آغاز درمان موثر با مواد شیمیائی در قدمت خود محو شده است، زیرا قبل از آنكه تاریخ پزشكی ثبت شده باشد، این درمان وجود داشته است موفقیت‌های اولیه بدست آمده در جستجوی مواد شیمیائی موثر بر علیه بیماریها اكثرأ بر ضد بیماریهای عفونی بوده است و بر علیه بیماریهای كه همراه با پیری هستند، یعنی افزایش خون و سرطان، كمتر موفق بوده‌اند همچنین به علت آنكه غالب فرآ

شیمی داروئی

فهرست مطالب

عنوان			صفحه
1- مقدمه ........................................................................................................			1
2- پیشگفتار ...................................................................................................			4
3- تاریخچه و فعالیت شركت .........................................................................			7
4- جذب ، پخش ، بیوترانسفورماسیون و دفع داروها .......................................			16
		4-1- متابولیسم .....................................................................................	18
		4-2- واكنشهای تغییر شكل بیولوژیكی (بیوترانسفورماسیون) .................	26
		4-3- تقسیم بندی واكنشهای بیوترانسفورماسیون ...................................	26
5- آنتی بیوتیكها .............................................................................................			31
		5-1- مقدمه .........................................................................................	31
		5-2- تاریخچه .....................................................................................	33
		5-3- طبقه بندی ...................................................................................	35
	6- ویتامینهای محلول در چربی ......................................................................		49
		6-1- مقدمه .........................................................................................	49
		6-2- طبقه بندی ...................................................................................	49
		6-3- مكانیسم عمل ویتامینهای محلول در چربی ...................................	55
7- ویتامینهای محلول در آب .........................................................................			57
عنوان			صفحه
		7-1- معرفی .........................................................................................	57
		7-2- طبقه بندی ...................................................................................	58
		7-3- مكانیسم اثر ویتامینهای محلول در آب .........................................	65
8- داروهای ضد درد ......................................................................................			67
9- داروهای آرام بخش - خواب آور .............................................................			77
10- ضدعفونی كننده های موضعی .................................................................			86
		10-1- الكلها .......................................................................................	89
		10-2- آلدئیدها ...................................................................................	89
		10-3- اسیدهای آلی ............................................................................	89
11- مشخصات چند دارو
		11-1- كلرامفنیكل و مشتقات آن .........................................................	90
		11-2- مفنامیك اسید ...........................................................................	92
		11-3- آلومینیم ام . جی .......................................................................	95
		11-4- آلومینیم ام . جی . اس ...............................................................	97
		11-5- كلرفنیر آمین .............................................................................	97
12- فعالیت های بخش آزمایشگاه (كار عملی)
		12-1- كلرامفنیكل - تجزیه مواد (ASSAY ).......................................	100
عنوان			صفحه
		12-2- مفنامیك اسید - تجزیه مواد ..........................................................	104
		12-3- سیپروهپتادین - تجزیه مواد .......................................................	111
		12-4- آلومینیم ام . جی . اس - تجزیه مواد..........................................	112
		12-4- شربت اكسپكتورانت - تجزیه مواد.............................................	118
13- پروژه : تحقیق در مورد پوكه انواع كپسول
		13-1- كپسول چیست ؟ .......................................................................	124
		13-2- انواع فرآورده های كارخانه ژلاتین ایران ...................................	125
		13-3- ساختار كپسولها ........................................................................	126
		13-4- مواد اولیه و تستهای آن .............................................................	126
		13-5- مشخصات كپسولها و جداول .....................................................	129
14- جدولهای مربوط به محصولات شركت  ...................................................			131
		14-1-نام و مشخصات محصولات حال و آتی شركت ..........................	131
		14-2-اطلاعات مربوط به تولیدات شركت بر اساس نوع محصول ..........	136
		14-3-اطلاعات مربوط به تولیدات پش بینی شده شركت بر اساس نوع و تعداد محصول	137
15- منابع و مآخذ ...........................................................................................			138

مقدمه:

در ابتد لازم می‌دانم در مورد شیمی داروئی و تعریفاتی كه در این رشته وجود دارد صحبت كنم.

ملاحضات اساسی شیمی داروئی:

الف ـ تعریف: دكتر گلن اوت یوت شیمی داروئی را بطور مناسبی تعریف كرده است. در تعریف او، شیمی داروئی رشته‌ای است كه اصول شیمی و زیست شناسی را بكار گرفته است و دانشی می‌آفریند كه در آن، مواد درمانی حاصل می‌گردند. از اینرو شیمی‌داروئی‌دان‌ها نه تنها باید یك شیمی آلی‌دان قابلی باشند، بلكه باید اطلاعات اصولی در علوم زیستی، بخصوص بیوشیمی و فارماكولوژی داشته باشند.

