بررسی مقایسه میزان عزت نفس افراد عادی و افراد دارای هراس اجتماعی
فهرست مطالب
فصل اول
مقدمه 1
بیان مسئله 2
اهمیت تحقیق 2
فرضیه تحقیق 3
طرح تحقیق 3
فصل دوم
پیشینه تحقیق 4
تعریف هراس 6
زمینه تاریخی فوبیك 8
تعریف هراس اجتماعی 13
موقعیت های متداول هراس اجتماعی 16
تشخیص هراس اجتماعی 17
عوامل موثر در رفتارهای فوبیك 17
درمان فوبی اجتماعی 18
درك و فهم افكار نگران و با خود صحبت كردن 20
رفتار درمانی 20
شناخت درمانی 21
ماهیت عزت نفس 21
اهمیت عزت نفس 22
فرآیندهای افزایش عزت نفس 23
فصل سوم
جامعه 26
نمونه 26
روش نمونه گیری 26
روش تحقیق 26
ابزار تحقیق 27
آزمون های آماری 28
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل اطلاعات 29
استنباط آماری 32
فصل پنجم
نتایج 34
محدودیت های تحقیق 34
پیشنهادات 35
پیشنهاد به مسئولین و مراكز مشاوره 37
ضمائم
پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت 38
منابع و ماخذ 41
فهرست جداول و نمودارها
عنوان جدول صفحه
خصوصیات دموگرافیگ مربوط به تحصیلات آزمودنی ها در دو گروه عادی و مبتلا 30
مقایسه عزت نفس در افراد مبتلا به فوبی اجتماعی و افراد عادی 32
میانگین و انحراف معیار آزمون عزت نفس كوپر اسمیت در دو گروه 33
مقدمه
مساله عزت نفس و مقوله خود ارزشمندی از اساسی ترین عوامل در رشد مطلوب شخصیت افراد است. برخورداری از اراده و اعتماد به نفس قوی ، قدرت تصمیم گیری و ابتكار ، خلاقیت و نوآوری ، سلامت فكر و بهداشت روانی ، رابطه مستقیمی با میزان و چگونگی عزت نفس و احساس خود ارزشمندی فرد دارد (غلامعلی افروز ، 1376) امروزه در درمان بسیاری از اختلالات شخصیتی و رفتاری از قبیل ترس ، كمرویی ، لجبازی و پرخاشگری به عنوان اولین و مهمترین گام به ارزیابی و پرورش احساس عزت نفس ، تقویت اعتماد به نفس و مهارتهای فردی و اجتماعی آنان می پردازند.
در بررسی هایی كه بر روی افراد دارای عزت نفس پایین صورت گرفته ، علائمی چون : شكایات جسمانی ، افسردگی ، اضطراب ، كاهش سلامت عمومی بدن ، بی تفاوتی و احساس تنهایی ، تمایل به اسناد شكست خود به دیگران ، عدم رضایت شغلی و كاهش عملكرد ، عدم موفقیت آموزشی و داشتن مشكلات بین فردی گزارش شده است.
اضطراب ریشه اش درونی و روانی است و در مراحل رشد شخصیت پایدار می شود و پاسخی برای تهدیدی ناشناخته و دارای جنبه تعارضی و غالباً مزمن است. هنگامیكه چنین اضطرابی به وجود فرد مستولی شود ، اعتماد به نفس كاهش می یابد ، قدرت نگرش واقع بینانه و برقراری ارتباط متقابل با دیگران به حداقل می رسد و ناآرامی و بی قراری ، گریز از ارتباطات معمول اجتماعی و دل مشغولی های مفرط ، شخصیت فرد را فرا می گیرد.
بیان مسئله
با توجه به اینكه عزت نفس برای بقاء روانی ضروری است در طول سال گذشته نیز ، بسیاری از روانشناسان این نظریه را پذیرفته اند كه انسان دارای نیاز به عزت نفس است.
