آزمون تئوری رشد درونزا از طریق اثرات سرریز بین المللی تكنولوژی ناشی از جریان كالاهای واسطه ای و سرمایه ای به ایران
1-1- مقدمه:
بحث و بررسی پیرامون استراتژی های تجارت بین المللی و رشد اقتصادی به زمان آدام اسمیت برمی گردد كه با انتشار كتاب “ ثروت و ملل[1]” سهم زیادی در این رابطه داشت. اگر چه این تفكر كه آزادی تجارت بین الملل نقش مثبتی بر رشد اقتصادی دارد، پذیرفته شده عموم اقتصاددانان است ولی آزمون مدلهای اقتصادی مرتبط با موضوع با پیچیدگی های بسیاری همراه است. برای آزمون كاربردها و اثرات بلندمدت سیاست های مرتبط با موضوع و نیز افزایش بهره وری بلند مدت با دو رهیافت مواجه می شویم.
رهیافت اولیه همان روش و مدل های رشد نئوكلاسیكی است. در این رهیافت، عمده تلاشها بر اساس مدل رشد سولو صورت می گیرد. در مدل رشد سولو، فرایند رشد بلند مدت ناشی از رشد برونزای تكنولوژی است. گر چه مطالعات تجربی هم بستگی مثبت بین سرمایه گذاری و رشد درآمد سرانه را نشان می دهند، لیكن این مدلها اثر تغییرات سرمایه گذاری را روی سطح تولید و نه نرخ رشد آن نشان می دهند.دلیل اساسی برای یك چنین یافته ای، فرض بازدهی های نزولی برای عوامل تولید است. تحت چنین شرایطی كه نرخ رشد تكنولوژی هم برونزا و ثابت باشد، اقتصاد فرایند رشد درآمد( اثر سطح[2]) را تجربه می كند. تئوری رشد نئوكلاسیك مبتنی بر این فرض است كه هر بنگاه یا اقتصادی، می تواند تكنولوژی های جدید را بدون پرداخت هیچ هزینه ای به خدمت بگیرد. بنابراین این مدلها نمی توانند اثرات سرریز تكنولوژی ناشی از جریان كالاهای واسطه ای و سرمایه ای و دانش را مد نظر قرار دهند. فرض دیگر مدل های رشد نئوكلاسیك وجود رقابت كامل در بازار كالاها و عوامل تولید است؛ اما در مدلهای رشد جدید كه اثرات رشد بلند مدت را مد نظر قرارمی دهند، رقابت ناقص در بازار كالاها و عوامل در نظر گرفته می شوند.
دومین رهیافت، بر توسعه مدلهای رشد درونزا تكیه دارد كه بر مدلهای تجارت بین الملل با رقابت ناقص[3] تكیه دارد. در این رهیافت، ادبیات تئوریكی عمدتا با شرایط تكنولوژیكی شروع می شود كه موتور رشد بلند مدت تلقی می شود. در مدلهای رشد درونزا فرض بازدهی های نزولی برای عوامل تولید تجدید پذیر كنار گذاشته می شود و پیامدهای خارجی ناشی از عوامل تولید در نظر گرفته می شوند.(رومر[4] (1986) و(1987)؛ لوكاس[5] (1988))
این تحقیق با استفاده از مدلهای رشد درونزا سعی می كند تا اثرات سرریز بین المللی تكنولوژی ناشی از تجهیزات و ماشین آلات وارداتی به ایران را بر روی رشد اقتصادی بررسی نماید. در این جا كانال تاثیرگذاری روی رشد به این ترتیب است كه افزایش واردات كالاهای واسطه ای و سرمایه ای( تجهیزات و ماشین آلات وارداتی)، ارزش افزوده فرایندهای تولید را افزایش داده و حجم بالاتر این نوع از واردات از سوی دیگر به خلق ایده های جدید كمك می كند و بدین ترتیب رشد اقتصادی را بدنبال خواهد داشت.
