سیری در زندگینامه مهندس مهدی بازرگان
بخش اول
زندگینامه مهندس مهدی بازرگان
زمینه‌های زندگی
1-1- ریشه اندیشه اجتماعی مهدی بازرگان را باید در فضای خانواده مذهبی و بازاری، سر كلاس درس ابوالحسن‌خان فروغی، در انجمن كاتولیك پاریس، در لابلای روزنامه‌های جمهوری‌خواه فرانسه و سرانجام پشت میز شركت مهندسی تهران جستجو كرد. دوران خانواده، دانشگاه و جوانی بازرگان، از 13 تا 33 سالگی هم‌زمان است با دوران حكومت و سلطنت رضاشاه از 1299 تا 1320 شمسی. در این مرحله می‌توان شاهد رشد فكر مذهبی بازرگان بود كه با تلقی علمی دبیرستانی در هم آمیخت، در فرانسه تجلی ملی و سیاسی پیدا كرد و در بازگشت به وطن عنصر تجدد را وجه غالب قرار داد. پس از سقوط رضاشاه، محتوا، آهنگ حركت و گستردگی فكر اجتماعی و سیاسی بازرگان متحول شد. در فصل اول ریشه گرفتن اندیشه اجتماعی او را دنبال می‌كنیم.
خانواده
1-2- جنگ میان مشروطه‌خواهان و طرفداران استبداد قاجار آغاز شده بود كه مهدی بازرگان در تهران چشم به جهان گشود (1286). پدرش حاج عباس قلی تبریزی موسوم به «آقا تبریزی» (1333-1247) فرزند حاج كاظم در 18 سالگی از آذربایجان به تهران آمده و بانو صدیقه، دختر حاج سیدحسین طباطبایی را به همسری گرفته بود. این زوج پنج پسر و چهار دختر به جهان آوردند كه جملگی در فرهنگ فارسی تهران بزرگ شدند. آقا تبریزی مردی باهوش و زیرك بود. تاجری خود ساخته و ثروتمند كه قبل از مهاجرت به تهران مكه رفته، حاجی بود. مدتی ریاست «هیئت تجارت» و «اطاق تجارت» تهران را به عهده داشت تا رضاشاه هر دو را برچید. میزان ثروتش را نمی‌دانیم اما رفت و آمدهایش نشان می‌دهد سری در سرها داشت. هم او بود كه نام فامیل بازرگان را برگزید.
در دین، آقا تبریزی پایبند فرایض بود. درس مكتب داشت و قرآن می‌خواند. در مبارزه با «بی‌دینی و فحشاء» پیشگام می‌شد و در خانه جلسه بحث میان علمای مذهبی و مخالفین می‌گذاشت. تا آنجا كه ما می‌دانیم در دین تعصب كور به خرج نمی‌داد. نمونه آنكه فرزندانش را به زهر كتك مسلمان نكرد و مهدی را به فرهنگ فرستاد. برپایی جلسات بحث و گفتگو اشاره‌ای است كه برای تعقل و منطق قائل بود. برخلاف متعصبین مذهبی كتاب خارجی در خانه نگه می‌داشت و روزنامه‌خوان بود.
آقا تبریزی در امور اجتماعی دست داشت. در سال قحطی ] ایران در قرن گذشته چند بار گرفتار قحطی شد [ همراه دیگر تجار بازار دارالاطعامی به راه انداخت. در دوران انقلاب در زمره مشروطه‌خواهان درآمد و یكبار نیز، از طرف آذربایجانیهای پایتخت كاندید مجلس شورای ملی شد اما رأی كافی نیاورد. تماسهای سیاسی‌اش خوب بود و من جمله با سیدحسن مدرس و احمدشاه ارتباطاتی داشت. مورد مشاورت برخی از مراجع دینی، من جمله حاج عبدالكریم اصفهانی، قرار می‌گرفت. در دوران دولت دكتر محمد مصدق از آیت‌اللّ'ه حسین بروجردی، رهبر دینی وقت خواست كه از اوراق قرضه ملی دولت حمایت كند.
آقا تبریزی در دوران سختی گلیمش را از آب بیرون كشیده بود. كودكی پسرش، مهدی، هم‌زمان بود با فروپاشی نظام قاجار در دوران پس از انقلاب مشروطه، جنگ جهانی اول و سه شورش شمال (شیخ محمد خیابانی در تبریز، كلنل پسیان در خراسان و میرزاكوچك‌خان جنگلی در گیلان) كه به تشنجات اجتماعی افزود و نظام دولت را به مرز فروپاشی كشاند. هنگامی كه مهدی بازرگان پا به دبیرستان گذارد رضاخان میرپنج كودتایش را به فرجام رسانده بود و می‌رفت تا به تدریج حكومت مطلقه خود را زیر پرچم سازماندهی نوین دولت، تجدد، تمركزگرایی و ناسیونالیسم مسلط كند. آنچه كه از نظر خانواده بازاری و مذهبی بازرگان قاعدتاً باید مورد توجه قرار می‌گرفت نخست مذهب‌زدایی رضاشاهی و سپس مهارسازی طبقه بازاری بوده است.
اهداف رضاشاه در قبال مذهب، دوگانه بود. از یكسو مذهب را علت و تجلی عقب‌ماندگی ایرانی می‌دانست و می‌خواست آن را از میان بردارد. از سوی دیگر در جامعه مذهبی یك دستگاه مستقل اجتماعی می‌دید. می‌خواست برای تحكیم حكومت مطلقه دولت این نهاد را از هم بپاشد و بدین ترتیب از ارتباط و تجمع آزادانه مردم جلوگیری كند
جهت دریافت فایل سیری در زندگینامه مهندس مهدی بازرگان لطفا آن را خریداری نمایید