و می دانیم برای اینكه افراد بتوانند از حداكثر ظرفیت ذهنی و توانمندیهای بالقوه خود بهره مند شوند می بایست از نگرش مثبت نسبت به خود و محیط اطراف و انگیزه ای غنی برای تلاش برخوردار شوند ، و عزت نفس بالایی داشته باشند. در حالیكه تحقیقات نشان داده اند افراد مبتلا به هراس اجتماعی عزت نفس پایینی دارند.
از این رو با توجه به اینكه تحقیقات انجام شده در زمینه ارتباط هراس اجتماعی و عزت نفس اندك است ، برای مشخص شدن این موضوع و همچنین با توجه به اینكه چنین تحقیقاتی در جامعه ایران كمتر انجام گرفته ، بر آن شدیم كه برای افزایش دانشمندان در این زمینه پژوهش كنیم ، كه آیا همانطور كه نتایج تحقیقات انجام شده در كشورهای دیگر نشان داده در جامعه ما هم با توجه به خصوصیات خاص فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی اش بین عزت نفس افراد مبتلا به فوبی اجتماعی و عزت نفس افراد عادی ارتباط وجود دارد یا نه؟
اهمیت تحقیق:
با توجه به اهمیت عزت نفس در زندگی انسان تا جائیكه اكثر متخصصان عزت نفس مثبت را به عنوان عامل اصلی در سازگاری اجتماعی و عاطفی در نظر می گیرند. آگاهی از عوارض هراس اجتماعی خصوصاً اثر هراس اجتماعی بر عزت نفس گامی است در جهت توجه به شناسایی دقیق تر ماهیت این اختلال و توجه به درمان آن و نكته مهم ترپیشگیری از ابتلا به آن تا از هرز رفتن قابلیتهای عظیم جامعه جلوگیری كنیم.
فرضیه تحقیق:
فرضیه ای كه در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است به این صورت است كه:
((میانگین عزت نفس افراد مبتلا به هراس اجتماعی پایین تر از عزت نفس افراد عادی است)).
طرح تحقیق:
این پژوهش از نوع علی – مقایسه ای است و سعی دارد تاثیر هراس اجتماعی را در میزان عزت نفس دو گروه افراد مبتلا به هراس اجتماعی و افراد عادی را مورد مقایسه قرار دهد.
آزمودنیهای این پژوهش دو گروه هستند. یك گروه افراد مبتلا به هراس اجتماعی و یك گروه افراد عادی كه هر گروه شامل 15 نفر می باشند . كه این افراد بصورت اتفاقی (در دسترس) انتخاب شده اند. كل آزمودنیها 30 نفر می باشند.
محقق در نظر دارد با اجرای آزمون عزت نفس بر روی دو گروه نتایج آن را مورد بررسی قرار دهد. متغیر مستقل در این پژوهش هراس اجتماعی و متغیر وابسته عزت نفس می باشد.
این 15 آزمودنی مبتلا به هراس اجتماعی از میان مراجعین زن به چند مطب روانپزشكی و مركز مشاوره در شهر مشهد انتخاب شده اند.
شمایت اصلی آنها ترس از موقعیتهای اجتماعی یا عملكردی و حضور در جمع 2 یا چند موقیعت زندگی بود ، انتخاب شدند.
پیشینه تحقیق:
تحقیقات زیادی توسط پژوهشگران مختلف در مورد هراس اجتماعی ، اضطراب اجتماعی ، كمرویی و شرم و اثری كه بر عزت نفس افراد می گذارند انجام گرفته ، كه به چند مورد آنها در زیر اشاره می كنیم.
