سیری در زندگی عبادی سیاسی امام سجاد (عَلیهِ السّلام)
چكیــده
تحقیق با موضوع سیره عبادی ، سیاسی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) می باشد كه به زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) نگاهی گذرا داشته ایم ، در این تحقیق دو بعد از زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) عبادی و سیاسی مورد بررسی قرار گرفته است .
درباره زندگانی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) بسیار كم بحث شده است و اگر بگوییم تا كنون كمتر پژوهشی
( البته به روش علمی و جدید ) انجام گرفته است سخن به گزاف نگفته ایم ، سبب این امر كمبود مدارك و اسناد معتبر می باشد مطالعه و تحقیق درباره این بزرگوار بسیار ضروری به نظر می رسد و از اهمیت ویژه برخوردار است ، زیرا كمی تحقیقات پیرامون این پیشوای عالی مقام سبب گنجانیده شدن تصورات و پندارهایی دور از واقعیت در ذهن دوستان و حتی دشمنان آن حضرت گردیده است و این بر عهده ما است كه از میان منابع تاریخی و روایات صادره از آن حضرت با سیمای راستین آن امام (عَلیهِ السّلام) آشنا شویم .
به منظور آگاهی بر فعالیت های علی بن الحسین (عَلیهِ السّلام) در طول مدت امامت آن حضرت – از واقعه عاشورا تا شهادت امام – باید نكات زیادی را در نظر گرفت ، زیرا بیشتر دانستنی ها و معلومات راجع به امام از ظهر عاشورا آغاز و با بازگشت از شام به مدینه پایان می پذیرد.
در تحقیق انجام شده از كتاب های تاریخی و روایی و تفسیری استفاده شده و جمع آوری مطالب از طریق فیش برداری بوده است .
در این تحقیق با زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) آشنا شده ایم . نقش امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در كربلا و علل عدم قتل ایشان را دانستیم و نقش برجسته و حساس آن حضرت در اسارات نیز آشكار شود ، اگر امام سجاد (عَلیهِ السّلام) نبود ، عاشورا الان زنده نبود و یك واقعه تاریخی ابتر می ماند ، رسالت خون به عهده پدرش بود و اكنون نوبت اوست كه باید پیام و خون شهیدان را به گوش همه تاریخ برساند علی بن الحسین (عَلیهِ السّلام) اكنون یك تنه وارث كارنامه پرعظمت اسلام است . او تنها ، ولی با مسئولیت بس عظیم و مهم . رسالتی با این عظمت ، یكی رهبری اسلام و مسلمین با درنظر گرفتن جو و شرایط آن زمان ، و دیگری پیام خون شهیدان .
در ادامه عبارت های امام سجاد (عَلیهِ السّلام) ذكر شود ، مطالبی نیز در مورد صحیفه سجادیه امام (عَلیهِ السّلام) آوردیم ، كتابی كه راهنمای بشر در دوران های مختلف بوده است .
بعد از آن بعد سیاسی ، سیاسی كه بعضی ها فكر می كردند امام سجاد (عَلیهِ السّلام) به طور كلی از آنان دور بود اما نمی توانستند كه عبادت و زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) عین سیاست آن حضرت است
مقدمــه
امام سجاد (عَلیهِ السّلام) ، چهارمین پیشوای شیعه و ششمین آفتاب آسمان عصمت و طهارت است كه در بحرانی ترین شرایط تاریخ اسلام عهده دار امر امامت امر گردید و قافله اسلام را از تاریكی های دوران حكومت بنی امیه به سلامت عبور داد و شیعه را از نابودی مصون داشت .
امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در روزگاری می زیست كه همه صدا ها خاموش شده بود و امویان دارهایی را كه برافراشته بودند همچنان نگه داشته و خون های مطهری را كه ریخته بودند نمی شستند تا درس عبرتی باشد برای همه آنان كه هنوز نفسی در سینه دارند و زمزمه ی زیر لب ، تا مبادا لب به سخن بگشایند و دودمان اموی را بر باد دهند .
