بررسی بیوگرافی خاندان ابی وقاص و نقش آنها در تحولات مهم تاریخ اسلام در مقاطع مختلف
طرح تحقیق
1ـ طرح موضوع
یكی از دوران‌های حساس تاریخ جهان، عصر بعثت و نبوت آخرین پیامبر خدا حضرت محمد بن عبدالله (ص) است. مردی كه توانست انسان هایی را پرورش داده، بر روند تاریخ تأثیر گذارد و مسیر آن راتغییر دهد. در راستا بررسی زندگانی برخی از این كارگزاران و همراهان خواندنی و قابل بررسی‌است كه از میان آنها سعد ابی وقّاص، فرزندش عمربن سعد و پسر برادرش هاشم بن عتبه ابن‌ابی وقّاص هستند كه زندگی پرفراز و نشیبی دارند. از آنجایی كه پدر در زمان رسول خدا(ص) از مسلمانان اولیه بوده و یكی از اصحاب بشمار می‌رود و پس ازرحلت آن حضرت تغییراتی هر چند به مرور در این خانواده بوجود آمده تا جایی كه فرزندش‌عمربن سعد فرمانده سپاهی است كه امام حسین(ع) نوه همان پیامبر(ص) را با وضع‌فجیعی به شهادت می‌رسانند اما از سوئی دیگر و پسربرادرش هاشم كه از پدری كافر بوده از شیعیان‌مخلص علی (ع) می‌شود. پژوهش حاضر بررسی فراز و فرودهای این خانواده درتحولات قرن اول هجری است.
2ـ اهمیت موضوع و علت انتخاب آن
بررسی بیوگرافی خاندان ابی وقاص كه در تحولات مهم تاریخ اسلام و مقاطع مختلف آن نقش ایفا نمودند باعث شده است كه برای فهم این تحولات پژوهشی ترتیب داده شده و ضمن بررسی بیوگرافی این خاندان و نقش و جایگاه آنان را در تاریخ اسلام مشخص شود.
3ـ سابقه‌ی پژوهش
با توجه به دوره زندگانی این اشخاص كه با صدر اسلام همزمان است در منابع‌اصلی تاریخ اسلام به صورت پراكنده مطالبی یاد می‌شود و پژوهش هایی صورت گرفته اما به نظر می‌رسد تاكنون به طور مستقل این موضوع با چنین طرح سوالی مورد تحقیق و بررسی قرار نگرفته‌است. به همین علت تلاش می‌شود این پژوهش با استفاده از منابع اصلی و بررسی پژوهش‌‌های پراكنده‌ی كه موجود است، سعی شده كه به این سوال پاسخ داده شود.
4ـ سؤال اصلی پژوهش
به طور قطع همه صحابه و كارگزاران بزرگ رسول خدا(ص) یكسان نبوده‌اند بلكه برخی از آنها تأثیرات و نقش مثبت و احیاناًبعضی از آنها نیز نقش منفی ایفا نموده‌اند. در این پژوهش سوال اصلی این است:
نقش خاندان ابی وقّاص در تحولات سیاسی، اجتماعی تاریخ اسلام چه بوده است؟
5ـ فرضیه پژوهش
فرضیه اصلی:
این خاندان با دارا بودن روحیة نظامی در یكی از بزرگترین صحنه‌های نظامی تاریخ اسلام یعنی قادسیه راه ورود فیزیكی اعراب و اندیشه اسلامی را در شرق كشور گشود. پس از فتوحات در شرق سرزمین‌های خلافت به نوعی دوری از نظامی‌گری روی آورد، با این همه همواره در مسایل مهم تأثیرگذار بوده، خصوصاً در روی كار آمدن خلیفه سوم و همچنین در خلافت علی (ع) كه خود را كنار كشیده، با آن حضرت همراهی نكردند و نسل دوم این خاندان نقش متفاوتی را ایفا نمودند یكی همراه علی (ع) و یكی قاتل فرزند آن حضرت و در زمرة آل ابی‌سفیان درآمد.
فرضیه رقیب: سعد و خانواده وی از خاندان مهم نبوده و در جریان خلافت علی(ع) زمانه مشحون فتنه بوده و سعد كار خبطی انجام نداده و كناره‌گیری از خلیفه كار خطایی نبوده است.
6ـ مفاهیم و متغیرها
الف) مفاهیم
خاندان ابی وقّاص: منظور سعدبن ابی وقّاص و پسرش عمربن سعد ابی وقّاص و پسر برادر سعدیعنی هاشم بن عتبه ابن ابی وقّاص است.