زارن در سال 1987 در تحقیق خود این فرض را كه افراد مبتلا به هراس اجتماعی در زمینه ارزیابی مشكلات هویتی یعنی عزت نفس پایین و نیاز شدید برای تائید بوسیله دیگران را مورد بررسی قرار داد یك پرسشنامه اندازه گیری میزان جنبه های شش گانه هویت به 67 بیمار مبتلا به هراس اجتماعی و 50 فردی كه به هراس اجتماعی مبتلا نبوده اند داده شد ، نتایج حاكی از آن بود كه افراد مبتلا به هراس اجتماعی عزت نفس پایینی دارند و همچنین نیاز شدید به این دارند كه توسط دیگران تائید شوند .در پژوهشی كه توسط چند پژوهشگر انجام شد نتایج نشان دادند كه اضطراب اجتماعی بطور قابل توجهی با اضطراب ، تصور از خود ، مركز كنترل بیرونی و سركوبی و حساسیت زدایی ارتباط داشت ، در دو گروه نمونه آزمودنیهایی كه اضطراب زیاد داشتند ، مركز كنترل بیرونی داشتند و در تصور از خود مثبت پایین بودند و در حساسیت و اضطراب بالا بودند.
در پژوهشی كه اخیراً توسط كرازیر (1995) عنوان شرم (خجالت) و عزت نفس انجام گردید ، ارتباط بین شرم و عزت نفس در كودكان 12 – 9 ساله مورد ارزیابی قرار گرفت ، در مطالعه اول ( 141 = N ) یك پرسشنامه گزارش شخصی از شرم ساخته شد كه بر اساس یك استنباط از مفاهیم كودكانه شرم و خجالت قرار داشت. در مطالعه دوم و سوم ( 369 = n) نفر میزان شرم با موضع كنترل بیرونی و با درك شایستگی و لیاقت شخص در مقابل قلمرو واقعی خود نیز همبستگی نشان دادد.
این روابط و همبستگی ها بین متغیرها با آنهایی كه برای نوجوانان و بزرگسالان گزارش شده بود ، تقریباً مشابه بودند. دختران ( 185=n) بیشتر از پسران شرم داشتند و تلقین پذیرتر بودند. مقایسه تفاوتهای مربوط به دو جنس از نظر همبستگی این تصور را كه شرم اثر گذاری بیشتری در عزت نفس دختران دارند تا پسران را تائید نكرده است.
در مطالعه فالن (1996) با استفاده از پرسشنامه های خود ارزیابی 63 بیمار با هراس اجتماعی اما بدون سابقه حملات هراس گزارش كردند كه در نشانه ها و صفاتشان و در رشد اجتماعی شان ، پاسخهای اضطرابی از نشانه های متعددی با شدت قابل ملاحظه تشكیل شده بود با سرخ شدن ، لرزش ، مشكلات شناختی ، مشكلات ارتباطی و ترس از اینكه آنها بعنوان نشانگان اصلی بوسیله بقیه برداشت شود . پاسخهای حاد بمیزان زیادی با واكنش های طولانی مدت با خلق افسرده ادامه می یابند عزت نفس پایین می آید و ترس از موقعیت های مشابه افزایش می یابد.
گیست و همكاران در سال (1983) ، این فرض را تحقیق كردند كه افرادی كه در مقیاس اجتناب اجتماعی و اضطراب نمرات بالایی را می گیرند در اعتماد به خود ، نیاز به همبستگی ، نیاز به تغییر و نیاز به سلطه گری نمره پایین می گیرند و در نیاز به احترام گذاشتن به دیگران نمره بالایی میگیرند. 289 دانشجو در مقیاس اجتناب اجتتماعی تفاوت مهمی را نشان دادند و فرضیه تائید شد افرادی كه در تعاملات اجتماعی دچار اضطراب می شوند احتمالاً كمتر به خود اعتماد دارند و نیاز كمتری را برای پیوستگی ، تغییر و سلطه جویی نشان می دهند در حالیكه آنها نیاز شدیدی به قضاوت و نظر دیگران دارند این افراد ممكن است برای بدست آوردن پذیرش اجتماعی و نظر دیگران دارند این افراد ممكن است برای بدست آوردن پذیرش اجتماعی و جبران جدایی اجتماعی شان به دیگران احترام بگذارند.