آری ، امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در چنین روزگاری قافله سالار راهیان نور شد . قافله ای كه ضربات سهمگینی بر پیكرش وارد شده و امویان این قافله را نابود شده می پنداشتند .
وقتی نگذاشتند كه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) ، بعد از واقعه عاشورا ، ندای حقیقت را بر فراز منبر جدش رسول الله (ص) فریاد كند آن امام همام در دل شب با دعا و نیایش ، عالی ترین روز دینداری و حق طلبی را به یارانش ابلاغ كرد . و باران نیازهای شبانه اش ، صحیفه ای از معارف و رهنمود ها و درس ها تدارك دید و با سجده های طولانی اش قیامها را شكل بخشید .
زمانی كه دشمن اجازه نداد او درمیان یارانش و در جمع پیروانش حضور علنی داشته باشد ، آن حضرت با خلوت خویش جمع امویان را ضعیف ساخت و آرامش آن ها را بر هم زد ! به راستی كه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) محراب نیایش را میدان مبارزه با سیاست ها و تبلیغات امویان تبدیل كرد و از دعا كه نرم ترین شیوه گفتاری است حربه ای برنده علیه دشمنان دین و منكران ولایت پدید آورد . او در مجلس یزید كه خونخوارترین و بی رحم ترین بیدادگاه تاریخ بود با چنان شهامت و شجاعتی از حریم شهیدان كربلا دفاع كرد كه نجوای سخنانش برای همیشه در گوش زمان و تاریخ باقی ماند.
امام سجاد (عَلیهِ السّلام) ، در آن مجلس و نیز در بقیه عمر خویش با منش و رفتار خود برای همه ی دشمنان به اثبات رسانید كه در حلم ، علم ، فصاحت ، شجاعت مانند اجداد طاهرینش سرآمد خلق است . از آن پس هرگاه صدای نیایش امام سجاد(عَلیهِ السّلام) بلند می شد همه درد ها و رنجهایی كه از سوی غاصبان ولایت و خلافت بر خاندان عصمت رفته بود پدیدار می گشت .
از نوای گرم و مهربان دعاهایش چیزهایی زیادی می توان دریافت ، ندای توصیه ی رسول خدا (ص) ، صلابت امیرالمونین علی (عَلیهِ السّلام) و رنجهای حسن بن علی (عَلیهِ السّلام) و مظلومیت های حسین (عَلیهِ السّلام) سالار شهیدان كربلا .
و اكنون به شناخت ابعاد وجودی آن زینیت بخش تقوا پیشگان می نشینیم . بدان كه امید كه مائده امداد های الهی ، در این مسیر یاری و توانمان بخشد .
فصل اول
بیوگرافی مختصری از زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام):
این فصل شامل ولادت ، كنیه و القاب ، مادر و همسر و فرزندان و دوران كودكی ، نوجوانی و جوانی امام (عَلیهِ السّلام) می شود . در كل زندگینامه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را به صورت خلاصه ذكر كرده ایم .
فصل دوم
تبین نقش امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در عاشورا كه به بركت امام حسین (عَلیهِ السّلام) به سوی كربلا ، بعد از آن به بیماری امام (عَلیهِ السّلام) كه نقش زیادی در زنده ماندن امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در واقعه عاشورا داشت كه آن یك تقدیر الهی برای استمرار امامت در جامعه اسلامی بود اشاره كرد . و رنج و مصیبت هایی كه امروزه در روز عاشورا بر امام سجاد (عَلیهِ السّلام) وارد شده حضور آن حضرت در قتلگاه پرداختیم .
فصل سوم
بررسی نقش امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در اسارت :
در اینجا همراه می شویم با كاروان اسراء و با كاروانسالار آن ، امام سجاد (عَلیهِ السّلام) و با آن بزرگوار منزل به منزل می رویم و حوادث آن دوره را ورق می زنیم . در كوفه شهر مردمان حیله و ریا و در شام در مجلس یزید ، خونخوارترین و ستمكارترین عنصر تاریخ در مدینه شهر رسول خدا ، شهر نور.
