مقاله بازاریابی محصولات کشاورزی در ایران
مقدمه
كشور ایران با تنوع وسیع آب و هوایی در پاره‌ای از مناطق آن در زمینه تولید برخی از محصولات كشاورزی نظیر پسته، خرما، كشمش، بادام، گردو، زعفران و زیره و زرشك از مزیت نسبی قابل توجهی برخوردار است ، لذا جهت اتخاذ سیاست‌های مطلوب در زمینه بهبود نظام بازاریابی و بازاررسانی و توسعه صادرات آنها نیاز به مطالعات اقتصادی به صورت علمی حائز اهمیت می‌باشد (تركمانی، 1378) .ایران به عنوان بزرگترین تولید كننده زیره و زرشك دنیا هنوز در بازار جهانی جایگاه مشخص و روشنی ندارد و مجبور است به دلایلی از جمله تبلیغات منفی رقبا محصول خود را به كمتر از نصف قیمت جهانی به‌فروش رساند لذا در این مطالعه وضعیت بازاریابی و بازاررسانی این محصولات به صورت مطالعه‌ای موردی در مناطق عمده كشت استان خراسان مورد بررسی قرار گرفته است.از جمله اهداف این مطالعه: بررسی و شناخت عملیات بازاررسانی زیره و زرشك، تعیین مسیر، حاشیه، سود، كارایی و ضریب هزینه بازاریابی زیره و زرشك، برآورد هزینه خدمات بازاریابی و بررسی عوامل موثر بر حاشیه بازاریابی زیره و زرشك و ارائه راهكارهای مناسب جهت بهبود وضعیت بازاریابی زیره و زرشك می باشد. با توجه به فقدان انتشار مطالعات اقتصادی جامع در زمینه های فوق، در مورد زیره سبز و زرشك ایران ضرورت و اهمیت این تحقیق را نیز ایجاب می‌نماید. در این تحقیق جامعه آماری مورد مطالعه زیره كاران و زرشك كاران استان خراسان می‌باشد. برای انجام تحقیق شهرستان‌های سبزوار، اسفراین، تربت‌حیدریه قائنات و بیرجند انتخاب و جمعا 100 پرسشنامه تولید كننده زیره و زرشك، 25 پرسشنامه عمده فروش و 50 پرسشنامه خرده فروش تكمیل گردیده است. انتخاب كشاورزان با روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای صورت گرفت. جمع آوری اطلاعات و تكمیل پرسشنامه‌ها به صورت مقطعی در سال زراعی 1380 انجام گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها و برآورد مدل‌های مورد استفاده از بسته نرم افزاری Eviews استفاده شده است. برخی از مطالعات و تحقیقاتی كه در زمینه بازاریابی و بازاررسانی محصولات كشاورزی در داخل و خارج از كشور انجام شده، در زیر عنوان گردیده است:
Charles and Gray (1993) برای بررسی عوامل مؤثر بر حاشیه بازاریابی، 4 مدل حاشیه بازاریابی استفاده كردند. این دو بر این باورند كه حاشیه بازاریابی به قیمت خرده فروشی، قیمت سرمزرعه و هزینه نهاده‌های بازاریابی بستگی دارد. Rajagopal (1992) در تحقیقی در ناحیه باستار هندوستان، كارایی اقتصادی بازاریابی ذرت را بررسی كرد. نتیجه این تحقیق نشان داد كه در اغلب بازارها، ضریب همبستگی بین میزان تولید و مازاد قابل فروش معنی دار است، اما رابطه بین حاشیه سود و حجم فروش معكوس می‌باشد به طوریكه افزایش حاشیه سود در مكانهایی وجود دارد كه مازاد قابل فروش كمتری وارد بازار گردد. محقق در پایان، جهت بهبود سیستم بازاریابی، پیشنهاد می‌كند كه در ناحیه مورد بررسی، باید مسیر بازاررسانی این محصول تغییر كند.
شیروانیان و نجفی (1378)، به بررسی بازاریابی گوجه فرنگی در استان فارس پرداختند همچنین در این مطالعه عرضه و تقاضا، عملكردها، سازمان بازاریابی، انواع بازارها و قیمت فروش این محصول در سطوح مختلف بازاریابی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد كه در زمینه عملكرد بازاریابی و قیمت‌ها مشكلات عمده‌ای وجود دارد از طرفی به علت اینكه دولت در ارائه اطلاعات بازاریابی اقدامات لازم را انجام نمی‌دهد گروه بارباركن‌ها وارد بازار شده‌اند. این گروه به علت آگاهی از وضعیت بازارهای موجود و قیمت‌ها به صورت مقطعی وارد نظام بازاریابی شده و بازار را در تسلط خود در آورده‌اند. دولت به جای اینكه به نظارت و مراقبت بازار بپردازد، اقدام به دخالت در امور بازار نموده كه این امر پیامدهای نامطلوبی را به همراه داشته است. لذا در پایان پس از بررسی ویژگی‌های تولید، سازمان بازاریابی، انواع بازارها و قیمت محصول در سطوح مختلف بازاریابی، نتیجه گرفتند كه دخالت مستقیم دولت در فرآیند بازاریابی مطلوب نبوده و نظارت دولت را سفارش‌می‌نمایند. سالم (1379)، در پژوهشی مسائل بازاررسانی انار در استان یزد را مورد بررسی قرار داد. در این پژوهش 8 مسیر مهم بازاریابی شناسایی گشت كه 4 مسیر آن منجر به صادرات و باقی مانده به مصرف كننده داخلی ختم می‌شود. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد در مسیری كه تولید كننده به طور مستقیم محصول خود را در اختیار خرده فروش قرار می‌دهد، كمترین حاشیه و در مسیری كه تولید كننده محصول خود را در اختیار عمده فروش قرار داده و عمده فروش محصول را به میدان‌تره بار و دیگر نقاط می‌برد بیشترین حاشیه بازار وجود دارد. همچنین در مسیری كه تولید كننده محصول خود را به خرده فروش داده او نیز صادر می‌نماید، بیشترین سهم تولیدكننده و در مسیری كه محصول از طریق تولیدكننده صادر می‌شود كمترین سهم تولید كننده مشاهده می‌گردد.
دانشور و مظهری (1379)، در تحقیقی تحت عنوان «نگرش اقتصادی- اجتماعی بر جایگاه محصولات كشاورزی راهبردی ویژه خراسان» نقشی را كه تولید زرشك در ایجاد درآمد، اشتغال زایی و كمك به توسعه اقتصادی - اجتماعی منطقه داشته، بررسی نمودند. نتایج نشان داد كه تولید زرشك باعث افزایش بهره‌وری نیروی كار، كاهش نرخ بیكاری پنهان در بخش كشاورزی و... می‌گردد لذا توجه بیش از پیش به تولید كشاورزی زرشك و افزایش سطح زیر كشت آن در استان و سرمایه‌گذاری در راستای صنایع وابسته به آن ، روند توسعه اقتصادی - اجتماعی مناطق محروم جنوب استان خراسان را بهبود خواهد بخشید. در ضمن این مطالعه ارزش‌افزوده حاصل از زرشك خشك در كل منطقه بیرجند و قاین را 6/5 میلیارد ریال و ارزش افزوده زرشك تبدیل شده به افشره در كل منطقه بیرجند و قائن را 22 میلیارد ریال ذكر نموده است
این متن فقط قسمتی از مقاله بازاریابی محصولات کشاورزی در ایران می باشد.
جهت دریافت کل متن ، لطفا آن را خریداری نمایید.