی مانند Thesium نیز از این خانواده بشمار میروند كه روی ریشه نباتات زراعی فعالیت دارند.
4- Balanophoraceae:
گیاه Thonningia sanguinea یك گیاه دائمی انگل است كه در مناطق باران خیز روی ریشه درختان زندگی میكند.
5- Convolvulaceae (تیره پیچك صحرایی):
Cuscuta یا سس كه یك انگل كامل از این خانواده میباشد. بعضی از مؤلفین نیز آنرا در یك خانواده جداگانه با نام Cuscutaceae رده‌بندی میكنند.
6- Lauraceae (تیره برگ‌بود):
جنس Cassytha از این خانواده است كه به Cuscuta شباهت دارد.
7- Viscaceae and Loranthaceae (تیره دارواش یا شیرینك):
دو خانواده نیمه انگلی سبزینه‌دار سهتند كه به انگلیسی Mistletoes نامیده میشوند و به قسمت‌های هوایی درختان و درختچه‌ها حمله میكنند. یكی دو خانواده دیگر نیز از Mistletoes وجود دارد كه اهمیت اقتصادی خاصی ندارد.
در بعضی از تیره‌ها همه جنس‌ها انگل یا نیم‌انگل هستند. و در بعضی دیگر از تیره‌ها محدودی از جنس‌ها زندگی انگلی دارند.
بدین معنی كه گیاه انگل به دلیل نداشتن كلروفیل، برگ و ریشه بطور كامل به میزبان خود (Holo parasitism) وابسته می‌باشند. و تمامی مواد موردنیاز خود را از گیاه میزبان درریافت میكنند. مثل گیالهان انگل سس و گل جالیز در برخی موادر این ارتباط انگلی كامل نیست، بلكه به صورت نیمه‌انگلی (Hemiparasitism) میباشد.
این گیاهان انگل داری ریشه، برگ و اندام سبز می‌باشند و قادرند برخی از مواد را خودشان از محیط دریافت كرده و یا سنتز كنند. با اینحال برخی از مواد آلی موردنیاز را كه خود قادر به ساختن آن نمی‌باشند، بایستی از گیاه میزبانت دریافت كنند. مثل گیاه انگل دارواش، استرگیا و ... (A)
؟؟؟؟؟؟؟
انگلهای گلدار یكی از مشكلات مهم كشاورزی در اغلب نقاط جهان بشمار میروند. این گیاهان قادرند تا تمام محصول یك مزرعه را نابود سازند. علاوه بر آن بدلیل تولید بذر فراوان موجب آلودگی شدید مزرعه شده و به لحاظ دوام اعجاب‌اگیزی كه این بذور در خاك دارند و گاه متجاوز از پنجاه سال است زمین را برای مدت مدیدی از حیز انتفاع خارج ساخته و زارع را مجبور به كشت نباتاتی میكنند كه احتمالاً از نظر اقتصادی و یا مسایل دیگر مطلوب او نیست. علفهای هرز انگلی بدلیل تنوعی كه دارند اغلب محصولات زراعی را در خطر آلودگی قرار میدهند.
غلات به استراگیا، صیفی‌جات و جالیز و یونجه و توتون و باقلا به گل جالیز، بسیاری از نباتات دولپه‌ای به سس و درختهای مختلف به انواع دارواش آلوده میشوند و صدها گونه گیاه انگلی روی نباتات خودرو فعالیت دارند كه خود خطری بالقوه برای محصولات زراعی محسوب میگردند. در كشور ما اگرچه این گیاهان از دیرباز مورد توجه بوده و تحقیقاتی رد زمینه بیولوژی و مبارزه با آنها صورت گرفته است اما بدلیل كمبود متخصص پیشرفتها كافی نبوده و سبب شده است تا آلودگیهایی كه بوجود میآید زارعین را به مشكل لاینحلی مواجه سازد.
اصطلاحات و لغاتی كه در توصیف گیاهان انگلی بكار میرود:
Parasite (انگل): گیاهانی كه بخشی یا تمامی نیزا غذای خود را از گیاهان دیگر بدست می‌آورد.
Hemi – parasite یا Semi – parasite (نیمه انگلی): گیاهی است كه بصورت نسبی پارازیت بوده و سبزینه‌دار است و توانایی كربن‌گیری را دارد و ممكن است انگل اختیاری و یا انگل اجباری باشد.
Holoparasite (انگل كامل): گیاهی كه زندگی كاملاً انگلی دارد. بدون كلروفیل است و بنابراین قادر به تولید مواد آلی نیست.
Obligate parasite (انگل اجباری): گیاهای كه قادر است بدون وجود میزبان تثبیت شده و رشد نماید.
Facultative parasite (انگل اختیاری): گیاهی كه قادر است بدون میزان نیز تثبیت شده و رشد نماید ولی بطور معمول بصورت پارازیت مواد غذایی موردنیاز خود را از گیاهان دیگر دریافت میكند.
Haustorium (مكینه): بافتی است كه انگل را با گیاه میزبان مرتبط می‌سازد. معمولاً بافتی متورم است كه تركیبی از بافت انگل و میزبان است. این بافت وظیفه انتقال مواد غذایی از میزبان به انگل را عهده‌دار است.
دامنه میزبانی: اصطلاح بكار برده شده برای كلیه گیاهانی است كه میتوانند میزبان یك انگل باشند، بطور دقیق‌تر، یك توده، نژاد و سا سویة بخصوص از گونه خاصی از یك انگل ، اهمیت این اطلاعات در استفاده از تناوب برای كنترل انگل با حذف كلیه میزبانهای محصولی و علف هرز میباشد.
در مورد گونه‌های سس باید تفاوت بین میزبانهای اولیه و ثاونیه مشخص گردد. میزبانهای اولیه گیاهانی هستند كه سس میتواند از زمان جوانه‌زنی روی آنها مستقر شود. میزبانهای ثانویه گیاهانی هستند كه سس نمیتواند از هنگام جوانه‌زدن روی آنها مستقر شود ولی پس از استقرار روی میزبان اولیه، میتواند مكینه‌های خود را داخل میزبان ثانویه نماید و به رشد خود ادامه دهد.
سس
سس یك گیاه كاملاً انگلی میباشد كه دارای ریشه وب رگ نیست و مواد غذایی مورنیاز خود را بطور كامل زا گیاه میزبان میگیرد. بذر گیاه سس به مدت بسیار طولانی در خاك می‌ماند و گاه تا 13 سال در خاك دوام می‌آورد و قادر به جوانه‌زدن میباشد.
فهرست مندرجات
1- رده‌بندی علمی گیاه سس
2- طریقه گسترش
1 ، 2 انواع سس
2،2 راههای عمومی مبارزه با سس
3،2 مناعب
رده‌بندی علمی گیاه سس
با نام علمی (Cuscuta) از خانواده (Cuscutaceae) كه بعضی‌ها از آن به عنوان تنها عضو انگلی خانواده (Convolvulacrae) (پیچك) یاد میكنند.
مشخصات كلی سس:
دادِر نام انگلیسی سس است و معنی لغوی آن «لرزش ضعیف» است. ظاهراً ارتباطی بین معنی لغوی و سس وجود ندارد. لیكن این انگل واقعاً باعث ضعف میزبان خود می‌گردد. دلیل این امر انحراف مسیر قندها از میزبان به انگل میباشد. به طوریكه بسیاری از اوقات میزبان قادر به تشكیل میوه نمی‌گردد. (F)