فصل چهارم :
دعا و مناجات امام (عَلیهِ السّلام) بررسی عبادت های امام سجاد (عَلیهِ السّلام) ، بیان خضوع و فروتنی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) و حضور قلب آن حضرت در نماز و بیان نمونه هایی از عبادت های آن حضرت
فصل پنجم
توضیحی پیرامون صحیفه سجادیه :
همان كتابی كه انجیل اهل بیت و زبور آل محمد لقب گرفت . در این فصل ابتدا تعریفی از
صحیفه سجادیه آورده ایم و به شرح های نگاشته شده بر صیحفه و سند و رجال آن پرداختیم و در ادامه امتیازات صحیفه سجادیه را متذكر شده ایم و در نهایت ابعاد صحیفه را ذكر كرده ایم
فصل ششم :
با چه سیاستی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) از عاشورا به نفع اسلام استفاده كرد :
در این فصل به پیام رسانیها و سیاست امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در زنده نگه داشتن یاد عاشورا را
اشاره كردیم . امام به دلیل اینكه واقعه عاشورا از اذهان پاك نشود ، به افشاگری و بیان علل قیام امام حسین (عَلیهِ السّلام) می پرداخت .
فصل هفتم
سیاست امام سجاد (عَلیهِ السّلام) با حكومت های وقت :
امام سجاد (عَلیهِ السّلام) با یزیدبن معاویه بن یزید ، مروان بن حكم ، عبدالملك بن مروان ، ولید بن عبدالملك هم عصر بود . با هریك از این حاكمان و ویژگی های حكومتی آن ها را به صورت جداگانه توضیح دادیم و در مورد واقعه اسفبار حره ، هجوم یزید به مكه و فتنه ابن زبیر و برخورد امام سجاد (عَلیهِ السّلام) با هریك از این ها مطالبی را در این فصل گنجاندیم .
كلیات
اهمیت و ضرورت
انسان در طول زندگی خود نیاز های متفاوتی دارد كه بعضی از این نیازها بستگی به موقعیت و زمان و حالت بخصوصی دارد . یكی از این نیازها نیاز به علم است . همه انسان ها تشنه آموختن و كسب دانش هستند . انسانی كه تشنه آموختن دانش است بهتر است در مسیری حركت كند كه مفید و صحیح باشد . با توجه به اینكه ما در عصری زندگی می كنیم كه ادیان و مذاهب مختلفی بوجود آمده اند كه هریك خود را بر حق می دانند ، یكی از مسیر های صحیح علم آموزی ، آموختن درباره دین است . و از محور های اساسی در هر دین شناخت رهبر و بزرگان آن دین است كه اهمیت بسیار دارد ، زیرا رهبر نمونه كامل برای شناختن یك دین است و با توجه به اینكه ما در كشوری زندگی می كنیم كه مذاهب مختلف از جمله مذهب اهل سنت وجود دارد ، درست است كه تشیع و تسنن با هم مشتركاتی دارند ، امّا در بعضی موارد از جمله رهبر با یكدیگر اختلاف دارند . كه همین اختلاف در رهبر باعث تقابل و ایجاد كشمكش های بین تسنن و شیعه شده است . ما كه در حوزه علمیه درس می خوانیم و درس ما علوم دینی است ، وظیفه ما اولاً شناختن دین است و ثانیاً شناساندن دین به دیگران است ، یكی از شاخه های اصلی شناختن بزرگان دین و در رأس آن ائمه می باشد كه بتوان در موقع نیاز از آنها در مقابل بد خواهان دفاع كرد .
