خاورمیانه به عنوان منطقه ای استراتژیك جایگاه عمده و حساسی در رقابتهای دو ابر قدرت شرق و غرب در دوران جنگ سرد داشت و نقش یك محرك را در مداخلة ابر قدرتها ایفا می كرد پس از دوران جنگ سرد و فروپاشی شوروی نه تنها این منطقه اهمیت خود را از دست نداده بلكه بر اهمیت آن نیز افزوده شده است لذا درك و شناخت صحیح از تحولات منطقه خاورمیانه ، برای ایران كه خود

 بررسی روابط سیاسی ایران و سوریه بعد از انقلاب اسلامی ایران (2001-1979)

مقدمه :

 

            خاورمیانه به عنوان منطقه ای استراتژیك جایگاه عمده و حساسی در رقابتهای دو ابر قدرت شرق و غرب در دوران جنگ سرد داشت و نقش یك محرك را در مداخلة ابر قدرتها ایفا می كرد . پس از دوران جنگ سرد و فروپاشی شوروی نه تنها این منطقه اهمیت خود را از دست نداده بلكه بر اهمیت آن نیز افزوده شده است . لذا درك و شناخت صحیح از تحولات منطقه خاورمیانه ، برای ایران كه خود در این منطقه قرار دارد ضروری و آگاهی از عملكرد دولتهای منطقه نیز در این راستا   می باشد .

            سوریه به دلیل موقعیت جغرافیایی و استراتژیكی ، یكی از مهم‌ترین كشورهای خاورمیانه محسوب می شود كه توانسته است در چند دهة اخیر نقش مهمی را در روند تحولات منطقه ای ایفا نماید . بدین لحاظ این كشور جایگاه ویژه ای را در سیاست خارجی ایران كه اولویت اصلی را در روابط خارجی بر همكاری با كشورهای اسلامی و غیر متعهد می دهد ، به خود اختصاص داده است و نیاز هست كه شناخت بیشتری نسبت به آن پیدا كرد . ایران و سوریه به عنوان دو كشور خاورمیانه ای غیر همسایه توانسته اند در دو و نیم دهة اخیر بیشترین هماهنگیها را در روند تحولات منطقه ای و جهان اسلام كسب نمایند و به عنوان الگویی برای دیگر كشورهای منطقه در همكاریهای دو جانبه مطرح شوند حال پرسش اصلی این است كه چه عواملی در بهبود و گسترش روابط دو جانبه مؤثر بوده است؟ علت هماهنگی در اكثر تحولات منطقه ای چه بوده است كه توانسته روابط این دو كشور را به عنوان الگویی برای سایر كشورها در مناسبات دوجانبه تبدیل كند ؟ این پرسشی است كه باید به آن پاسخ داده شود . ابتدا روابط و مناسبات سیاسی دو كشور در دوران قبل از انقلاب اسلامی را مرور خواهیم كرد تا سیمای اصلی همكاری و الگومندی در روابط بعد از انقلاب روشن شود . سپس عوامل تأثیر گذار را در همكاری و روابط دو جانبه با تأكید بر عوامل منطقه ای تجزیه و تحلیل می كنیم هر چند كه ممكن است واقعیت امر چیزی غیر از تحلیل های عرضه شده باشد ، زیرا اصولاً همیشه بسیاری از اطلاعات تا زمان مشخصی محرمانه باقی می ماند و دسترسی به بعضی اطلاعات هیچ گاه امكان پذیر نمی باشد .

            در پایان با اعلام و اذعان به وجود نقایص و كاستی در رساله ، از زحمات اساتید محترم و بزرگوار جناب آقای دكتر اصغر جعفری ولدانی در سمت استاد راهنما و جناب آقای دكتر غلامعلی چگنی زاده در سمت استاد مشاور ، تشكر و قدردانی می شود كه حضرت علی (ع) فرموده است : من علمنی فقر صیرنی عبداً .

 

1ـ طرح و تبیین موضوع :

 

            مطابق با اصل 152 قانون اساسی جمهوری اسلامی ، سیاست خارجی ایران بر اساس "نفی هر گونه سلطه جویی و سلطه پذیری ، حفظ استقلال همه جانبه و تمامیت ارضی كشور ، دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر ابر قدرتهای سلطه گرو روابط صلح آمیز با دول غیر محارب استوار است . بنابراین ازدیدگاه قانون اساسی رابطه با دول غیر محارب مجاز شمرده شده است . همچنین طبق اصل 154 قانون اساسی ، جمهوری اسلامی سعادت انسان در كل جامعه بشری را آرمان خود می داند و استقلال و آزادی و حكومت حق و عدل را حق همة مردم جهان می شناسد. بنابراین در عین خودداری كامل از هر گونه دخالت در امور داخلی ملتهای دیگر از مبارزه حق طلبانه مستضعفین در برابر مستكبرین در هر نقطه از جهان حمایت می كند .

