گازهای حاصل از حریق
گازهای حاصل از حریق
آتش سوزی از جمله حوادثی است که هر روزه تعداد قابل توجهی از افراد و اموال قربانی آن می شوند در اثر سوختن مواد با توجه به نوع موادی که می سوزند محصولات خطرناک حاصل از آن را میتوان به چهار دسته شعله، گرما، دود و گازهای سمی تقسیم نمود. افرادی که در محل حریق محبوس شده باشند و یا آتش‌نشانی که بدون استفاده از دستگاه تنفسی وارد حریق شوند در اثر تماس با گازهای حاصل از حریق دچار کاهش بینایی ، عدم توانایی فیزیکی اختلال درسیستم هماهنگی عضلاتی و اختلال در جهت یابی، وحشت و هراس و در نهایت اختلال در قضاوت می شوند. مجموعه عوامل ذکر شده و باعث تاخیر یا عدم فرار از محل حادثه میشود .
بنابر گزارش موسسه ملی پیشگیری و کنترل حریق (NFPA) 53 % قربانیان ، استنشاق کنندگان تولیدات حریق می باشند و حتی 42% از کسانی که زنده به بیمارستان می رسند بر اثر جراحات این استنشاق تلف میشوند.
عمده ترین مواد تولیدی در حریق که با عث ایجاد خسارت غیر قابل جبران جانی می شود گاز های حاصل از حریق میباشد. گرچه گازهایی که در اثر احتراق مواد به وجود می‌آیند بسیار متنوع می‌باشند ولی به طور کلی میتوان آنها را به دو گروه اصلی تقسیم نمود :
1. گازهای خفه کننده و مخدر
2. گاز های تحریک کننده
مخدرها در سم شناسی حریق اساساً به موادی گفته میشوند که قادر به ناتوان کردن سیستم اعصاب مرکزی همراه با بیهوشی و در نهایت مرگ هستند. اثرات مواد خفه کننده و مخدر در ایجاد مسمومیت بستگی به مقدار تجمع آنها در بدن دارد و به این معنی که در ارتباط با اثر این مواد ، هم غلظت ماده و هم زمان تماس با آن اهمیت داشته و شدت اثرات با افزایش دوز، افزایش می یابد ولی اثرات مواد محرک اساساً بستگی به غلظت آنها دارد و در واقع شدت اثرات در نتیجه افزایش زمان تماس افزایش نمی‌یابد. تحریک چشمها یک اثر سریع است که بستگی به غلظت مواد محرک دارد و ممکن است باعث عدم فرار مصدوم از مکان آتش گرفته شود در اثر این مواد انتهای رشته های عصبی در شبکیه تحریک شده همراه با احساس درد موجب بسته شدن رفلکسی چشمها و اشک ریزش میشود. البته محرکهای شدیدتر ممکن است باعث آسیبهای بعدی چشم گردند و فرد مصدوم ممکن است چشمهای خود را بسته و بدین ترتیب این اثرات را تسکین دهد ولی بسته شدن چشم نیز موجب عدم فرار مصدوم از محل حادثه می‌گردد. مواد محرک موجود در هوا که وارد دستگاه تنفس فوقانی میگردند و اعصاب تنفسی را تحرک نموده و باعث ایجاد احساس سوختگی در بینی ، دهان و گلو به همراه افزایش ترشح می‌گردد.
بدنبال تحریک دستگاه تنفسی فوقانی تحریک دستگاه تنفسی تحتانی نیز صورت می‌گیرد. این تحریک موجب انقباض برنشها و سرفه می‌گردد. صدمات و التهابات بافت ریوی و مرگ اغلب پس از تماس با غلظتهای بالا معمولاً بعد از 6 تا 48 ساعت اتفاق می افتد به علاوه به نظر می‌رسد که تحرکات ریوی حساسیت بافتها را نسبت به عفونتهای باکتریایی افزایش دهد برخلاف دستگاه تنفسی فوقانی ، تحریکات ریوی علاوه بر غلظت مواد به طول مدت تماس نیز بستگی دارد.
در هر حال تنوع موادی که میتوانند به عنوان مواد سمی در مبحث سموم ناش از احتراق مواد مورد مطالعه قرار گیرد بسیار گسترده است.عمده ترین موادی که در جریان آتش سوزی تولید می شود عبارتند از :
|
اسیدهای هالوژنه
|
, HBr , HF HCl
|
|
آمونیاک
|
NH3
|
|
فسژن
|
COCl2
|
|
اکسیدهای کربن
|
CO,CO2
|
|
سیانید هیدروژن
|
HCN
|
|
دی اکسید گوکرد
|
SO2
|
|
سولفید هیدروژن
|
H2S
|
|
اکسیدهای نیتروژن
|
N2O,NO,N2O3,NO2
|
اگر چه هر یک از گازهای حاصل از حریق اثرات فزیولوژیکی کاملاً متفاوتی را به وجود می‌آورند ولی زمانی که در یک مخلوط حضور دارند ،ممکن است هریک درجات معینی از یک اثر را ایجاد نمایند به عبارت دیگر ممکن است این موارد در کنار یکدیگر اثرات افزایشی داشته باشند به عنوان مثال کاملاً مشخص شده است که منواکسید کربن و سیانید هیدروژن اثرات افزایشی دارند بنا براین منطقی به نظر می رسد که برای برآورد شرایط خطر باید مقدار آنها را با هم جمع نمود.
