نهضت مشروطیت در ملی شدن صنعت نفت چه بود و ایران چه می خواست و به چه رسید؟

تعریف تاریخ برای تاریخ معانی و تعاریف گوناگونی گفته اند و از جمله «تعیین كردن مدتی از ابتدای امری عظیم و قدیم و مشهور تا ظهور امر ثانی كه دنبال اوست» این تعریف و معنی بیشتر به خود تاریخ اتكاء دارد تا به موضوعات تاریخ كه نظر ما متوجه آنهاست؛ بنابراین از تعریف دیگری استفاده می كنیم «سرگذشت یا سلسله اعمال و وقایع و حوادث قابل ذكر كه به ترتیب ا

نهضت مشروطیت در ملی شدن صنعت نفت چه بود و ایران چه می خواست و به چه رسید؟

تعریف تاریخ :

برای تاریخ معانی و تعاریف گوناگونی گفته اند و از جمله «تعیین كردن مدتی از ابتدای امری عظیم و قدیم و مشهور تا ظهور امر ثانی كه دنبال اوست».

این تعریف و معنی بیشتر به خود تاریخ اتكاء دارد تا به موضوعات تاریخ كه نظر ما متوجه آنهاست؛ بنابراین از تعریف دیگری استفاده می كنیم: «سرگذشت یا سلسله اعمال و وقایع و حوادث قابل ذكر كه به ترتیب از منه تنظیم شده باشد».

چنانچه ملاحظه می نمایید اساسی ترین ركن در تعریف تاریخ، زمان گذشته است. سابقه هر چیز را ما می توانیم در عنوان تاریخ آن چیز بازگو نماییم و به همین مناسبت تاریخ می تواند به انواع بیشماری تقسیم گردد: تاریخ پیامبران، تاریخ ادیان، تاریخ تمدن، تاریخ روابط خارجی، تاریخ علوم، تاریخ ارتش… تاریخ معاصر ایران.

 

تاریخ معاصر ایران با مساله نفت توام و همراه است. امتیازاتی كه از زمان ناصرالدین شاه در این خصوص به خارجیها داده شده، همواره با حوادث و تحولات بسیار همراه بوده است و امروز هم كه نفت را به طور كامل در اختیار داریم نه تنها با یك مساله بزرگ اقتصادی مواجه هستیم بلكه مهمترین مساله سیاسی روز ما را تشكیل می دهد تا آنجا كه آمریكا مدعی عدم جواز استفاده از نفت به عنوان یك حربه سیاسی در خصوص ایران از آن استفاده كرد لیكن در ابتدا ژاپن و اروپای غربی به مناسبت همین نفت تا حدی در محاصره اقتصادی ایران، با آمریكا هماهنگی نكردند و یا تردید به خود راه دادند.

1- اهمیت نفت: تمدن امروز جهان پیوستگی غیرقابل تردیدی با نفت دارد چه مهمترین ماده ای است كه تا به حال شناخته شده و صنایع دنیا را از ابتدای قرن بیستم به طور عمده به گردش در می آورد. نفت یعنی قوه محركه صنایع، و ماده اولیه هزاران كالای مورد استفاده بشر چون مصالح ساختمانی، دارو، رنگ، الیاف، كود شیمیایی، وسائل آرایش و از همه مهمتر صنعت پتروشیمی، سوخت ناوگان عظیم دریایی، هواپیماهای غول آسای امروزی، جت های جنگنده و غیره و غیره همه از نفت است. قطع تولد یك روز نفت در دنیا دگرگونی بسیار را به دنبال دارد چنانچه تحریم نفتی اعراب در سال 1973 م (1352 هـ.ش)، مصیبتی فراموش ناشدنی برای دنیای صنعت بود تا آنجا كه اروپا را به جیره بندی وادار ساخت، استفاده از اتومبیل سواری در بعضی كشورها متوقف گردید و چرخ بسیاری از صنایع از حركت ایستاد.

2- سوابق نفت به طور كلی: از هزاران سال پیش بشر اندك آشنایی با نفت داشته و در موارد بسیار محدود از آن استفاده می كرده است لیكن به شكلی ابتدائی و بی‌توجه به اصول علمی. مصرف قیر در گذشته های دور بر همین اساس بوده است. حدود صد و بیست سال قبل اولین چاه نفت در آمریكا حفر گردید و استخراج آن شروع شد. در آغاز قرن بیستم فقط تولید جهانی در سال، 21 میلیون تن بود و در نیمه این قرن به پانصد میلیون تن، و در سال 1971 م (1350 هـ.ش)، به 2430 میلیون تن رسید و اكنون تولید سالیانه باید از مرز چهار هزار میلیون تن در سال گذشته باشد. مصرف نفت در كشورها یكسان نیست. معلوم است كه كشورهای توسعه نیافته در مقایسه با ممالكی مثل امریكا، شوروی، ژاپن و انگلیس مصرف كمتری دارند لیكن به طور كلی مصرف سرانه ساكنین كره زمین یك تن در سال تخمین زده می شود.

3- امتیازات اولیه: در زمان ناصرالدین شاه یكی از اتباع انگلیس امتیاز ایجاد راه آهن را گرفت، اما در قسمتی از قرارداد قید گردید كه كمپانی طرف قرارداد از معادن فلزات و نفت و قیری كه در چهل میلی طرفین راه آهن است بهره برداری خواهد كرد؛ این قرارداد انجام نشد و لغو گردید.

«البرت هوتسن» هلندی امتیاز نفت «دالكی» بوشهر را كه در آن تاریخ به نظر می‌رسید نفت قابل توجهی دارد دریافت كرد ولی از انجام كار مایوس گردید.

در سال 1250 هـ.ش (1289 هـ.ق- و 1872م)، امتیاز بسیار مهمی به «بارون ژولیوس رویتر» داده شد (رویتر بنیانگذار خبرگزاری است، و خبرگزاری انگلیس رویتر هم به نام او نام گذاری شده است) این امتیاز علاوه بر راه آهن شامل استخراج همه معادن كشور (به جز معادن طلا، نقره و جواهرات) و استفاده از تمام جنگلها و اجازه تأسیس شعب پست و بانك و احداث خطوط تلگرافی در همه نقاط كشور می‌شد. چنین امتیازی چنان بی‌سابقه بود كه بعضی آن را بخششی بزرگ دانسته و پاره‌ای آن را فروش یك مملكت تعبیر كرده اند.

روحانی مبارزی به نام «ملاعلی كنی» در مخالفت تا مرحله لغو امتیاز ایستاد. روسیه هم كه در گرفتن امتیاز با انگلیس رقابت داشت از این امتیاز به خشم آمد. خود صاحب امتیاز نیز متوجه گردید كه انجام كار و استفاده از امتیاز ساده نیست و قبل از آن كه به نتیجه برسد لغو شد ولی امتیاز «بانك شاهنشاهی» و نشر اسكناس را به جای آن به مدت شصت سال گرفت. «میرزا حسین خان سپهسالار كه عاقد قرارداد رویتر بود با لغو امتیاز از صدارت كنار رفت».

جهت دریافت فایل نهضت مشروطیت در ملی شدن صنعت نفت چه بود و ایران چه می خواست و به چه رسید؟ لطفا آن را خریداری نمایید