تعریف هراس:
زندگی را بی ترس سپری كردن ممكن نیست. همه ما مواقعی را همراه گونه ای ترس از قبیل اولین صحبت در مقابل جمع تجربه كرده ایم ؛ مواقعی مثل امتحان دادن كه اندكی ترس در واقع مفید هم بوده است، در واقع احتیاط ناشی از ترس درباره آب ، خیابان ها و كارهای خطرناك برای افراد مفید است.
فوبی نوع خاصی از ترس است. وقتی ترس واپس زده شده به شی خاصی منتقل می شود ترس حاصله را فویبا (هراس ) می نامند. بیشتر مردم یك یا چند فوبیای خفیف دارند كه معمولاً از موش ، مار و حشرات و سایر جانواران موذی است. اما در بعضی از افراد این نوع ترسها چنان شدید است كه قابل تحمل نیست جاهای بسته یا باز مكانهای بلند ، حیوانات ، تاریكی و گروه كثیری از موقعیتها و اشیای خاص این مردم را به وحشت می اندازد. واكنش ترس آنان به هركدام از این موارد خاص ، آنچنان شدید است كه اصطلاحاً آن را فوبیا (ترس مرضی) گویند.
شعاری نژاد (1364) ، فوبی عبارت است از ترس مرضی و غیر عادی و غیر منطقی كه شخص خود به غیر منطقی بودن آن متوجه است لكن ، نمی تواند خود را از شر آن خلاص كند ، در پیدایش این بیماری سه دوره می توان مشخص كرد:
1-شكست در زندگی و از دست دادن ابتكار.
2-بازگشت به موقعیت های رقابت آمیز اولیه.
3-جانشین كردن وابستگی به جای خودنمایی و عرض اندام.
به طور كلی فوبی عبارات است از ترس مبرم ، مفرط و غیر منطقی از یك شی فعالیت و یا موقعیت كه میل جبرآمیزی را برای اجتناب از آنها به وجود می آورد . چنین ترسی را خود شخص بسیار افراطی و غیر منطقی تشخیص می دهد.رفتار اجتنابی با درجاتی از ناتوانی همراه است تعریف فوق چهار جز اساسی دارد : فوبی با ابرام و سماجت همراه است ترس از دوباره سوار شدن بر اسب پس از یك بار سقوط فوبی خوانده نموی شد مگر اینكه آنقدر پایا و مبرم باشد كه به ویژگی اسای دوم یعنی اجتناب منجر می شود . اجتناب از یك شی فعالیت یا موقیعیت ترساننده ( در این مورد ، اسب) ترسهایی كه با رفتار اجتماعی همراه نباشند به فرض اینكه غیر واقع بینانه هم باشند ، از بین می روند . در واقع این حقیقت خوشایند اساس اكثر روشهای درمانی برای فوبی است .
جز سوم : ترس مورد نظر نه تنها برای دیگران غیر منطقی است ، بلكه شخص مبتلا نیز به این واقعیت واقف است .
جز چهارم : در تفكیك ترسهای (( طبیعی)) از فوبی ها ، نقش تعیین كننده ای دارد .
میزان ناتوانی حاصل از ترس چقدر است؟اجتناب غیر منطقی از اشیا ، فعالیتها و موقعیت ها ، امر شایعی است . اگر تاثیر آن روی تطابق زندگی قابل اغماض باشد ، اهمیت آن نیز اندك است . بسیاری از مردم از حشرات و عنكبوت های غیر موذی می ترسند و از آنها اجتناب می كنند ؛ اما چنین ترسی بر زندگی آنان تاثیری ندارد . معهذا ، وقتی ترس و اجتناب با عملكرد روانی یا تطابق اجتماعی شخص بطور جدی تداخل نماید ، حالت افراطی پیدا می كند و لذا ماهیت فوبیك دارد.