ارتباط شیمی داروئی با علوم دیگر در نمای زیر نشان داده شده است:

 

ب ـ تكامل تاریخی: آغاز درمان موثر با مواد شیمیائی در قدمت خود محو شده است، زیرا قبل از آنكه تاریخ پزشكی ثبت شده باشد، این درمان وجود داشته است. موفقیت‌های اولیه بدست آمده در جستجوی مواد شیمیائی موثر بر علیه بیماریها اكثرأ بر ضد بیماریهای عفونی بوده است و بر علیه بیماریهای كه همراه با پیری هستند، یعنی افزایش خون و سرطان، كمتر موفق بوده‌اند. همچنین به علت آنكه غالب فرآیندهای شیمیائی تكامل نیافته بودند، از اینرو، در آغاز، طبیعت بود كه مواد داروئی با ارزش و امیدواركنند‌ه‌ای را ارائه كرد. در 3000 سال قبل از میلاد، امپراطور شنگ نونگ داروی خام چ انگ شان  (Ch’ang Shan) را برای درمان مالاریا ذكر كرد. در سال 50 میلادی پلینی آسپیدیوم را در بیماریهای انگلی معرفی كرد.

چند قرن اخیر مملو از تناقص‌ها و تضادهاست. امروزه به جالینوس احترام گذاشته می‌شود، ولی روش‌های بی ارزش او در كاربرد مقادیر جزئی از مواد طبیعی در درمان بیماریها كه در قرن دوم میلادی آغاز شدند، به مدت 1500 سال ادامه یافتند.

لرد لیستر برای اولین بار فنل را در جراحی های سترون به كار برد، ولی عجیب است كه او محلولی كه ماده داروئی تجاری معروفی است نام او را بر خود دارد ولی ارزش داروئی آن قابل سئوال است. در سالهای اخیر به همت شیمی داروئی‌دان‌ها مواد درمان گسترده متعددی خلق شده‌اند. شیمی داروئی‌دان‌ها بخشی از یك گروه مختلط از دانشمندان رشته‌های مختلف هستند كه به این موفقیت‌ها نائل شده‌اند.

اسامی این دانشمندان و مشاركتهای آنان آنقدر زیاد است كه بتوان در اینجا ذكر كرد. معهذا، دو نام به علت شهرت ویژة آنان ذكر می‌شود.

یكی از آنان مرحوم الیور كام مدیر علمی شركت پارك ـ دیویس است، كه دانشگاه ایلینوی را هنگامی كه معلم جوانی در رشته شیمی آلی بود ترك كرد و به این شركت ملحق شد. در این مدت كتاب تجزیة كیفی شیمی آلی را نوشت و كمك كرد تا انتشار یك سری كتاب تحت عنوان سنتزهای آلی بنیان نهاده شود. كام مجبور شد علاوه بر آنكه یك شیمی آلی‌دان خوب باشد، یك فارماكولوژی‌دان خوبی هم شود. تعداد قابل ملاحظه‌ای از مواد داروئی موثری را یا ایجاد كرد و یا ایجاد آنها را تشویق كرد. به عنوان نمونه‌ای از افرادی كه در دانشگاهها رهبری در شیمی داروئی را به عهده داشتند، مرحوم پروفسور ف.ف. بلانك استاد دانشگاه میشیگان بود كه دورة دكترای فلسفی در رشته شیمی داروئی را در آمریكا برقرار كرد. در این دوره برنامة ویژه‌ای در سنتز تاكید شده بود. 78 دانشجو به راهنمائی او درجه دكترای خود را دریافت داشتند. او اولین فردی بود كه بخش شیمی داروئی جامعة شیمی آمریكا، سمپوزیومی را به نام او اختصاص داد.

طبقه بندی داروها: داروها را می‌توان بر پایة اصول مختلف طبقه بندی كرد. معمولأ داروها را بر طبق:

الف ـ ساختمان شیمیائی

ب ـ اثر فارماكولویكی

طبقه بندی كرد.

 

 

 

پیشگفتار:

تاریخچه و كلیات: كلمه فارماتولوجی (Pharmacology – انگلیسی) یا فارماكولوژی ( Pharmacologie- فرانسه) از دو واژه یونانی فارماكون (Pharmakon) یعنی دارو و لژین (Legein) یعنی بحث كردن اقتباس گردیده است. بنابراین فارماكولوژی رشته‌ای از علوم را تشكیل می‌دهد كه خواص فیزیكی و شیمیائی اثرات و موارد استعمال، اشكال داروئی، عوارض و درمان مسمومیت و روش و مقدار مصرف تركیبات مختلف داروئی را مورد بحث قرار می‌دهد.