            پس علاوه بر رابطه با دول غیر محارب ، برقراری رابطه با كشورهایی كه از لحاظ مواضع سیاسی به ایران نزدیك می باشند در دستور كار سیاست خارجی این كشور قرار دارد .

            سوریه كه در این ردیف ازكشورها قرار دارد جایگاه ویژه ای را در سیاست خارجی ایران به خود اختصاص داده است به طوری كه از آن به عنوان كشور دوست و برادر یاد می شود . وقوع انقلاب اسلامی در ایران و سقوط شاه ـ متحد استراتژیك اسرائیل در منطقه ـ باعث خشنودی سوریها كه خود را متولی مبارزه با اسرائیل می دانستند ، شد و به حمایت از این انقلاب پرداختند .

            از دید انقلاب اسلامی ، اسرائیل به عنوان پایگاه استعمار در منطقه و موجودی نامشروع و غیر قانونی در قلب جهان اسلام ، می بایست از بین برود و مبارزة عملی و همه جانبه این امر را محقق می سازد . در این راستا ایران با كشور مصر به خاطر سازش با اسرائیل و خیانت به آرمان فلسطین و اعراب قطع رابطه نمود . همچنین سفارت اسرائیل در تهران را تعطیل و آن را به سازمان آزادیبخش فلسطین واگذار نمود .

            این گونه اقدامات عملی و حمایتهای سیاسی ایران از مواضع اعراب و فلسطینیان ، سوریه را در عملی كردن تز خود مبنی بر برابری استراتژیك با اسرائیل مصمم تر كرد ؛ به علاوه بروز حوادث و رویدادهای بعدی منطقه از جمله جنگ ایران و عراق و حملة اسرائیل به لبنان در سال 1982 ، سبب گردید كه دو كشور ایران و سوریه تماسهای بیشتری را با هم در جهت حل مسائل پیش آمده داشته باشند كه همین موارد زمینة تداوم گسترش روابط را علیرغم اختلاف سلیقه در بعضی مسائل فراهم آورد .

بنابراین هدف پژوهش ، بررسی علل گسترش روابط سیاسی ایران و سوریه بعد از وقوع انقلاب اسلامی در ایران می باشد . و سعی براین است كه ضمن روشن كردن این عوامل به تقویت آن و الگو سازی با توجه به شرایط و موقعیت دیگر كشورها در روابط با یكدیگر پرداخته شود تا شاهد تحقق روابط دوستانه میان كشورهای منطقه و جهان اسلام باشیم .

 

2ـ ادبیات موضوع :

 

            علیرغم حساسیت و اهمیت موضوع یكی از نكته های جالب توجه در ارتباط با آن كم توجهی محققان و پژوهندگان این رشته به این مسأله می باشد و كمتر تحقیق و كتابی در این زمینه یافت می شود كه به طور دقیق و موشكافانه به بررسی روابط پیچیدة ایران و سوریه پرداخته باشد . در این ارتباط تنها گزارشها و مقالاتی به چشم می خورد كه بیشتر به مسألة صلح و اقدامات سوریه و بررسی سطحی روابط ایران و سوریه و البته با دیدگاه وزارت خارجه ای پرداخته است .

 

3ـ علل انتخاب موضوع :

 

            همان طور كه در مقدمه بیان شد درك و شناخت صحیح از تحولات منطقة خاورمیانه و كشورهای آن برای ایران كه خود در این منطقه قراردارد و به عنوان تزدیك ترین محیط جغرافیایی گسترده تر از كشورها محسوب می شود ، ضروری می باشد . در این راستا بررسی روابط دو جانبه میان ایران و كشورهای منطقه نیز یكی از مهم ترین اقدامات شناخته می شود . كشور سوریه كه به دلیل مسائل ژئوپلتیك و هم جواری با رژیم اسرائیل به عنوان كشور خط مقدم جبهة اعراب و اسرائیل شناخته شده و اكنون نیز به عنوان كشور خط مقدم مخالف باروند فعلی سازش مطرح می باشد ، جایگاه ویژه ای را در سیاست خارجی ایران به خود اختصاص داده است . علاوه بر اهمیت این موضوع علاقة نویسنده به مسائل منطقه ای و جهان اسلام نیز سبب گردید كه روابط سیاسی دو كشور ایران و سوریه مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد 

جهت دریافت فایل بررسی روابط سیاسی ایران و سوریه بعد از انقلاب اسلامی ایران (2001-1979) لطفا آن را خریداری نمایید