زمینه تاریخی فوبی:
لغت فوبی ماخوذ از كلمه یونای فوبس (Phobos) به معنی گریز ، هراس ناگهانی به دلیل یا وحشت است.
كلمه فوبیا برای نخستین بار حدود 2000 سال پیش در لغات طبی روم دیده شده است ؛ یعنی در زمانی كه اصطلاح (( ترس از آب )) برای توصیف علامتی در هاری مورد استفاده قرار گرفت . هرچند این اصطلاح با مفهوم روانپزشكی آن تا قرن 19 بكار نرفت ، اما ترسها ورفتارهای فوبی از مدتها پیش در منابع طبی بكار گرفته شده است . (( بقراط)) حداقل در مورد دو بیمار فوبیك شرح داده است . یكی از آنها از شنیدن صدای نی (( دچار هراس )) می شده و دیگری قادر نبود حتی از كنار كم عمق ترین گودالها عبور كند ؛ در صورتیكه می توانست داخل خود گودال راه برود.
سه نوع از شایع ترین فوبی ساده را معرفی می كنیم:
الف- فوبی از حیوانات
این فوبی ها بیشتر از هر نوع دیگر فوبی مطالعه شده اند. تقریباً همیشه در كودكی و غالباً قبل از هفت سالگی شروع می شود. قبل از بلوغ معمولاً فروكش می كنند ، اما بسیاری از افراد حتی در سنین پس از بلوغ نیز دچار این فوبی هستند و گاهی حتی تا لب گور دامن گیر آنهاست. ترس از حیوانات به ندرت به عنوان شكایات عمده نیز روانپزشكان نیز مطرح می شود. میزان شیوع آنها در جمعیت كلی ، نامعلوم است . اكثر كسانی كه از حیوانات می ترسند ، در واقع نسبت به نوع خاصی از آنها فوبیك هستند ؛ مثل گربه ، سگ ، اسب ، سایر حیوانات اهلی و حیوانات وحشی مثل خفاش.
بسیاری از مردم بطور جدی از كرم ، موش ، عنكبوت و مار می ترسند ، اما این ترس به آسانی كنترل می شود و این افراد حتی از احتمال رویارویی با این حیوانات اجتناب نمی كنند. گاهی فوبی مربوط به خصوصیتی از حیوان مثلاً پرهای او می شود. ترس از حشراتی مثل عنكبوت قابل توجه است .
فوبی از حیوانات تقریباً همیشه از دوران كودكی شروع می شود ، فوبی از حیونات اگر در بزرگسالی شروع شود معمولاً شوم تر است و از وقوع افسردگی (( اساسی)) و یا یك اختلال جدی حكایت می كند . به عبارت دیگر ، فوبی از حیوانات ، (( سن خطر)) خاص دارد و گر شخص تا 12 سالگی دچار آن نشود احتمالاً ابتلا بعدی به آن كم است.
نكات دیگر در مورد فوبی از حیوان:
1-تا سن بلوغ احتمال ابتلای دختر و پسر به فوبی از حیوانات برابر است ؛ اما پس از آن دخترها بیشتر از پسرها در معرض ابتلا هستند .
2-برعكس اكثر اختلالات روانپزشكی ، فوبی از حیوانات ، زمینه خانوادگی از نسلی به نسل دیگر را نشان نمی دهد.
3-گاهی ترس از حیوانات با حادثه ای خاص ارتباط پیدا می كند. پدری كودكان خود را به تماشای قرق شدن بچه گربه ای فرا می خواند ، و حداقل یكی از آنها میل شدید به اجتناب از بچه گربه ها پیدا می كند .
اكثر فوبی از حیوانات ، مثل اكثر فوبی ها به طور كلی ، ظاهراً با حوادث استرس آمیز ارتباطی ندارند.