تحلیل زندگی امامان معصوم علیهم سلام بدون آگاهی از موقعیت اجتماعی آنان و ویژگی های زمان ناممكن می باشد . بر همین اساس است كه بعضی بدون آگاهی و یا احیاناً غرض ورزی نظریات نادرستی را میدهند ، از جمله اینكه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را فردی منزوی كه در گوشه ای به عبادت فردی اشتغال داشته و به دور از مسایل اجتماعی و سیاسی معرفی می نمایند ؛ كه این بزرگترین جفا بر امام همام می باشد و یا در تعبیرات خود از امام سجاد (عَلیهِ السّلام) به عنوان امام بیمار یاد می كنند . با عنایت خداوند سعی كردیم در این پایان نامه به ابعادی هرچند ناچیز از زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) اشاره كنیم .
سوالات اصلی
1- بیوگرافی مختصر از امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را ذكر كنید ؟
2- امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در دوران اسارت چه نقشی داشتند ؟
3- چرا مبارزات امام (عَلیهِ السّلام) در قالب دعا و مناجات بود ؟
4- دوران امامت امام سجاد (عَلیهِ السّلام) چگونه بود ؟
سوالات فرعی
1- تاریخ تولد و نام پدر و مادر و كینه و القاب امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را بیان كنید ؟
2- چرا امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را زین العابدین می نامند ؟
3- نقش امام سجاد (عَلیهِ السّلام) از مدینه تا كربلا چیست ؟
4- سخنرانی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در كوفه و شام چه تفاوت هایی با یكدیگر داشت؟
5- آیا سكوت و پناه بردن امام سجاد (عَلیهِ السّلام) به دعا یك انزوا بود یا یك سیاست؟
6- با اینكه یزید و یزیدیان امام حسین (عَلیهِ السّلام) و یارانش را خارجی و مرتد و حادثه عاشورا را پیروزی برای مسلمانان به حساب می آوردند امام سجاد (عَلیهِ السّلام) با چه سیاستی از عاشورا به نفع اسلام استفاده كرد ؟
7- صحیفه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را معرفی كنید ؟
فرضیه سازی
1- بیماری امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در واقعه عاشورا یك تقدیر الهی برای استمرار امامت بود .
2- امام سجاد (عَلیهِ السّلام) با نیایش های خود رموز سیاست و دینداری را به مردم ابلاغ كرد .
3- حاكمان عباسی شرایط اختناق آمیزی را برای امام سجاد (عَلیهِ السّلام) و پیروانش به وجود آورده بودند.
اهداف و فوائد تحقیق
هدف از این تحقیق تنها بیان زندگانی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) نمی باشد . با توجه به اینكه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) یكی از ائمه دوازده گانه ما شیعیان است و شناخت كامل آن بزرگوار اهمیت ویژه ای دارد و زمینه ایجاد شناخت در تمام ابعاد نورانی وجود اقدس ایشان از عهده این بنده حقیر بر نمی آید ، لذا اهداف این تحقیق علاوه بر بیان زندگانی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) بررسی دو بعد عبادی و سیاسی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) می باشد و برطرف كردن یك سوی ابهامات كه در اذهان بعضی از افراد وجود دارد ، از جمله اینكه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در بعد سیاست فعالیتی نداشتند و تنها بعد عبادی را مورد توجه قرار داده بودند اما غافل از اینكه همین بعد عبادی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) جدای از سیاست امام (عَلیهِ السّلام) نبود و یك سیاست كاملاً هوشیارانه بود كه منحصر به فرد و تأثیر گذار بود .
وقتی كه تاریخ گذشتگان خصوصاً ائمه علیهم السلام بیان می شود ذهن ها بدنبال الگو سازی و الگو برداری بر می آیند . اهداف این تحقیق ساختن الگوی مناسب و تأثیر گذار در بعد عبادی و سیاسی می باشد . ان شاء الله كه بتواند مشكلی از مشكلات جامعه را كه از سوی دشمنان بر جامعه و بخصوص نسل جوان در زمینه دینی تحمیل می شود را حل كند . و دیگران نیز گام های مهمتر و مؤثرتری را در این زمینه بردارند .
