پروژه و تحقیق-بهره وری و افزایش کارایی کارکنان -

این تحقیق در مورد بهره وری و افزایش کارایی کارکنان در 80 صفحه و در قالب ورد می باشد

مقدمه

تلاش برای بهبود و استفاده مؤثر و كارآمد از منابع گوناگون همچون نیروی كار، سرمایه، مواد، انرژی و اطلاعات، هدف تمامی مدیران سازما نهای اقتصادی و واحدهای تولیدی صنعتی ومؤسسات خدماتی است. وجود ساختار سازمانی مناسب،رو شهای اجرائی كارامد، تجهیزات و ابزار كار سالم، فضای كارمتعادل و از همه مهمتر نیروی انسانی واجد صلاحیت و شایسته از ضروریاتی هستند كه برای نیل به بهر ه وری مطلوب باید موردتوجه مدیران قرار گیرد .

. مشاركت كاركنان در امور و تلا شهای هوشیارانه و آگاهانه آنان همراه با انضباط كاری می تواند بر میزان بهر ه وری در یك محیط پویا تأثیر گذارد.

.روح فرهنگ بهبود بهر ه وری باید در كالبد سازمان دمیده شود كه در آن میان نیروی انسانی هسته مركزی را تشكیل می دهد. یكی از مهمترین اهداف در هر سازمان ارتقای سطح بهر ه وری آن است و با توجه به این كه انسان در ایجاد بهره وری نقشی محوری دارد درخواست های او در سازمان اثری كلیدی به جا می گذارد..

 

تعاریف و مفاهیم     

بهر ه وری عبارت است از به دست آوردن حداکثر سود ممکن با بهر ه گیری و استفاده بهینه از نیروی کار، توان، استعداد ومهارت نیروی انسانی، زمین، ماشین، پول، زمان، مکان و … به

منظور ارتقای رفاه جامعه، بهر ه وری در سطح فرد، سازمان و ملی تقسیم می شود و دارای منابع و فوایدی از جمله: صرفه جویی در هزینه ها، ارتقای شغلی کارکنان، ایجاد محیط کاری جذاب،

 

از منظری دیگر، بهر ه وری عبارت است از به حداكثر رساندن استفاده از منابع، نیروی انسانی و تمهیدات به طریق علمی به منظور كاهش هزینه ها و رضایت كاركنان، مدیران و مصرف كنندگان. تعاریف دیگر، بهر ه وری نیروی انسانی را حداكثر استفاده مناسب از نیروی انسانی به منظور تحقق اهداف سازمان با كمترین زمان و حداقل هزینه برشمرده اند.

امروزه بهر ه وری فراتر از کی معیار و شاخص اقتصادی است وبه عنوان کی رو کیرد جامع، کی فرهنگ و نگرش نظا مگرا و کی کلی از همه اجزا مطرح است.کریس آرگریس، وارن بنیس و رنسیس لكیرت استدلال کرد ه اند که برای دستیابی به تعهد کارکنان در کار، خشنودی شغلی و بهر ه وری، مشارکت آ نها در تصمیم گیری امر حیاتی و بنیادی است. بلچر معتقد است چالش بهر ه وری نیاز به پاسخ متفکرانه و سریع دارد. استاف و گریفین ) ۱۹۹۱ (، در یک تحقیق

 

به کارکنان سازمان اجازه دادند تا کار خود را مجددا طراحی کنند و نسبت به فرآیند تصمیم گیری در این زمینه نیز مشارکت بیشتری داشته باشند که نتایج حاصل از این تحقیق آن بوده است که میزان بهر ه وری آنان افزایش پیدا کرده و هزینه های تولید کاهش یافت .