این رشته را به فارسی داروشناسی می‌نامند. تحقیق و تفحص دربارة خواص داروها، یك رشته جدید از علوم پزشكی وداروسازی نیست، بلكه دارای قدمت بسیاری می‌باشد. زیرا، از موقعی كه انسان خلق شد مصرف گیاهان گوناگون برای درمان بیماریهای مختلف آغاز گردید، و در حقیقت مطالعه و بررسی نباتات طبی از همان موقع بنحوی كه میسر بود شروع شد، و طی قرنهای متمادی تنها راهنمای قدما برای تحقیق دربارة تركیبات داروئی، خرافات، موهومات و درك احساسات شخصی بود كه اغلب توام با تشریفات و مراسم خاص انجام می‌گرفت. مثلأ فیثاغورث، در قرن ششم، تصور می‌كرد كه نگهداشتن شست (شود) در دست، موجب پیشگیری بیماری صرع می‌شود. مصرف دارو در گذشته كاملأ آزمایشی و تجربی بود، و بدون آشنائی به طرز اثر آنها، فقط با توجه به خواص درمانی ظاهری هر یك، مورد استفاده قرار می‌گرفت.

چینی‌ها قدیم دندانهای اژدها را برای درمان تشنج مصرف میكردند و امروزه مسلم شده است كه كلسیم مادة اصلی تشكیل دهندة استخوان، برای معالجه بیماری تتانی (TeTang)  بسیار موثر می‌باشد. سابقأ بیماری گوآتر (Goitre بزرگ شدن غده درقی) را بوسیلة اسفنجهای طبیعی سوخته معالجه می‌گردند، و امروزه ما می‌دانیم كه اسفنج یك نوع حیوان دریائی است كه دارای ید می‌باشد.

جالینوس پزشك یونانی در قرن دوم میلادی اثرات درمانی تعداد زیادی از گیاهان داروئی و فرآوردهای آنها را، كه بنام كلی تركیبات جالینوسی یا گالینكی (Galenicals) معروف است، مورد بررسی و مطالعه قرار داد و این تركیبات هنوز هم در داروسازی و درمان شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در زمان امپراطوری رم قدیم، برای اولین مرتبه دانشمندانی مانند دیسكوریدس (Dioscorides) نباتات داروئی را طبقه بندی كردند و مصارف درمانی آنها را تعیین نمودند. بعد از انحطاط امپراطوری رم، مركز علم و دانش به خاورمیانه منتقل گردید. دانشمند و فیلسوف عالیقدر، ابوعلی سینا، تحقیقات و مطالعات بسیار ارزنده‌ای دربارة خواص و مصارف داروهای مختلف انجام داد و كتابها و نوشته‌هایش تا قرن پانزدهم میلادی مهمترین نتایج اطلاعاتی طبی و داروئی را تشكیل می‌داد. بررسی علمی دربارة داروها مخصوصأ تعیین مواد موثرة گیاهان داروئی و مشخص كردن محل آلكالوئیدها (Alkaloids) و گلوكوزیدها (Glucosides) در آنها فقط از اواخر قرن هفدهم آغاز گردید.

امروزه طرز تهیه و موارد استعمال درمانی هر دارو به طور دقیق و كامل بوسیلة گروهی مركب از كارشناسان علوم پزشكی، داروسازی، بیولوژی، باكتریولوژی، شیمی و فیزیك مشخص و تعیین می‌شود. فرآوردهای گیاهی خام را ابتدا در آزمایشگاهها بررسی و تجزیه و مواد موثرة آنها را جدا می‌كنند، سپس گروهی از محققین، ساختمان شیمیائی و خواص مواد مزبور را بطور دقیق مشخص میسازند و روشهای مناسبی برای تهیه اینگونه تركیبات از راه سنتز تعیین می‌نمایند. بدین ترتیب، می‌توان در مدت نسبتأ كوتاه مقدار لازم از داروی مورد نظر را با قیمت ارزانتر از نوع طبیعی آن تهیه كرد، و علاوه بر این درجة خلوص آنرا نیز به میزان قابل ملاحظه‌ای بالا برد.