در شهر ، امكان انتخاب حیوان به عنوان موضوع فوبیك چندان وسیع نیست . اسب ، سگ ، گربه و به ندرت پرندگان ، حیواناتی هستند كه در كودكان فوبیك ایجاد می كنند ، ترس از حیوانات ریز ( حشرات ) مثل ساس یا پروانه نیز به وفور چشمگیری مشاهده می گردد. گاهی حیواناتی كه كودك با كتابهای مصور یا داستانهای خیالی آنها شناخته است ، موضوع نگرانی بی مورد و بی حد كودك می شود كه خود را به صورت فوبی ظاهر می سازد . به ندرت می توان دریافت كه چنین راه غیر عادی برای اضطراب چگونه پدید آمده است.
در بین تمام انواع فوبی مبتلایان به فوبی از حیوانات احتملاً بهترین واكنش را و انواع رفتار دركمانی خصوصاً (حساسیت زدایی) نشان می دهد .
ب-فوبی از جاهای بلند
ترس از جاهای بلند در واقع ترس از سقوط است كه گاهی كاملاً غیر واقع بینانه است گاهی فاصله شخص با زمین كمتر از آن است كه در صورت سقوط احتمالی آسیب ببیند و یا میزان حفاظت در محیط آنقدر است كه سقوط را غیر ممكن می سازد با وجود این ترس را با هیچ میزان از منطق و عقل نیم توان كنار زد.
ریشه آن در یك غریزه بنیادی است مانند ترس از لبه پرتگاه و پس كشیدن از آن .
بعضی از مبتلایان قادر نیستند از یك ردیف پلكان كه از اطراف آن فضای باز دیده می شود ، پایین بیایند . بعضی ها توانایی نگاه كردن از پنجره طبقه ، دوم به بالای ساختمان را ندارند ؛ به خصوص اگر پنجره از كف اتاق تا سقف ادامه داشته باشد. برخی قادر نیستند از روی پل ، پیاده عبور كنند در حالی كه با اتومبیل هیچ نگرانی برای عبور از روی پل ندارند.
ج-فوبی از بیماری
همه ما از بیماری می ترسیم ؛ هرچند ممكن است بعضی بپذیرند و این هراس را نشان ندهند . وجود لكه هایی روی پوست و سرفه های مكرر شاید مهم نباشد ، اما چگونه می توان مطمئن شد كه خطری وجود ندارد عده ای از مردم به محض مشاهده نگران می شوند و منتظر می مانند تا ناراحتی خود به خود از بین برود و معمولاً هم می رود . اما عده ای از مردم خود خوری می كنند و حتی پس از آنكه لكه ها ناپدید شدند و سرفه ها از بین رفتند ، دچار ترس مبرم ، مفرط و غیر منطقی می گردن یعنی دچار یك نوع فوبی .
ترس از بیماری با گذشت زمان تغییر می كند .
سرفه كردن امری عادی است ؛ زمانی این سرفه ها ، (( ترس بیمرای سل )) را بوجود می آورد و تازمانی كه درمانی برای این بیماری پیدا نشد مردم دست از خیال بافی در مورد سل برنداشتند . امروزه فوبی از سرطان در راس فوبی از بیماریهاست و ترس از بیماری قلبی پس از آن ، و همین اندازه اهمیت دارد . مبتلایان به (( فوبی از بیماری)) ، از این پزشك به آن پزشك و از این آزماییگاه می روند و مهم نیست كه اولی چقدر اطمینان بدهد و جواب دومی چقدر منفی باشد؛ به هر حال بیمار قانع بشو نیست . مخصوصا بیمار اطمینان دادن زیاد از جانب پزشك را هشدار تلقی می كند.
جالب است بدانیم كه ترس از بیماری اگر هم بیماریایجاد نكند ، علائم آن را بوجود می آورد.