پیشینه موضوع
در مورد سابقه موضوع تحقیق منابع و آثار تألیف شده به چند دسته تقسیم می شود :
الف) كتابهای تاریخ عمومی
ب) تواریخ ائمه علیهم السلام
ج) تراجم ( شرح حال نگاری ) و رجال
د) آثار مؤلفان معاصر
ابتدا چند منبع دسته اول را صرف آشنایی ذكر می كنیم و بعد از آن آثار مؤلفان معاصر را همراه با نقد می آوریم . كتاب ناسخ التوارخ حضرت حضرت سجاد (عَلیهِ السّلام) به قلم مورخ شهید دانشمند محترم عباسقلیخان شهید و به تصحیح و حواشی دانشمند محترم محمد باقر بهبودی می باشد . كتاب اختیار معرفه الرجال (رجال كشی) اثر مورد بحث تخلیص كتابی است با عنوان « معرفه الرجال الناقلین عن الائمه المعصومین » به تألیف ابو عمر و محمد بن عمر بن عبد العزیز كسی كه شیخ طوسی رحمه الله آن را تخلیص كرده و تحت عنوان « اختیار معرفه الرجال » به دست ما رسیده است . كتاب تاریخ یعقوبی ، این كتاب اثر احمد بن ابی یعقوب اسحاق بن جعفر بن وهب بن واضح ( م 292 ه . ق ) می باشد . كتاب منتهی الآمال تألیف ثقه المحدثین مرحوم حاج سید عباس قمی می باشد .
آثار مؤلفان معاصر
1- رهبر آزادگان : كتاب رهبر آزادگان به نویسندگی سید عبد الرزاق موسوی مقدم و ترجمه مرتضی فهیم كرمانی در سال 1374 بوسیله چاپخانه دفتر نشر فرهنگ اسلامی به چاپ رسیده است . این كتاب به ابعاد مختلف زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) اشاره كرده است . ابتدا در مورد مادر امام (عَلیهِ السّلام) ، ولادت امام و القاب و اسامی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) و نصب بر امامت امام (عَلیهِ السّلام) اشاره شده است . بعد از آن معجزات امام (عَلیهِ السّلام) را ذكر كرده است كه به نظر این بنده اگر معجزات امام (عَلیهِ السّلام) را در آخر مطالب می آورد بهتر بود . بعد از آن در مورد صحیفه سجادیه و رساله حقوق امام (عَلیهِ السّلام) مطالبی را آورده كه این نقطه قوتی می باشد كه برای خواننده مفید است . بعد از آن ، كلمات قصار ، امام و تغییر قرآن و بیان مسائلی از فقه و هم چنین احتجاجهای امام و امام در خانه خدا اشاره شده است . در ادامه به بعضی از خصوصیات امام از جمله صبر و بردباری و فروتنی امام و به بخشش امام (عَلیهِ السّلام) اشاره شده است كه هركدام از این بحث ها در حد مناسب می باشد . در ادامه به بحث امام سجاد (عَلیهِ السّلام) و امویان و امام سجاد (عَلیهِ السّلام) و هشام اشاره شده است ، به توصیه ها و سفارش های امام (عَلیهِ السّلام) به فرزندان خود و فرزندان امام (عَلیهِ السّلام) اشاره شده است كه اگر جای این دو بحث عوض می شد بهتر بود . یعنی ابتدا نویسنده فرزندان امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را می آورد و بعد توصیه ها و سفارش های امام به فرزندان خود ، اما به دلیل اینكه در این كتاب نویسنده به بیشتر ابعاد زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) نگاهی گذرا كرده است ، آوردن شاگردان و اصحاب امام (عَلیهِ السّلام) نیز خالی از لطف نبود .
2- نقش امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در رهبری شیعه: این كتاب از جمله كتاب هایی است كه در مورد امام سجاد (عَلیهِ السّلام) است . مؤلف این كتاب محسن رنجبر می باشد . كتاب حاضر در سال 1380 به چاپ رسیده است و ناشر این كتاب انتشارات مدرسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمه الله علیه است .