 

تعریف بهره وری

بهره وری عبارت است از به حداكثر رساندن استفاده از منابع،بهره وری تركیبی از كارایی و اثربخشی است. به بیان ساده بهره وری عبارتست از انجام درست كارهای درست.   نیروی انسانی و تمهیدات به طریق علمی به منظور كاهش هزینه ها و رضایت كاركنان، مدیران و مصرف كنندگان ، بهره وری نیروی انسانی را حداكثر استفاده مناسب از نیروی انسانی به منظور حركت در جهت اهداف سازمان با كمترین زمان و حداقل هزینه دانسته اند. بر اساس دیدگاه سازمان بهره وری ملی ایران، بهره وری یك نگرش عقلانی به كار و زندگی است. این مانند یك فرهنگ بوده كه هدف آن هوشمندانه تر كردن فعالیتها برای یك زندگی بهتر و متعالی  است. بهره وری عبارت است به دست آوردن حداكثر سود ممكن از نیروی كار، توان، استعداد و مهارت نیروی انسانی، زمین، ماشین، پول، تجهیزات زمان، مكان و ... به منظور ارتقاء رفاه جامعه، به گونه ای كه افزایش آن به عنوان یك ضرورت، در جهت ارتقاء سطح زندگی انسانها و ساختن اجتماعی همواره مدنظر صاحبنظران سیاست، مدیریت و اقتصاد قرار دارد.

بهبود بهره وری موضوعی بوده است که از ابتدای تاریخ بشر و در کلیه نظامهای سیاسی و اقتصادی مطرح بوده است. اما تحقیق در موردچگونگی افزایش بهره وری بطور سیستماتیک و در چهارچوب مباحث علمی تحلیلی از حدود ۲۰۰ سال پیش به این طرف بطور جدی مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است. 
       واژه « بهره وری» برای نخستین بار بوسیله فرانسوا کنه ریاضیدان و اقتصادان فرانسوی  بکار برده شد. «کنه» با طرح جدول اقتصادی ، اقتدار هر دولتی را منوط به افزایش بهره وری در بخش کشاورزی می دانست. در سال ۱۸۸۳ فرانسوی دیگری بنام لیتره بهره وری را دانش و فن تولید تعریف کرد. با شروع دوره نهضت مدیریت علمی در اوایل سالهای ۱۹۰۰، فردریک وینسلو، تیلور و فرانک و لیلیان گیلبریث به منظور افزایش کارائی کارگران، درباره تقسیم کار ، بهبود روشها و تعیین زمان استاندارد، مطالعاتی را انجام دادند کارائی بعنوان نسبتی از زمان واقعی انجام کار به زمان استاندارد از پیش تعیین شده تعریف شد.

 

اما واژه ای که به تدریج جنبه عمومی تر و کلی تر پیدا کرد و در ادبیات مدیریت رایج گردیده « بهره وری» بود که در سال ۱۹۵۰ سازمان همکاری اقتصادی اروپا بطور رسمی بهره وری را چنین تعریف کرد :

       " بهره وری حاصل کسری است که از تقسیم مقدار یا ارزش محصول بر مقدار یا ارزش یکی از عوامل تولید بدست می آید. بدین لحاظ می توان از بهره وری سرمایه، مواد اولیه و نیروی کار صحبت کرد."

       همچنین درسال 1958آژانس بهره وری اروپا ( ( EPA بهره وری رادرجه وشدت استفاده موثرازهریك ازعوامل تولید تعریف كرد همچنین این سازمان اعلام داشت كه بهره وری یك نوع طرز فكر ودیدگاه است

براین پایه كه هر فرد می تواند كارهاووظایفش را هرروز بهترازروز قبل به انجام برساند از نظر این آژانس اعتقاد به بهره وری یعنی داشتن ایمان راسخ به پیشرفت وتعالی انسانها. ودركل بهره وری مفهومی است که برای نشان دادن نسبت برون داد بر درون داد یک فرد، واحد و سازمان به كار گرفته می شود.