2-1- تعریف مسئله :
در ادبیات اخیر پیرامون مدلهای رشد درونزا، دو نوع متفاوت از این مدلها قابل شناسایی هستند. اولین مورد تحت عنوان مدلهای“ ایده[6] “ معروف هستند كه توسط رومر(1990)، گروسمن و هلپمن[7] (1991) و آقیون و هوایت[8] (1992) مورد استفاده و بحث قرار گرفته اند. در این نوع از مدلها، تولیدات جدید یا فرایندها( ایده ها) از سرمایه گذاری روی تحقیق و توسعه حاصل می شوند. محصولات جدید بهره وری را افزایش می دهند كه این افزایش بهره وری به میزان نیروی كار موجود به لحاظ كمی بستگی ندارد بلكه به كیفیت بالاتر نیروی كار، تخصصی تر شدن سرمایه و كالاهای واسطه ای و سرمایه ای مرتبط می شود. هم چنانكه رومر(1990) می گوید، ایده ها غیر رقیب هستند یعنی به محض خلق آنها ، سایر بنگاهها نیز می توانند از آنها بهره گیرند.
نوع دوم از مدلهای رشد درونزا، مدلهای سرمایه انسانی رقیب هستند كه توسط جونز و مانوولی[9] (1990) و ربلو[10] (1991) مطرح شده اند.“ رقیب بودن“ مهارتها به این مفهوم است كه فرد برای كسب مهارتها سرمایه گذاری می كند.( لنو[11](1998)). دی لانگ و سامرز[12] (1992) ادعا می كنند سرمایه گذاری در ماشین آلات و تجهیزات نرخ رشد اقتصادی را تحریك می كنند.
بایومی، كو و هلپمن[13] (1999) اثرات ناشی از تلاشهای تحقیق وتوسعه را با توجه به سرریز بین المللی ناشی از تجارت كالاهای واسطه ای و سرمایه ای روی بهره وری كل عوامل بررسی كرده اند. البته مدل آنها یك مدل از نوع(Non-AK) است كه از خانواده مدلهای رومر(1990)، ربلو(1991) است.
ایتون و كورتوم[14](2000) با توسعه یك مدل رشد درونزا نشان می دهند كه واردات كالاهای واسطه ای و سرمایه ای نقش مهمی بر پیشرفت های تكنولوژیكی دارند. آنها در می یابند كه موانع تعرفه ای، قیمت نسبی كالاها و تجهیزات سرمایه ای را تحت تاثیر قرارداده و از این طریق حدود 25 درصد تفاوت در بهره وری میان كشورها توضیح داده می شوند.
می توان گفت ادبیات مربوط به اثرات تحقیق و توسعه[15] (R&D) روی بهره وری كل عوامل و رشد دو دسته هستند. دسته اول می گویند اثرات تحقیق و توسعه (R&D) مستقیم است، یعنی صنایعی كه در تحقیق و توسعه سرمایه گذاری می كنند ، منافع ناشی از آنرا نیز كسب می كنند. دسته دوم اثرات غیر مستقیم تحقیق و توسعه را مد نظر قرار می دهند یعنی وقتی یك بنگاه روی تحقیق وتوسعه سرمایه گذاری می كند، سایر بنگاههایی كه كالاهای واسطه ای و سرمایه ای را از این بنگاه خریداری می نمایند، در واقع هزینه مربوط به تحقیق و توسعه را نمی پردازند ولی نتیجه و ماحصل تحقیق و توسعه در همین كالاها متبلور است.
بنابراین به لحاظ تئوریك دو روش وجود دارد كه تجارت خارجی بر آن اساس، بهره وری داخلی را افزایش می دهد. یكی اینكه امكان تولیدات داخل را با كمك دانش و تكنولوی خارجی فراهم می نماید و دیگر اینكه امكان دریافت بدون هزینه اطلاعات را میسر می سازد. این مساله برای كشورهای در حال توسعه و كشور ما ایران كه در انتشار تكنولوژی های نو و بومی كردن آنها همواره تاخیر دارند، یك بحث اساسی است.
بعبارت دیگر، كانال تاثیر گذاری روی رشد به این ترتیب است كه حجم بالاتر واردات كالاهای واسطه ای و سرمایه ای ( تجهیزات و ماشین آلات وارداتی) به خلق ایده های جدیدتر و نیز ارزش افزوده بیشتر در تولید منجر می شود و از این طریق رشد تولید را افزایش می دهد.
جهت دریافت فایل آزمون تئوری رشد درونزا از طریق اثرات سرریز بین المللی تكنولوژی ناشی از جریان كالاهای واسطه ای و سرمایه ای به ایران لطفا آن را خریداری نمایید