این كتاب دارای دوازده فصل است . نویسنده این كتاب سعی كرده تمام جوانب زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را در این كتاب ذكر كند اما اگر در فصل چهارم اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر امام (عَلیهِ السّلام) به موضوع برخورد امام با هریك از حاكمان وقت اشاره ای نیز می كرد به نظر مناسب تر بود . در فصل پنجم نویسنده ابعاد صحیفه سجادیه را بصورت مفصل آورده است كه از آن می توان استفاده كرد . اما در این كتاب به شب عاشورا و بیماری حضرت در آن شب كه نقش زیادی در حوادث بعدی داشت اشاره ای شده است .
3- زندگانی امام علی بن الحسین (عَلیهِ السّلام): كتاب سوم زندگانی علی بن الحسین (عَلیهِ السّلام) به نویسندگی سید جعفر شهیدی می باشد . این كتاب در سال 1377 بوسیله دفتر نشر فرهنگ اسلامی به چاپ رسیده است .
این كتاب مطالبی را پیرامون زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) آورده است . ابتدا لقب های امام (عَلیهِ السّلام) را آورده است كه اگر قبل از آن در مورد ولادت آن حضرت سخن آورده می شد بهتر بود . در ادامه نویسنده در مورد مادر امام سجاد (عَلیهِ السّلام) مطالبی را ذكر كرده است كه اگر بعد از آن در مورد كنیه امام ، نام گذاری امام ، دوران كودكی امام (عَلیهِ السّلام) مطالبی را نیز می آورد مناسبتر بود.
در صفحه چهل و نه درباره امام علی بن الحسین (عَلیهِ السّلام) همراه كاروان و حادثه های روز دهم محرم مطالبی را آورده كه مناسب تر بود در ادامه آن در مورد بیماری امام و اینكه آن شب بر امام (عَلیهِ السّلام) چگونه گذشت نیز اشاره ای می شد . نویسنده در ادامه در مورد حوادث بعد از عاشورا بصورت مفصل توضیح داده است اما در مورد چگونگی زنده نگه داشتن حادثه عاشورا بعد از آن مطالبی نیاورده است كه سعی شده در تحقیق جمع آوری شده به آن اشاره شود . در صفحه هشتاد و هفت به موضوع واقعه حرّ بصورت مفصل اشاره شده است . اما هیچ اشاره ای به قیام مختار و توابین و موضع امام (عَلیهِ السّلام) در برابر آنان نشده است. در این كتاب به شاگردان و تربیت یافتگان مكتب امام سجاد (عَلیهِ السّلام) اشاره ای نیز نشده است . با توجه به اینكه موضوع این كتاب زندگانی علی بن الحسین (عَلیهِ السّلام) است باید تمام ابعاد زندگی امام (عَلیهِ السّلام) در حد نیاز مورد بررسی قرار می گرفت .
4- امام سجاد (عَلیهِ السّلام) جمال نیایشگران : این كتاب یكی دیگر از جمله كتاب هایی است كه در مورد زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) می باشد . گروه تحقیق اسلام كار تحقیق و جمع آوری این كتاب را انجام داده اند . این كتاب در سال 1373 بوسیله مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی به چاپ رسیده است . كتاب حاضر شامل پنج فصل می باشد ؛ فصل اول با عنوان اجمالی از ولایت تا شهادت می باشد . در این فصل عناوینی مانند ولادت امام ، مكان ولادت ، كنیه ، القاب و ... مورد بررسی قرار گرفته است . اما با توجه به عنوان فصل اجمالی از ولادت تا شهادت باید اموری كه مربوط به خود امام سجاد (عَلیهِ السّلام) است مورد بررسی قرار می گرفت . نویسنده در این فصل در مورد فرقه كیانیه و چگونگی پیدایش آن و قیام مختار و توابین توضیح داده است اما اگر این مطالب را در فصل سوم كه زندگی سیاسی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) است می آورد به نظر این بنده حقیر بجا و مناسبتر بود ، چون این فرقه ها و انگیزه پیدایش آنها سیاسی بود و ریشه اصلی پیدایش آنها در سیاست است .