   داده/ ستانده =بهره وری

 

 

از اوایل شروع دهه 1970بهره وری یكی از مهمترین موضوعاتی بوده است كه درسطح سازمانهاودرسطح كشورهاتوجه ویژه ای به آن شده است مقدار ونرخ رشد بهره وری درهركشور تاثیر بسزائی برروی سطح زندگی .تورم .بیكاری .سلامت اقتصادی جامعه ورقابت پذیری در سطح جهانی دارد در یك نظر سنجی كه از مدیران صنایع كشور امریكا انجام شده است بیش از90%مدیران بر این باور بوده اند كه "ارتقاءبهره وری یكی ازدو یا سه موضوع مهم وجدی می باشد كه كشور باآن روبروست "البته بهره وری در همه بخشهای اقتصادی اعم از صنعت خدمات وكشاورزی مطرح است بطوریكه افزایش بهره وری در بخش خدمات یكی از مشخصه های جوامع پیشرفته امروزی می باشد.

 

سطوح بهره وری :

       (الف)بهره وری فردی :

منظورازبهره وری فردی استفاده بهینه از استعدادهاوتوانائیهای بالقوه فرد در مسیر رشد وتعالی زندگی خود می باشد

       (ب)بهره وری در خانه :

ارتقاءبهره وری درخانه موجب پایین آمدن ضایعات ازبین رفتن اسراف وكیفیت زندگی بهتر دراستفاده از امكانات زندگی می شود.

       (پ)بهره وری درسازمان :

بهبود بهره وری درسازمانها موجب استفاده بهینه از منابع تقلیل ضایعات كاهش قیمت تمام شده بهبود كیفیت ارتقاءرضایت مشتریان، دلپذیری محیط كار وافزایش انگیزه وعلاقه كاركنان به كار بهتر بوده كه نهایتا موجب رشد وتوسعه سازمان خواهد شد كه این گونه سازمانهارا اصطلاحأ سازمانهای یادگیرنده می نامند  .

       (ت)بهره وری درسطح ملی:

افزایش بهره وری تنها را ه توسعه اقتصادی كشورها می باشد كه موجب ارتقاءسطح رفاه زندگی یك ملت می گردد تحولات معجزه آسا دربرخی ازكشورها منجمله ژاپن چین ومالزی نتیجه افزایش بهره وری واستفاده بهینه كارا واثر بخش ازمنابع فیزیكی وانسانی كشورهایشان بوده است

اهمیت بهر ه وری

در عصر حاضر، بهر ه وری را یك روش، یك مفهوم و یك نگرش دربار هی كار و زندگی م ینامند و در واقع به آن، به شكل یك فرهنگ و یك جها نبینی می نگرند؛ بهر ه وری در همه شئونات، كار و زندگی فردی و اجتماعی می تواند دخیل باشد و یك شاخص تعیین كننده درآمد سرانه هر كشور است و برای افزایش بهر ه وری ملی هر كشور باید درآمد سرانه آن كشور افزایش یابد .

 

ارتقای بهره وری از طریق افراد

سازمان ها، مجموعه ای از عوامل انسانی، تکنولوژی، فنی، ساختاری، فرهنگی و دیگر عناصر محیطی هستند ک ه در راستای تحقق هدف های از پیش تع یین شده و مشترک درتعاملاند. بدون شك با توجه به اینکه این هدف ها و منابع افراد الزاما بر هم انطباق نداشته، شیوه مواجهه مدیران در ایجاد تعادل،کاهش تعارض و استفاده بهینه از توانایی های بالقوه افراد و عناصر حائز اهمیت است. در این راستا، ک ارکنان هر سازمان مهمترین جزء سازمان محسوب می شوند که توجه به خواست و تأمین نیازهای مورد نظر آنها غیر قابل اجتناب است .برای افزایش بهر ه وری در سازمان نیاز به تأمین شرایط متعددی داریم که مهمترین آن عامل انسانی است. نیروی انسانی برانگیخته شده برای انجام وظایف خود مه مترین عامل بهر ه وری است . نیروی انسانی که از با ارز شترین منابع هر سازمان محسوب می شود و از دیرباز تاکنون عامل اصلی پیشرفت ممالک مختلف بوده است. نیروی انسانی توانا و کارآمد است که بتواندسازمان را کارا، سودآور و مفید به حال جامعه بسازد و در کل، کشور را شکوفا و از وابستگی برهاند. پایین بودن بهر ه وری فردی در شرکتهای تولیدی سبب می شود تا به عامل بهسازی نیروی انسانی توجه بیشتری بشود ویکی از عواملی که در بهسازی نیروی انسانی تأثیر بسزایی دارد، ارزیابی عملکرد کارکنان است.