حیات سیاسی نظامی: زندگانی سیاسی سعدابی وقّاص، هاشم بن عتبه و عمر بن سعد وهمچنین سمت‌های نظامی كه این افراد به آن دست یافتند.
تحولات تاریخ اسلام منظور قرن اول هجری قمری است.
ب) متغیرها
متغیر مستقل:
حیات سیاسی نظامی خانواده ابی وقّاص
متغیر وابسته:
تأثیرات این خانواده در تحولات نظامی سیاسی جامعه‌ی قرن اول هجری قمری.
7ـ سوالات فرعی
1) خاندان ابی وقّاص از چه طائفه‌ای بودند و نسبتشان با پیامبر(ص)؟
2)چگونگی اسلام آوردن سعد ابی وقّاص و چگونگی زندگانی وی در زمان رسول خدا(ص)؟
3) چگونگی دست یابی به مقامات نظامی و سیاسی؟
4) اعتقادات آنان پس از رحلت پیامبر(ص)؟
5) زندگی آنان در زمان خلفای سه گانه؟
6) زندگی و حیات سیاسی آنان در زمان خلافت امیرالمؤمنین(ع)؟
7) زندگی و حیات سیاسی آنان پس از شهادت امیرالمؤمنین(ع)؟
8) چگونگی ورود عمربن سعد به واقعه‌ی كربلا؟
9) عاقبت زندگانی سعدابی وقّاص؟
10) عاقبت زندگانی هاشم بن عتبه بن ابی وقّاص؟
11) عاقبت زندگانی عمر بن سعد؟
8ـ مفروضات تحقیق
1) براساس نقل منابع و پژوهش‌ها سعد ابی وقّاص از صحابه پیامبر(ص) و مسلمانان اولیه است.
2) در زندگانی سعد بن ابی وقّاص فراز و فرود وجود دارد.
3) هاشم بن عتبه یكی از شیعیان علی (ع) بوده و در جنگ صفین به شهادت رسید.
4) عمربن سعد از طرف عبیداله بن زیاد فرمانده‌ی لشگری است كه به جنگ با امام‌حسین (ع) پرداخت و نتیجه آن به شهادت رسیدن امام (ع) و یارانش در عاشورای سال 61 هجری بود.
9ـ روش پژوهش
روش این پژوهش تاریخی است كه با بررسی و نقد وقایع به توصیف و تحلیل موضوع می‌پردازد و بصورت كتابخانه‌ای می‌باشد.
10ـ سازماندهی پژوهش
این پژوهش به بررسی نقش سیاسی، نظامی خاندان ابی وقّاص می‌پردازد. در مقدمه‌به طرح تحقیق و معرفی و نقد منابع پرداخته می‌شود و در فصل مقدماتی به بیان كلیات و مفاهیم نظری كه همان تبیین نقش شخصیت در تاریخ باشد، اشاره خواهد شد.
این پژوهش علاوه بر مقدمه و فصل مقدماتی دو بخش مستقل نیز دارد، كه در بخش اول به زندگانی ونقش سعد بن ابی وقّاص خواهد پرداخت كه نسل اول این خانواده است و آن نیز چند فصل‌دارد. فصل اول زندگانی وی در دوران مكه، فصل دوم زندگی و نقش وی در دوران مدینه وفصل سوم سعد در دوران خلفای راشدین و فصل چهارم نیز به عزلت گزینی سعد اشاره‌خواهد شد، و ضمن این فصول نقش هائی كه وی در دوره‌های مختلف ایفا نموده است، آشكار خواهد شد.
در بخش دوم به زندگانی و نقش نسل دومی‌های این خاندان یعنی هاشم بن عتبه بن ابی‌وقّاص و عمربن سعد بن ابی وقّاص پرداخته خواهد شد. در این بخش، كه دو فصل دارد و طی‌چند گفتار حیات سیاسی نظامی و نقش آنان روشن می‌شود.
و نیز طی این دو بخش خبط و خطاهای این خاندان و نیز نقش مثبتی كه در تاریخ اسلام ایفا نمودند بیان می‌شود و در پایان جمع بندی ارائه خواهد شد
جهت دریافت فایل بررسی بیوگرافی خاندان ابی وقاص و نقش آنها در تحولات مهم تاریخ اسلام در مقاطع مختلف لطفا آن را خریداری نمایید