فصل دوم شخصیت معنوی و اجتماعی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) می باشد كه بعد معنوی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) مقدار نیاز مورد تحلیل و بررسی قرار نگرفته است و به امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در محراب عبادت و معنویت اكتفا شده است .
فصل سوم زندگی سیاسی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) می باشد و همانطور كه قبلاً گفتیم اگر قیام مختار و توابین و كیانیه در این فصل گنجانده می شد بهتر بود . در ادامه شخصیت علمی امام (عَلیهِ السّلام) طی یك فصل مورد بررسی قرار گرفته است كه كامل و در حد نیاز این كتاب است . فصل پایانی با جلوه هایی از درسهای امام سجاد (عَلیهِ السّلام) است كه نویسنده در آن رساله حقوق و صحیفه سجادیه امام (عَلیهِ السّلام) را مورد بررسی و كالبد شكافی قرار داده است .
5- كتاب أسوه كامل : كتاب أسوه كامل - بررسی مقاطع زندگی و ابعاد نورانی وجود اقدس حضرت زین العابدین و سید الساجدین علی بن الحسین (عَلیهِ السّلام) – به نویسندگی سید محمد محسن دعائی یكی دیگر از كتاب هایی است كه به بررسی زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) پرداخته است . كتاب حاضر در سال 1380 بوسیله مؤسسه اطلاعات به چاپ رسیده است . این كتاب شامل ده فصل است ، نویسنده در فصل اول مروری گذرا به زندگی نامه حضرت سجاد (عَلیهِ السّلام) و اثبات امامت آن حضرت داشته است ، فصل دوم همراه با پدر تا شهادت می باشد و فصل سوم و چهارم ، رهبری نهضت حسینی پس از شهادت پدر و مقطع حضور امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در مدینه تا وفات . تا اینجا نویسنده از اول زندگی یعنی تولد تا شهادت امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را بصورت گذرا بیان كرده است . در ادامه نویسنده زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را از ابعاد مختلف بررسی كرده است ، بعد فردی ، فرهنگی ، اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی وجود اطهر امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را جداگانه و طی پنج فصل مورد بررسی قرار داده است كه بررسی این موارد مفید و قابل استفاده می باشد . اما با توجه به اسم كتاب أسوه كامل ، مشخص می شود كه نویسنده بحث خود را محدود به موضوع خاص نكرده است . اگر در اینجا در ادامه این موارد بعد معنوی و علمی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را نیز بیان می كرد مناسبتر بود .
تعریف و تبیین
سجاد از نظر لغوی بسیار سجده كننده می باشد[1] و از نظر اصلاحی لقب زین العابدین علی بن الحسین (عَلیهِ السّلام) امام چهارم شیعیان است[2]. سیاست از نظر لغوی حفاظت و نگهداری ملك و حكومت و ریاست می باشد[3] و از نظر اصطلاحی ، اصلاح امور خلق و اداره كردن كارهای مملكت و همچنین مراقبت امور داخلی و خارجی كشور می باشد[4].
در مقام تبیین موضوع می توان گفت زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) بخصوص در بعدعبادی و سیاسی قابل تأمل می باشد از آنجا كه بعضی از افراد فكر می كنند كه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در بعد سیاست فعالیت نداشتند ، می توان زمینه مناسبی برای آشنایی با این موضوع بود ؛ بخصوص برای جوانان كه بتوانند امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را الگوی مناسبی برای زندگی فردی و اجتماعی خود قرار دهند .