اولین گام ارتقای بهر ه وری، بهبود بهر ه وری در سطح فردی است و  بهسازی راهی است که به بهر ه وری منتهی می شود.

چرخه بهر ه وری

ادامه فعالیتهای سازمانها بدون شناخت وضعیت موجود آن، علی رغم صرف هزینه های هنگفت برای بهبود بهر ه وری اگر نه غیرممكن ولی مشكل بوده و همواره با بحرا نهایی نظیر وجود تعارض، افزایش دوبار ه کار یها و پایین بودن كیفیت خدمات دست به گریبان خواهد بود. یكی از را ههای رهایی از این معضل، استفادها ز چرخه بهر ه وری ا ست. چرخه بهر ه وری فرایندی ا ست كه انداز ه گیری برنامه های بهر ه وری در هر سازمان بر اساس آن انجام می شود.

یك چرخه بهر ه وری شامل چهار مرحله زیر است كه به شكل یك چرخه ی بسته عمل می كند.

انداز ه گیری بهر ه وری، ارزیابی وتحلیل شاخصها، برنامه ریزی بهر ه وری، بهبود بهر ه وری )انجام فعالیتهای بهبود(.

با اجرای صحیح چرخه بهر ه وری همواره می توان وضع موجود شركت را تحت كنترل قرار داده و در جهت بهبود آن كوشید )خاکی، 1386(.

سنجش و انداز ه گیری بهر ه وری

انداز ه گیری بهر ه وری ابزاری مؤثر در تجزیه و تحلیل عملكرد سازمان بوده و ضمن آن كه مشخص می كند تلا شهای بهر ه وری تا چه حدی مفید بوده است، محلهای قابل بهبود را نیز نشان می دهد. انداز ه گیری بهر ه وری زمانی مؤثر بوده و به بهبود سازمان كمك می كند كه براساس یك سیستم صحیح و اصولی انجام گیرد؛ در غیر این صورت، از انداز ه گیر یهای پراكنده و غیرسیستماتیك نمی توان انتظار بهبود مستمر داشت. در هر  سازمانی می توان براساس ورودی و خروجی آن سیستم، میزان بهر ه وری آن را انداز ه گیری كرد. هدف از این انداز ه گیری، مشخص كردن میزان استفاده از ورود یها یا منابع موردنیاز در تولید یك كالا یا ارائه خدمات است كه با مقایسه آن با شاخص های جهانی یا استاندارد، می توان استفاده از منابع را بهینه و مؤثر كرد كه د ر واقع همان افزایش بهر ه وری است. به طور كلی، نتایج بهر ه وری را می توان در سطح جزئی و كلی محاسبه كرد. در صورتی كه نسبت ستاده را با یكی از عوامل تولید محاسبه كنیم، آن را بهر ه وری جزئی و اگر این نسبت را برای كل عوامل تولید محاسبه كنیم، آ نگاه بهر ه وری كلی را مورد مطالعه قرار داد ه ایم )مؤسسه مطالعات و بهره وری منابع انسانی، 1378(.

هرچه تولید بیشتر باشد، امكان بهبود زندگی مردم، بهر ه مندی از شرایط مادی، فرهنگی و اجتماعی بهتر و امكانات زیربنایی و دفاعی بیشتر و مؤثرتر فراهم می شود. تولید بیشتر، امكان سرمایه گذاری و ظرفیت سازی بیشتری را ایجاد می کند؛ در نتیجه زندگی مادی، اجتماعی و فرهنگی بهتری را برای نسل آینده امكا نپذیر می سازد.

