واگذاری امتیاز
مقدمه
نهضت مردم ایران به رهبری روحانیت در واقعه تنباكو از درخشانترین صفحات تاریخ سیاسی معاصر ایران به شمار می‌رود و بیشتر مشروطه نویسان به دو جهت آن را مبداء و پیش درآمد انقلاب مشروطیت شمرده‌اند:
اولی اینكه مردم تا آن زمان مرعوب دولت بودند و خود را در مقابل اقتدارات دولت استبدادی و شاه زبون و ناتوان تصور می كردند ولی به واسطة كامیابی در انقلاب انحصار تنباكو جرأت و جسارت پیدا كرده و فهمیدند در مقابل ارادة شاه و دولت می توان پایداری كرد و با یك قیام عمومی ممكن است منافع خود را حفظ كنند و شاه را كه صاحب اختیار كل و حاكم بر تقدیرات ملت است، مجبور به تسلیم نمایند و این فكر و اندیشه، تخمی از كامیابی در دل‌ها كاشت و در مقابل تسلیم و رضا در پیشگاه زور و قلدوری ، روح مقاومت و پایداری به وجود آورد. و دوم اینكه چون این نهضت عمومی بنا بر احكام علمای روحانی در سر تا سر ایران بر پا شد و با كامیابی آنها خاتمه یافت اقتدار زیادی نصیب آنان گردید و شاه و درباریان كه شكست خورده از این مبارزه بیرون آمدند بیش از پیش مرعوب نفوذ و قدرت روحانیت شدند و طبعاً نهضت مشروطیت هم كه به دستیاری عده‌ای از علما بزرگ و مرجع تقلید بر پا گشت قدرتیكه در نتیجة انقلاب انحصار دخانیات نصیب روحانیون شده بود و اقتداریكه پس از آن واقعه بدست آورده بودند كمك شایانی در پیشرفت نهضت مشروطه و برقراری حكومت ملی نمود.
در واقع جنبش تنباكو مهمترین حركت اجتماعی مردم پیش از نهضت مشروطیت بود، هر چند به ظاهر به اعتراض اجتماعی بر یك امتیاز اقتصادی می‌ماند اما در واقع تجربه‌ای سیاسی برای نزدیك شدن و هماهنگی بین اقشار مختلف جامعه از جمله تجار و بخشی از روحانیون در مقابله با نفوذ اقتصادی و سیاسی قدرت های بیگانه در كشور بود از سوی دیگر آن را واكنشی در مقابل ضعف حاكمیت سیاسی و به گونه‌ای تحمیل نظر عمومی به دولت نیز می‌توان محسوب داشت. این نوع مخالفت علنی و جدی با نظام استبدادی قاجاری تا بدین وسعت و گستردگی تا وقوع تحریم تنباكو سابقه نداشت.
این نهضت سرآغاز مبارزة جدی و تقابل دو نهاد روحانیت و سلطنت به شمار می رود و با قیام روحانیت در مقابل امتیاز تالبوت ضربه سختی بر مشروعیت سلطنت وارد آمد و مقام شاهی كه تا آن زمان نوعی حقانیت معنوی نزد مردم داشت و از شاه به عنوان ظل الله یاد می‌شد در مقابل با نهاد روحانیت به آسانی وجاهیت خود را از دست داد و این جنبش كه در پی واگذاری امتیاز انحصار خرید و فروش توتون و تنباكو در داخل و خارج از ایران به وجود آمد نتایج مطلوبی به بار آورد كه در این مقاله به طور مختصر به آن می پردازیم.
واگذاری امتیاز:
امتیاز تنباكو، یكی از امتیازاتی بود كه در اواخر قرن نوزدهم میلادی (اوایل قرن چهاردهم هجری) به یك كشور بیگانه (انگلیس) اعطا شد. مقدمات واگذاری این امتیاز در اثنای سومین سفر ناصرالدین شاه به اروپا در سال 1889 م/ 1306 هـ. در لندن انجام شد، نمایندگان كمپانی انگلیسی به ایران آمد.
دولت انگلیس از همان آغاز ورود شاه به لندن، ماژورتالبوت صاحبت اصلی امتیاز را مأمور پذیرایی از هیأت ایرانی كرد، همو در جریان این پذیرایی اطلاعات خود را دربارة محصول تنباكوی ایران تكمیل نموده و به بحث و گفتگو در روند كارها پرداخت. [1]
تالبوت كه از منسوبان و نزدیكان لرد سالیسبوری صدر اعظم انگلیس بود از همان آغاز، خصوصاً به توسط سردر اموند ولف- سفیر انگلیس در ایران- و نیز میرزا ملكم خان در جریان بسیاری از مسائل ایرن قرار داشت و در پی اخذ امتیاز از شاه ایران بود، حمایت در اموند ولف و رشوه دادن تالبوت به امین السلطان صدر اعظم ناصرالدین شاه كه در این سفر به همراهی اعتماد السلطنه و عده ای دیگر در التزام شاه بودند، كارها را بر وفق مراد ساخت و مقدمات واگذاری امتیاز فراهم شده.
جهت دریافت فایل واگذاری امتیاز لطفا آن را خریداری نمایید