به لحاظ اهمیتی كه اندامهای مختلف گونه های متعدد درختان پسته از نظر خوراكی و طبی و صنعتی داشته، به این معنی كه انسان از میوه و پوسته و هسته و همچنین برگ وساقه و ریشه و صمغ آنها استفاده می برده از قدیم الایام به شناختن آنها متمایل بوده است در این مبحث، تاریخچه گونه های مختلف پسته منظور نظر نیست، بلكه تنها تاریخچه درختان پسته معمولی، كه مغز میوه آ

بررسی مشكلات تولید و توزیع داخلی وخارجی پسته ایران وارائه راهكارهای توسعه صادرات

تاریخچه پسته

1- مبدا درختان پسته

به لحاظ اهمیتی كه اندامهای مختلف گونه های متعدد درختان پسته از نظر خوراكی و طبی و صنعتی داشته، به این معنی كه انسان از میوه و پوسته و هسته و همچنین برگ وساقه و ریشه و صمغ آنها استفاده می برده از قدیم الایام به شناختن آنها متمایل بوده است.

در این مبحث، تاریخچه گونه های مختلف پسته منظور نظر نیست، بلكه تنها تاریخچه درختان پسته معمولی، كه مغز میوه آن مصرف خوراكی دارد، مورد توجه قرار گرفته است.

مغز پسته به عنوان یكی از خوراكیهای مطبوع و مفید ونیرو بخش از زمانهای دور مورد استفاده انسان قررا گرفته، و بعدها درتركیب بعضی خوراكیها وارد شده است. علاوه بر این رنگ سبز ویژه پسته زینت بخش انواعی از شیرینی و خوراكیهای گرم و سرد بوده است.

خواص (گیاه درمانی) و طبی اندامهای مختلف درخت پسته و به ویژه میوه آن مورد توجه حكمای قدیم بوده و در نوشته های آنان مغز پسته برای تقویت عمومی بدن تجویز شده و در تركیبات دارویی و درمانی به عنوان یك ماده مولید خون و محرك نیروهای فعال بدن معرفی شده است.

محمد بن جریر طبری (قرن سوم ه ق) مبدا پیدایش پسته را همزمان با استقرار حضرت آدم در كره زمین نقل كرده ونوشتهاست: (گویند میوه هایی كه خداوند عزوجل هنگام هبوط به آدم داد سی جور بود: ده میوه پوست دار و ده میوه هسته دار و ده بی پوسته و بی هسته بود، پوست دار: گردو و بادام و پسته و فندق وخشاش و بلوط و شاه بلوط و انار و موز زالزالك و كندر بود. و میوهن های بی هسته: سیب بود و گلابی و انگور و توت و انجیر و اترج شاه توت و بالنگ وخیار  وخربزه).

مسعودی، جهانگرد و مورخ مسمان، نیز در سال 322 ه ق در مروج الذهب و معادن الجواهر پسته را ره آورد حضرت آدم از بهشت دانسته و نوشته است: (چون آدم از بهشت برون شد مشتی گندم و سی شاخه از درختان بهشت همراه داشت كه از آن جمله ده میوه پوست دار بود: بادام و فندق و پسته...)