افراد مبتلا (( فوبی از بیماری )) غالباً دوستان و لستگانی را می شناسد كه مبتلا به همان بیماری آزاردهنده او بودند.
احتمالا این دلیل است برای انتخاب یك بیماری خاص به عنوان فوبیك توسط بیمار اما ربطی به شدت و دوام آن ندارد .
عده مبتلایان به ((فوبی از بیماری )) در بین مردها بیشتر از زنهاست در عوض زنها هم بیشتر (( خود بیمار انگار)) هستند . (( فوبی از بیماری )) را باید از (( هزیانها نیز تفكیك نمود .))
هم فوبی و هم هزیان ، هر دو عقاید باطل و ثابتی هستند . معهذا ، به بیمار هزیانی باطل بودن عقیده خود را تشخیص نمی دهد . بیمار فوبیك مسخره بودن فكر خود را تشخیص می دهد اما در هر حال ، وحشت هم سر جای خودش است .
فوبی های ساده علائم منفردی هستند و در افرادی كه از همه لحاظ سالم هستند ظاهر می گردد.
از لحاظ شیوع حدود 15 تا 30 درصد فوبی های ساده ای كه روانپزشكان می بینند (( فوبی از بیماری )) هستند .
تعریف هراس اجتماعی:
آیا می دانستید رایج ترین ترس گزارش شده توسط افراد ترس از صحبت كردن در مجامع عمومی یا صحبت در مقابل یك گروه می باشد؟ افراد زیادی احساس دلهره د لشوره یا حتی احساسی شبیه به بالا آوردن دارند ، چنانچه مجبور باشند كه در مقابل یك گروه صحبت كنند ، اما بیشتر اوقات ، افراد با انجامك یك سری چیزها از عهده این مسائل برمی آیند.
داشتن كمی اضطراب قبل از اینكه شما یك سخنرانی بزرگ را ارئه دهید و یا روی صحنه نمایش مدرسه بروید ، شما را برای یك اجرای عالی قوی می كند . اما ، گهگاهی برخی از افراد تشویش و اضطراب شدیدی را در زمان رویارویی در موقعیت های خاص اجتماعی احساس می كنند.
كه نمی توانند آن را كنترل كنند و برای چنین افرادی پاسخگویی ، به یك سوال در كلاس و یا ارائه یك پیشنهاد و یا حتی صحبت در سر میز نهار ، ممكن است باعث افزایش ناگهانی تشویش و اضطراب شود كه بسیار دردناك است . این حالت و وضعیت اضطراب ، فوبی (هراس) اجتماعی نامیده می شود.
هراس اجتماعی و همچنین چیزهایی كه اضطراب اجتماعی نامیده می شود ، یك ترس جدی و شدید از بودن فرد در یك موقعیت اجتماعی اشاره می كند. این ترس آنقدر مسئله جدی می باشد كه ، برخی از افراد دارای هراس اجتماعی از بودن در یكسری موقعیت ها در هرجا كه ممكن باشد اجتناب خواهند كرد.
با این حال افراد زیادی از شرمنده در موقعیت های اجتماعی خاص می ترسند و برخی از افراد بطور باور نكردنی در می یابند كه مبارزه كردن با این خجالت و شرمندگی سخت است.
معمولاً شخص با هراس اجتماعی خطر خجالت را دست بالا گرفته درحالیكه توانایی خودش را بسیار ناچیز می شمرد.
پشت این ترس نیز (( ترس از عملكرد)) یعنی ترس از اینكه شخص قادر به ایفای نقش خود نباشد و یا كنترل خود را در مقابل نگاه دیگران از دست بدهد ، وجود دارد. ترس از عملكرد غالباً موجب همان چیزی می شود كه شخص بیش از همه از وقوع آن می ترسد.