این تحقیق شامل چندین بخش است كه سعی شده در هر كدام از این بخش ها به این موضوع در رابطه با امام سجاد (عَلیهِ السّلام) پرداخته شود . ابتدا در مورد زندگی نامه امام (عَلیهِ السّلام) مطالبی را آوردیم كه شامل ولادت ، مادر امام (عَلیهِ السّلام) ، كنیا و القاب دوران كودكی ، كودكی ، نوجوانی و جوانی و شهادت امام (عَلیهِ السّلام) می شود . بعد از آن تبیین نقش امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در عاشورا است كه به شب عاشورا ، بیماری امام ، علت بیماری و نشانه های جهاد در امام (عَلیهِ السّلام) پرداخته شده است . در ادامه در رابطه با امام سجاد (عَلیهِ السّلام) بعد از عاشورا ، با عنوان بررسی نقش امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در اسارت می باشد كه به بیان رویدادهای حركت از كربلا تا رسیدن به مدینه می پردازد . از آنجا كه در زمان امام چهارم شرایط اختناق آمیزی حكم فرما بود ، امام بسیاری از اهداف و مقاصد خود را در قالب دعا و مناجات بیان می كرد ، مجموع دعا های امام سجاد (عَلیهِ السّلام) به نام صحیفه سجادیه معروف است كه پس از قرآن و نهج البلاغه بزرگترین و مهمترین گنجینه گرانبهای حقایق و معارف الهی به شمار می رود ، یكی دیگر از ابعاد مبارزه پیشوای چهارم با مظالم و مفاسد عصر خویش و حكومت های وقت و نشر احكام اسلام و تعیین مباحث تربیتی و اخلاقی بود . امام در این زمینه گامهای بلند و بزرگی برداشته بطوری كه دانشمندان را به تحسین و اعجاب وا داشته است .
آنچه در این تحقیق بررسی می شود تك تك فعالیت ها و رفتار های امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در مواقع مختلف می باشد كه در سیر تاریخ رهبری خود داشتند كه در این تحقیق بیان شده است .
از نظر نبودن موضوع می توان گفت این موضوع از جهتی نو و از جهتی دیگر قدیمی می باشد . از آنجا كه در مورد ائمه علیهم السلام از قرنها پیش بزرگان كتابها به رشته تحریر در آورده اند ، می توان گفت كه این موضوع نو نمی باشد ، اما از آنجا كه هر دوره از زندگی ائمه علیهم السلام را مورد بررسی و كالبد شكافی قرار دهیم مطالبی جدید و تازه بدست می آوریم پس می توان گفت این موضوع هم می تواند نو باشد و این بستگی به زاویه دید فرد به این موضوع دارد . این تحقیق از جمله آن موضوعاتی است كه هم برای فرد برای بكار بردن در زندگی فردی و هم برای جامعه ، برای اصلاح و هدایت بسوی راه مستقیم اهمیت ویژه ای دارد و برای جامعه اصلاحی ضروری می باشد .
مشكلات تحقیق :
یكی از مشكلات عمده كه ممكن است هر محققی با آن روبرو شود كمبود منابع در رابطه با موضوع تحقیق است . موضوع مورد تحقیق این بنده اگر چه تاریخی است و كتب تاریخی نیز فراوان است ، اما این مطالب قالباً تكراری می باشند چون ، موضوع تاریخی معمولاً جزء آن دسته از موضوعاتی است كه فقط اجازه نقل داریم و كسی حق دست درازی در آن را ندارد . اگر منابع موضوع مورد نظر را مورد بررسی قرار دهیم می بینیم بیان یك موضوع با زاویه دید متفاوت است كه باید آنها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم تا مطلب مورد نظر برای موضوع را بدست آوریم .
یكی دیگر از مشكلات ، دوری راه و عدم دسترسی به منابع است زیرا در شهرستان محل تحصیل با كمبود كتابخانه و منابع مورد نیاز مواجه هستیم كه برای حل این مشكل به شهرستان مشهد و كتابخانه آستان قدس مراجعه می كنیم كه از محل سكونت دور می باشد
جهت دریافت فایل سیری در زندگی عبادی سیاسی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) لطفا آن را خریداری نمایید