را اسطوره های ایرانی نیز روایاتی از چگونگی پرورش درختان میوه نقل شده است. به روایت مندرج در كتاب نوروزنامه (منسوب به حكیم عمر خیام) كیومرث اولین كسی بود كه نهال درختان میوه را در بوستان كاشت. اما منهاج سراج تاریخنگار ایرانی، صاحب كتاب طبقات ناصری، می گوید: زوبن طهماسب- كه به روایتی همان سام نریمان بود- درختان بسیار و میوه های هر جنس از كوهها بیاورد و سپر غم كشت. در تورات نیز از پسته سخن به میان آمده (در باب 43 از سفر پیدایش)، گفته شده است كه یعقوب (ع) هنگام اعزام فرزندانش به دربار حكمران مصر، یوسف (ع)، توصیه می كند كه از محصولات سرزمین خود (فلسطین) به عنوان ارمغان برایش ببرند. در زمره این تحف از جمله به عسل و كتیرا و پسته اشاره شده است. لفظ پسته كه در تورات آمده بدون هیچ تردیدی اشاره به میوه درخت دیگری از خانواده درختان پسته به نام (بان) است كه به لحاظ شباهت میوه آن به پسته، سریانیها آنرا بستقی می گفته اند. (جرجانی، ذخیره خوارزمشاهی،  كتاب 3، بخش 2، ص 72، توضیح بیشتر در همین بخش، ذیل عنوان (ریشه یابی واژه پسته) آمده است). در منابع یونانی نیز آنجا كه از پسته سرزمین شام یاد شده، اشاره به میوه درخت بان است. جالینوس و دیسقوریدوس خواص وخصوصیات آن را شرح داده اند. ابن بیطار (قرن 7 ه) از قول دیسقوریدوس نوشته است كه محصول پسته درختان در شام شبیه چلغوزه (میوه درخت صنوبر) است (ابن بیطار، الجامع المفردات الادویه، الجز الثانی، ص 162، و نیز ر.ك. بخش سوم، آشنایی با خواص ... پسته) درخت بان، بناست همان درختی است كه انواعش در لسان عربی با نامهای بطم و حبه الخضرا و بان و غیره یاد شده و در زبان فارسی بان، بن، ون، سقز و خنجوك و غیره در تركی چاتلانقوش نامیده شده است. وجوه تسمیه این درختان بر حسب شكل میوه (شبیه عدس یا نخود یا پسته كوچك) و نیز بر حسب نوع ضمغی كه از آنها استحصال می شود تفاوت می كند. دامنه رویش این نوع درختان عمدتا در سرزمین ایران (در ناحیه كردستان) در دامنه های زاگرس است كه در جانب غرب تا سواحل مدیترانه گسترش پیدا می كند. این توضیح بدان جهت ضرورت دارد كه تاكیدی بر وجود نداشتن درختان پسته خودرو ( از نوع پسته معمولی) در سرزمین فلسطین شده باشد و در ضمن تاییدی بر وجود درختان بطم و حبه الخضراء به صورت خودرو و در آن نواحی از قدیم الایام تا عصر جانم به حساب آید. در منابع غربی نیز بعضا به این واقعیت كه درختان پسته معمولی در سرزمین فلسطین وجود نداشته توجه شده است. در برخی از این منابع گفته شده: عقیده عمومی بر این است كه پسته ای كه حضرت یعقوب (ع) از آن نام برده همان است كه اعراب به آن بطم می گویند. درخت بطم از درختان بومی آسیا صغیر است. این درخت مقارن سالهای نخستین تولید حضرت عیسی (ع) به سواحل مدیترانه ای اروپا منتقل شده است. از درخت بطم تئوفراستوس (Theophrastus) (در منابع اسلامی تاوفر سطس 372 تا 288 ق م) و پلینی ( در ماخذ اسلامی بلیناس 33 تا 79 م) و جالینوس (129 تا 199 م) به عنوان یكی از درختان بومی سوریه یاد كرده اند. با وجود این برخی از نویسندگان غربی در نوشته های خویش كوشش دارند كه لفظ پسته مندرج در ترجمه های تورات را همان پسته معمولی توجیه كنند و اصرار می ورزند كه منظور یعقوب همان پسته معمولی بوده است. برخی از نویسندگان غربی پا را فراتر گذاشته وافسانه ای نیز بریا پیشینه پسته آورده اند تا جنبه اسطوره ای پسته را آب و تاب بیشتری بدهند. آنها می گویند كه ملكه سبا (بلقیس) پسته را به عنوان خوراكی بسیار مطبوع استفاده می كرد، و از این میوه نادر- كه از سرزمین آشور برایش ارمغان می آوردند- خود ومهمانانش تناول می كردند (شكل 1) این نوشته ها جنبه تبلیغات تجارتی دارد كه عموما برای بازاریابی پسته در امریكا و اروپا تبلیغ می شود، بنابراین اساسی برای این گونه مطالب وجود ندارد.

جهت دریافت فایل بررسی مشكلات تولید و توزیع داخلی وخارجی پسته ایران وارائه راهكارهای توسعه صادرات لطفا آن را خریداری نمایید