وقتی شخصی بی نهایت كمرو و یا بسیار ترسوست بطوریكه مثلاً در مكانی همچون مدرسه صرقاً با افراد معینی صحبت می كند و یا در موقعیت های اجتماعی خاصی صحبت نمی كند ، این شكلی از هراس اجتماعی شناخته شده ، تحت عنوان میونیسم انتخابی یا گنگی و لالی انتخابی می باشد. این اصطلاح به سادگی به صحبت نكردن در موقعیت خاص و معین اشاره می كند. افرادیكه بخاطر هراس اجتماعی یا كمرویی مفرط از اینكه با دیگران صحبت كنند ، احساس تشویش زیادی دارند ؛ اینها در عین حال با افرادیكه راحت هستند و آن ها را می شناسند ، از قبیل والدین یا خواهر و برادر و یا یك دوست خوب در موقعیت های خاصی همچون خانه ، مكالماتی كاملاً عادی دارند. اما یكسری منوقعیت های دیگر سبب ناراحتی مفرط آنهاست ، و در آن شرایط هرگز قادر نیستند كه خودشان را مطرح كنند یا قادر به صحبت باشند.
د)ترس از لمس شدن
همانطور كه بعضی از مردم از نگاه دیگران می گریزیند ، برخی نیز از لمس شدن اجتناب می كنند.
یك پیانیست جاز 23 ساله تحمل نمی كرد كه غیر از نامزدش كسی او را لمس كند. او هرگز با گروه های سیار كار نمی كرد ، چون لمس شدن داخل اتومبیل یا اتوبوس غیر قابل اجتناب بود . سوار آسانسور نمی شد ؛ نه به دلیل ترس از فضای بسته ، بلكه به خاطر ترس از لمس شدن احتمالی . از آلوده یا كثیف شدن دیگران نگرانی نداشت؛ او فقط از لمس شدن نفرت داشت.
موقعیت های متداول هراس اجتماعی
موقعیت های عملكردی:
ü ترس از سخنرانی برای عموم
ü ترس از ((استفاده از توالت های عمومی))
ü ترس از غذا خوردن در جمع
ü ترس از استفراغ كردن
ü ترس از نگاه دیگران به هنگام كار كردن
ü ترس از عملكرد جنسی
ü ترس از ازدحام
ü ترس از گل انداختن صورت
ü ترس از لمس شدن
ü موقعیت های تعاملی:
ü صخبت كردن با تلفن
ü ترس از صحبت با فرد بیگانه
ü ترس از رفتن به گردهمایی اجتماعی
ü ترس از تعامل داشتن با جنس مخالف
ü ترس از ارتباط داشتن با اولیاء امور
ü ترس از پس دادن ناخواسته اقلام به یك فروشگاه
تشخیص هراس اجتماعی
A – ترس بارز و مستمر از یك یا چند موقعیت یا عملكرد اجتماعی كه در آن ها شخص با اشخاص ناآشنا مواجه است یا امكان دارد مورد كنجكاوی آن ها قرار بگیرد شخص بیم دارد به گونه ای رفتار نماید كه موجبات تحقیر و شرمساری فراهم شود.
B _ مواجهه با موقعیت اجتماعی موجد ترس تقریباً همیشه به اضطراب می انجامد ، كه امكان دارد به شكل حمله هراس وابسته به موقعیت یا زمینه سازی شده با آن موقعیت ، در آید.
C_شخص متوجه است كه ترس او افراطی و غیر منطقی است.
D_ از موقعیت های اجتماعی و عملكرد های موجب ترس اجتناب می شود وگرنه شخص دچار اضطراب یا ناراحتی می شود.
E_ اجتناب انتظار توام با اضطراب یا ناراحتی در موقعیت های اجتماعی یا موجد ترس به طور قابل ملاحظه ای با برنامه های معمول فرد ، عملكرد شغلی (یا تحصیلی ) ، فعالیت های اجتماعی یا ارتباط با دیگران تداخل می كند ، یا خود را در مورد ابتلا به فوبی ناراحتی شدید احساس می كند.