از این رو، كشورها در تلا ش اند با تدوین و اجرای برنامه های درست و خردمندانه، تولیدات خود را ارتقا و وضع زندگی مادی و معنوی خود را بهبود بخشند. با افزایش بهر ه وری توان پرداخت دستمزدهای بالا  برای شركتها ایجاد شده و بازدهی سرمایه را افزایش می دهد كه این هر دو، عوامل اصلی ایجاد ثروت ملی محسوب می شوند.

به نظر اقتصاددانان افزایش بهر ه وری بهترین اهرم برای افزایش بهبود استانداردهای زندگی و مقابله با تورم است. تجربه نشان داده است كه افزایش بهر ه وری كل می تواند به كاهش قیمتها منجر شود.

افزایش بهر ه وری به مفهوم كاهش قیمت تمام شده، افزایش كیفیت و برآوردن بهتر خواسته های مشتری است. با ابزاركاهش قیمتها و افزایش كیفیت می توان سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص داده

و در یك بازار رقابتی از رقبا سبقت گرفت.

داشتن سهم بیشتر بازار به مفهوم افزایش سود بوده و آن نیز به افزایش درآمد كاركنان و بالا رفتن قدرت خرید آ نها و در نهایت افزایش استاندارد زندگی آ نها منجر می شود. از دیدگاه سیستمی با گسترش این تفكر در سطح كل یك اقتصاد ملی، می  توان نتیجه گرفت كه افزایش بهر ه وری ملی به بالا رفتن قدرت خرید مردم، رونق اقتصادی، افزایش درآمد ملی، كاهش تورم و همچنین افزایش اشتغال در دراز مدت منجر خواهد شد؛ چرا كه با بهبود وضعیت اقتصادی، منابع لازم برای سرمایه گذار ی های جدید تأمین و توسعه فعالیتها به نوبه خود به اشتغا لزایی منجر میشود. به عبارتی، افزایش بهر ه وری به توسعه فرصت های شغلی برای افراد منجر می گردد.

عوامل اثرگذار بر بهره وری نیروی انسانی

در تعیین عوامل مؤثر بر بهر ه وری نظرات متفاوتی وجود دارد و هر یك از دانشمندان و صاحبنظران عواملی را به عنوان عامل مؤثر مشخص كرد ه اند و به طور اجمال، عواملی همچون آموزش شغلی مستمر مدیران و كاركنان، ارتقای انگیزش میان كاركنان برای كار بهتر و بیشتر، ایجاد زمینه های مناسب به طور ابتكار و خلاقیت مدیران و كاركنان، برقراری نظام مناسب پرداخت مبتنی بر عملكرد و برقراری نظام تنبیه و تشویق، وجدان كاری و انضباط اجتماعی تحول در سیستم و رو شها كه نقش حساس و كلیدی دارند، تقویت حاكمیت و تسلط سیاستهای سازمان بر امور، صرفه جویی به عنوان وظیفه ملی در بهر ه وری مؤثر می باشد، ولی تمام مؤلفان این رشته تقریبا در این باب اتفاق نظر دارند كه برای افزایش سطح بهر ه وری تنها یك علت خاصی را نمی توان ارائه نمود بلكه عنوان می كنند كه ارتقای بهر ه وری را باید معلول تركیبی از عوامل گوناگون دانست.

 

تاریخچه بهره وری -

بهره وری برای اولین بار در سال 1766 میلادی توسط كوتیرنی مطرح شد و در سال 1883 لیتر LITTRE بهره وری را قدرت و توانایی تولید كردن بیان كرد و در سال 1900 ار لی بهره وری را ارتباط این بازده و وسایل به كار رفته برای تولید این بازده عنوان كرد.