بر اساس مطالعات سم شناسی تجربی دیده شده است که هیدروژن‌کلراید در جوار منواکسیدکربن بسیار خطرناکتر است ویا برعکس در حضور هیدروژن‌کلراید مسمومیت با منواکسیدکربن بسیار شدیدتر خواهد بود . همچنین دیده شده است که اثرات هیدروژن‌کلراید و سیانیدنیتروژن نیز افزایشی است بویژه در ایجاد مرگ این موارد در کنار هم قادرند در غلظتهای کمتر ایجاد مرگ نمایند که اغلب پس از چند روز رخ می‌دهد.
دی‌اکسیدکربن سمیت کمی را داراست و در سم شناسی حریق اهمیت چندانی ندارد ولی قادر است تنفس را تحریک نموده و باعث افزایش میزان تنفس در یک فرد شود علاوه بر این دیده شده است که شیوع مرگ و میر در اثر منواکسید کربن در جوار دی‌اکسیدکربن افزایش بیشتری دارد این افزایش می تواند در اثر توام شدن اسید دوز تنفسی(بوجود آمده به وسیله دی‌اکسید کربن) و اسید دوز متابولیک (بوجود آمده توسط منواکسید کربن) باشد .
سیستمهای اعلام حریق
اهداف :این سیستمها به دو صورت دستی و اتوماتیک بکار گرفته میشوند هدف از بکار گیری این سیستم حفظ جان انسانها و حفاظت از اموال و سرمایه ها میباشد.برای حفظ جان انسانها لازم است اعلام حریق به صورت سمعی و بصری انجام گردد ، بطوریکه کلیه افرادی که در معرض خطر آتش سوزی هستند با اطمینان کامل از وقوع آتش مطلع شده و زمان کافی برای تخلیه ساختمان و خروج از از مکنطقه خطر را داشته باشند .البته اخیرا سیستم جدیدی که بوسیله تحریک حس بویایی اعلام خطر مینماید ساخته شده است تا افراد کم شنوا هم بتوانند در حالتی که خواب باشند از وجود حریق مطلع شده و جان خود را نجات دهند.در این سیستم نقش اصلی بعهده کاشفهای اتوماتیک (شامل حرارتی و دودی و...) میباشد و متناسب با بخشهای مختلف ، تعداد و نوع کاشفها متفاوت خواهد بود.
تعاریف: Detector : کاشف Manual Call Point : شستی اعلام خطرFire Alarm : زنگ اعلام خطر Zone: به معنی قسمت ،قسمت بندی یا بخش بندی می باشد. Fire Zone (بخش کشف حریق ):بهترین وموثرترین راه برای محدود کردن حریق در ساختمان تقسیم آن به قسمتهای کوچکتر می باشد. Detection Zone( بخش کشف حریق):به بخشی گفته می شود که در آن بخش مدار کشف حریق نصب می گردد. Alarm Zone(بخش اعلام حریق ):به بخشی گفته می شود که در بخش مدار اعلام حریق نصب می گردد.محل نصب تابلوهای مربوطه بستگی به جغرافیایی ساختمان محل های فرار ،محل های امن و آخرین نقطه ی احتمالی سرایت حریق دارد.
انواع مدارهای کشف و اعلام حریق:مدارهای کشف و اعلام حریق را میتوان به دو دسته کلی تقسیم نمود
1- مدار اعلام حریق دستی (Manually Fire Alarm System):در این سیستم شاسی های اعلام حریق (MCP) و زنگ در نقاط مورد نظر نصب و توسط یک زون مشترک یا مستقل به منبع تغذیه متصل می گردد. در حالت عادی شستی ها باز بوده و جریان از مدار عبور نمی نماید.در صورتیکه یکی از شاسی ها بسته شود ، جریان مدار برقرار گردیده وکلیه زنگها به صدا در خواهد آمد. در یک نوع مدار هر شستی فقط زنگ یا زنگهای مربوط به مدار خودش را بصدا در می آورد.
2- سیستم اتوماتیک مرکزی( Automatic Fire Alarm System ):این سیستم علاوه بر شستی و زنگ دارای کاشفهای اتوماتیک مختلف و همچنین یک تابلو کنترل مرکزی میباشد.
که علاوه بر اعلام دستی امکان اعلام اتوماتیک ( در اثر احساس حرارت ، دود ، شعله و .... ناشی از حریق ) و همچنین نشاندهنده طبقه و قسمت یا حتی فضایی که آتش سوزی در آن محل شروع شده است وجود دارد ، در واقع یک سیستم هوشمند به کمک یک میکرو پروسسور کلیه فضاهای مورد نظر را بصورت دائمی کنترل و حفاظت می نماید. این سیستم نقش مهمی در جلو گیری از وقوع و توسعه حریق دارد.
سیستمهای اعلام حریق اتوماتیک:
این سیستمها به دو دسته زیر تقسیم میگردند
1- سیستم اعلام حریق متعارف (معمولی) (Convectional)
در این سیستم ساختمان به چند منطقه (زون) آتش تقسیم میشود . هر منطقه(Zone) که مشتمل بر کاشفها ، شستی ها ، و زنگها میباشد دارای مدار اعلام حریق مستقل است بمحض شروع آتش در یک منطقه از ساختمان ابتدا زنگهای همان منطقه بصورت دستس یا اتوماتیک بصدا در می آید و در صورتیکه سیگنال توسط اپراتور یا نگهبان قطع نشود زنگ سایر منطقه ها بصدا در خواهد آمد