تاریخچه و فعالیت شركت:

شركت داروسازی الحاوی (سهامی عام) در تاریخ 17 اردیبهشت ماه 1345 تحت شماره 10627 بنام شركت پارك دیویس (سهامی خاص) در اداره ثبت شركتها و مالكیت صنعتی به ثبت رسیده است. به موجب روزنامه رسمی شماره 10656 مورخ 6 مهرماه 1360 نام شركت به الحاوی (سهامی خاص) و به موجب روزنامه رسمی شماره 14453 مورخ 25/7/1373 نام شركت به الحاوی (سهامی عام) تغییر نموده است. بر طبق ماده 2 اساسنامه موضوع شركت عبارت است از:

اشتغال به ساختن و تهیه و تركیب و فروش و خرید ادویه و دواجات و مواد شیمیایی و مواد داروئی و لوازم زخم بندی و كالاهای مورد نیاز طبی و بیمارستانی از هر قبیل و هر نوع و هر شكل و اشتغال به هرگونه فعالیت‌های دیگر صنعتی و بازرگانی و مالی به استناد مصوبه 3/3/1359 شورای انقلاب اسلامی ایران لایحه قانونی راجع به تعیین مدیر برای شركتهای داروئی چند ملیتی و شركتهای بازرگانی آنها به وسیله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی اولین مدیران منتخب دولت از تاریخ 9/4/1359 عهده‌دار امور شركت گردیدند. طبق مصوبه مورخ 5/11/1359 هیئت 5 نفری موضوع مادة دو لایحه قانونی ممتمم قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران تصویب گردید، كه شركت الحاوی (سهامی خاص) به تملك دولت درآید.
با توجه به مصوبه مزبور در فروردین ماه 1362 موافقت نامة بین نمایندگان دولت جمهوری اسلامی ایران و شركت وارنر لاسرت (سهامدار سابق شركت) منعقد و دولت ایران با پرداخت 3642870 دلار آمریكا مالك سهام خارجی شركت گردید.

پیرو تصویب نامه هیئت محترم وزیران به شماره 283/109/5 مورخ 29/3/1380 موضوع سیاست واگذاری سهام متعلق به دولت و سازمانها و شركتهای دولتی، سازمان صنایع ملی ایران پیرو مصوبه شورای سازمان تعداد 640463 سهم از سهام شركت الحاوی (سهامی خاص) را به قیمت پایه 100% سهام به مبلغ هفت میلیارد ریال در تاریخ 2/6/1373 به بخش خصوصی واگذار نمود. در تاریخ 18/7/1373 تبدیل به شركت الحاوی (سهامی خاص) به شركت الحاوی (سهامی عام) و ثبت در سازمان ثبت اسناد و املاك كشور واقع گردید.

فعالیت‌های بخش تحقیق و توسعه:

الف ـ فعالیت‌های انجام یافته:

        · صدور پروانه ساخت قرص متیل متازول، شربت دی‌سیكلومین و شربت فرو سولفات.

        · تغییرات فرمولاسیون شربت بلادونا پی بی و كاهش مقدار گلیسیرین.

        · اصلاح فرمولاسیون قرص آلومینیوم ام جی و ام جی اس.

        · اصلاح فرمولاسیون شربت هیدرامین كامپاند.

 موافقت اصولی 11 نوع فرآوردهای جدید به شرح زیر است:

1.        1.          قطره فرو سولفات.
2.        2.          قطره مولتی ویتامین به اضافه آهن.
3.        3.          قطره A+D (پرونده تكمیل و ارسال به وزارت بهداشت).
4.        4.          قطره دكسترومتورفان (پرونده تكمیل و ارسال به وزارت بهداشت).
5.        5.          قرص سیپرومپتادین (انجام فرمولاسیون).
6.        6.          قرص آرتان (انجام فرمولاسیون).
7.        7.          قرص ایزونیازید Pr (انجام فرمولاسیون).
8.        8.          قرص تفول (انجام فرمولاسیون).
9.        9.          قطرة آهن (انجام فرمولاسیون).
10.     10.        قطرة مولتی ویتامین با آهن (انجام فرمولاسیون).
11.     11.       قرص نالتروكسن (انجام فرمولاسیون).

این شركت علاوه بر اقدامات فوق در چهار زمینه دیگر نیز فعالیت مجدانه و مستمری داشته است كه ذیلأ بشرح آن میپردازیم:

1- مدیریت شركت سعی نموده كه در زمینه كشت و داشت گیاهان داروئی و استخراج مواد اولیه از آنها فعالیتی را داشته باشد كه خشبختانه این امر نیز موثر واقع گشت و منتهی به طرح صنعتی استخراج مواد اولیه از منشاء گیاهی انجامید.

2- مورد دیگر كه شركت الحاوی را از سایر شركتها متمایز مینماید، این است كه قدمهای اولیه را در جهت اجرای طرحهای اقماری جدید برداشته است و منجر به ساخت كارخانه داروسازی امین در اصفهان شد كه خوشبختانه این امر نیز باعث گشت كه شركت الحاوی تجریه جدیدی در احداث كارخانه داروسازی با تقبل مهندسی مشاور شركت فوق الذكر كسب نماید.