 

از ابتدای خلقت، بشر همواره درصدد فرصتهایی بوده تا بهترین بهره را از منابع و امکانات خود ببرد. شاید نقطه عطف به ثمر نشستن این تلاش را بتوان دوره ورود به عصر کشاورزی دانست که انسان با بهره گیری از حیوانات برای شخم زدن و سایر ابزار، از منابع موجود در آن زمان به نحو بهتری استفاده کرد.به نظر می رسد اصطلاح بهره وری برای اولین بار در نوشته ها و عقاید اندیشمندان اقتصادی مکتب مرکانتلیسم (سوداگری) مطرح شده باشد، اما در اینکه ابتدا این واژه گونه وارد ادبیات اقتصادی شده است،

دیدگاههای مختلفی وجوددارد شاید به طور رسمی و جدی، نخستین بار لغت «بهره‌وری» در مقاله ای توسط فردی به نام «کونیزنی»  در سال 766 میلادی ظاهر شد.

 

 

جدول 1: سیر تکاملی مفهوم بهره وری

 

 

اهمیت بهره وری

در عصر حاضر بهره وری را یك روش، یك مفهوم و نگرشی در باره كار و زندگی می نامند و در واقع به آن به شكل یك فرهنگ و یك جهان بینی می نگرند، بهره وری در همه شئونات، كار و زندگی فردی، اجتماعی می تواند دخیل باشد و یك شاخص تعیین كننده درآمد سرانه هر كشور است و برای افزایش بهره وری ملی هر كشور باید درآمد سرانه آن كشور افزایش یابد.

عوامل مؤثر بر افزایش بهره وری نیروی انسانی -

در تعیین عوامل مؤثر بر بهره وری نظرات متفاوتی وجود دارد و هر یك از دانشمندان و صاحبنظران عواملی را به عنوان عامل مؤثر مشخص كرده اند و به طور اجمال عواملی چون آموزش شغلی مستمر مدیران و كاركنان، ارتقاء انگیزش میان كاركنان برای كار بهتر و بیشتر، ایجاد زمینه های مناسب بطور ابتكار و خلاقیت مدیران و كاركنان، برقراری نظام مناسب پرداخت مبتنی بر عملكرد و برقراری نظام تنبیه و  تشویق، وجدان كاری و انضباط اجتماعی تحول در سیستم و روشها كه نقش حساس و كلیدی دارند، تقویت حاكمیت و تسلط سیاستهای سازمان بر امور، صرفه جوئی به عنوان وظیفه ملی در بهره وری مؤثر می باشد.

ولی تمام مؤلفان این رشته تقریباً در این باب اتفاق نظر دارند كه برای افزایش سطح بهره وری تنها یك علت خاصی را نمی توان ارائه نمود بلكه عنوان می كنند كه ارتقاء بهره وری را باید معلول تركیبی از عوامل گوناگون دانست.

رفتار مطلوب و كردار درست رهبران و مدیران  ;

 مسئولیت خطیر مدیریت و رهبری باید به افرادی سپرده شود كه ضمن برخورداری از ویژگیهای شخصیتی خاص، شیوه های رهبری و مدیریت مناسب را به كار گیرند و از نظر اخلاقی نیز الگو باشند.

فراهم كردن شرایط لازم پیشرفتهای شغلی برای همه افراد .

دوره های آموزش ضمن خدمت و آموزش كاركنان: باید دوره های آموزش ضمن خدمت و آموزش كاركنان را به عنوان یك امر حیاتی و مستمر و مداوم تلقی كرد، زیرا تنها از طریق آموزش می توان تلاشهای كاركنان را با امكانات موجود و پیشرفتهای علمی جدید هماهنگ كرد. باید كلیه وظایف و دستورالعملها و مقررات و قوانین برای كاركنان واضح و روشن باشد و هیچ جای ابهامی برای آنها وجود نداشته باشد.

دادن اختیارات كافی به كاركنان، تا آنها در انجام كارهای خود احساس مسئولیت بیشتری كنند.

در زمان استخدام سعی شود افراد كارآمد و متخصص جذب شوند جهت انتخاب آنها اجرای آزمون های